Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1988, Blaðsíða 18

RDAGUR 23. APRÍL 1988.
Giovanni Pampiglione.
„Þegar ég geng á gö t-
unni hér og horfi á fólk
þá tek ég eftir því aö fólk
horfir ekki mikið hvaö á
annoð."
DV-mynd KAE
Islenskar konur
eru eins og ungl-
- segir Giovanni
Pampiglione,
leikstjóri hjá
Þjóðleik-
húsinu
Viötal: .
Guðbjörg
Guðmundsdóttir
„Þaö er einkum þrennt sem varð
þess valdandi aö ég kom til íslands.
Ég hitti margt íslenskt leikhúsfólk í
Connecticut í Bandaríkjunum fyrir
tveimur árum. Þar var verið að
kynna Brúðarmyndina eftir Guð-
mund Steinsson og Dag vonar eftir
Birgi Sigurðsson. Hingað kom ég svo
í september 1986 og heillaðist af Is-
landi. Ég fór á fund þjóðleikhússtjóra
sem gaf mér vonir, án loforða, um
að sviðsetja leikritið Lygarinn (II
Bugiardo)."
Norðurljósin sígild
söluvara
„Norðurljósin höfðu gífurleg
áhrifá mig, leyndardómar þeirra
lokkuðu mig og örvuðu. Þetta þrennt
var eins og töfrandi sending um að
égættieftiraðkomahingaðaftur •
og uppgötva leyndardóma Ufsins og
listarinnar. Ég fékk svo símhring-
ingu frá þjóðleikhússtjóra að sjö
mánuðum liðnum þar sem hann
bauö mér að leikstýra Goldoni og
frumsýning var ákveðin þann 21.
apríl 1988.
í október 1987 kom ég svo aftur til
íslands til þess að ganga frá samning-
um og tillögum mínum um Santi
Migneco sem leikmynda- og bún-
ingahönnuður, tónlistin er efitir
Stanislaw Radwan sem er mjög fræg-
urj)ólskur tónUstarmaður.
Eg eyddi hér 5 dögum í leikaraleit
og sá Bílaverkstæði Badda, Brúðar-
myndina og æfingar á Vesalingunum
og Hugarburði. Leikaramir höíðu
góð áhrif á mig, mér fannst þeir mjög
tilfinninganæmir og hæfileikamikl-
ir. Þeir geta leikið mjög mismunandi
leikhúsverk, íslensk óg erlend, göm-
ul og ný. Ég var mjögánægður með
að fá tækifæri til þess að vinna við
Þjóðleikhúsið og vil segja þjóðleik-
hússtjóra það til hróss að hann gaf
mér mikið fijálsræði sem er mjög
jákvætt vegna þess að vinnan byrjaði
undir merkjum frjálsræðis.
Oft gerist það að leikhússtjórar eða
einhverjir aðrir leikhúsmenn velja
leikarana. Ég tel það mjög mikilvægt
að fá að ráða vaU sjálfur, slíkt frelsi
er ekki alltaf fyrir hendi. Ég valdi
aðeins leikara sem ég sá á sviði.
Æfmgatíminn hefur veriö skammur
en samvinnan gengur vel og ég vona
að ég fái að koma hingað aftur að
leikstýra.“
Leikararvoruofsóttir
í>að er mál manna að þessi uppsetn-
i r á Goldoni sé góður skóU fy rir
leikarana sem fæstir hafa leikið með
grímur áður og ekki kynnst comme-
dia dell’arte leikstílnum. Þarf ítala
til þess að koma þessum stíl til skila?
„Nei, commedia dell’arte er ekki ein-
göngu ítalskt. Commedia deU’arte er
alls staðar þar sem maður hefur góða
leikara sem geta haldið hæfileikum
sínum til aö spinna og opna sig. Auð-
vitað er stílUnn sögulegur. Hann er
bæði ítalskur og franskur, hann er
að fmna hjá MoUére ogfjölda ann-
arra leikhúsmanna.
Ég sviðsetti „Lygarann" í Póllandi
árið 1977 með leikurum sem voru
námast fullkomnir. Trúðar eru alls
staðar, til þess að vera góður trúður
þarf maður ekki að vera ítaU, Amer-
íkani eða Rússi. Ef leikarar hafa á
annað borð tekið þá stefnu að leika
góða trúða og þróa hæfileika sína í
þá átt geta þeir náð langt í sinni list.
Leikari verður ekki góður með því
að leika eingöngu Shakespeare eða
O’Neill eða Moliére. Góður leikari á
að geta leikið hvað sem er. Mikilvæg
rót allra vestrænna leikhúsa er þessi
gamla gamanleikhúshefð.
Gamanleikrit hafa þróast í öllum
löndum, s.s. Shakespeare, Moliére,
spánskir og ítalskir leikritahöfund-
ar, Hoffman í Þýskalandi og Gogol í
Rússlandi. Móðurland commedia
dell’arte er Ítalía og þaö er vegna
þess að kaþólsku kirkjunni á ítaUu
var í nöp við leikhúsin. Leikhúsin
voru í andstöðu við kirkjuna sem
bannaði þau og leikarar voru ofsóttir
og meinuð vinna, þeir voru jafnvel
brenndir á almannafæri og taldir
mjög hættulegir kirkjuveldinu og vai
bannað að fara með tilbúinn talaðan
texta.
Grímurfyrir
bannaðarskoðanir
Upp úr þessum ofsóknum þróað-
ist annars konar leikhús þar sem
gripið var til grímunnar og lát-
bragðsleiks. Spuninn er einnig
andsvar við þessum ströngu reglum
sem bönnuðu hugmyndafræði og
gagnrýni ritaðs máls sem kirkjan
hræddist því kirkjan var afturhald
og lokaður öflugur valdapýramídi.
Yfirmenn hennar ritskoðuöu allt
sem var ekki í þeirra anda og reyndu
að drepa allt sem laut að fijálsri túlk-
un.
Það var þeim skeinuhætt því leik-
arinn gat sagt hvað sem honum
sýndist og gagnrýnt kirkjuna beint
eða óbeint undir yfirskini leikhstar-
innar. Þannig myndaðist togstreita
miUi leikhópa og trúarsöfnuða því
að veldi kaþólsku kirkjunnar var gíf-
urlegt og er ennþá mikið. Það mátti
t.d. ekki jarða leikara í vígðri moldu
allt fram á 18. öld, þeir voru taldir
af hinu illa, voru djöflar eða púkar í
augum kirkjunnar.
Þessar sögulegu forsendur voru
m.a. þess valdandi að commedia
dell’-
arte varð svo öflugt leikhúsform á
Ítalíu og telst upprunnið þar. Lista-
menn voru gerðir útlægir og fóru þá
til Frakklands, Englands og Þýska-
lands og frægustu félögin, s.s.
Andreine, Petrarca, Arristo og
Tasso, fóru til Frakklands og léku
fyrir Lúðvík 14. og þar kynntist t.d.
Moliére þeim ungur og fetaði í fót-
spor þeirra og þar sem hann var
snillingur blandaöi hann því besta
úr ítölskum gamanleikjum saman
við sitt hugvit og verk.
Þegar Ítalía opnaði dymar á ný
komu skopleikritin filefld aftur inn
í landið. Og við þessar aöstæður þró-
aðist t.d. ópera á Ítalíu með miklum
kjamorkukrafti því okkur var leyft
að syngja, það var ekki talið svo ógn-
vekjandi og ekki svo hættulegt, því
þar var ekki tekið á málum sem vom
í deiglunni. Þaö mátti skopast í söng
og slíkt var ekki taliö j afnhættulegt
og hið talaða mál.“
Eins og hvalur eltir síld
eðavalurrjúpur
Leikstjórinn vildi ræða um ísland,
konur og leikhús. Um kvenþjóöina
sagði hann:
„íslenskar konur em eins og ungl-
ingsstelpur. Hér virðast gilda aðrar
reglur um aldur kvenna, þær virðast
unglegri en í Suður-Evrópu. Ef til
vill er lífið hér ekki eins erfitt og
streitukennt eins og í stórborgum á
borð við París, Mílanó og New York.
Tíminn virðist ekki líða eins hratt
hér. Fólk lítur almennt miklu yngra
út en það er í raun og veru. Það er
ipjög mikilvægt að hægja á tímanum,
það er mjög jákvætt andrúmsloft hér
á landi.
Fólk lifir allt of hratt annars staðar
og virðist vera í eilífu kapphlaupi við
tímann og týnir sjálfu sér og verður
áttavillt. Hleypur til dauða án þess
að spyija hvert, hvar, hvað og hvers
vegna. Héma finn ég ekki fyrir þess-
um hraða en auðvitaö þekki ég þetta
þjóðfélag takmarkað af svo stuttri
dvöl og öll þjóðfélög hafa sín vanda-
mál. Rætur ítalskrar menningar er
að finna í bókmenntunum og trúar-
brögðunum.
Á Ítalíu er ímynd kvenmannsins
mjög sterk og konur em dýrkaðar
þar. Konur em mjög mikilvægar og
þær em aðalatriðið í-Iífi karlmanna.
Þar nægir að benda á t.d. Dante og
sikileysk ljóð um augnatillit. Ljóð um
mikilvægi þess að horfast í augu,
augun verða að mætast, augu
kvenna og karla, sem er víðs fjarri
íslenskri hefð. Þegar ég geng á göt-
unni hér og horfi á fólk tek ég eftir
því að fólk horfir ekki mikið hvaö á
annað, ég á við dags daglega en ekki
þessi síðkvöld þegar áfengi setur svip
sinn á borgina og kallar fram gjöró-
líkt mannlíf.
Augunleynaekki
tilfinningum
En dags daglega og þegar fólk
hittist innan herbergisveggja þá er
heldur ekki horft sem er mikið atriði
í suðrinu og það er ekki verið að
vanvirða konur með því. Að karl-
maður gefi konu auga þýðir ekki að
hann sé að sýna vald sitt yfir henni,
eigingimi eða reita hana til reiði.
Hann er aðeins að líta á lífið í kring-
um sig en auövitað getur augnatillit
gengið of langt og talað sínu máli en
slíkt gerist um allan heim því augun
leyna ekki tilfinningum og ástum.
Þetta er helsti og mesti munurinn
sem ég finn á íslendingum og suð-
rænum þjóðum. Á götum Ítalíu situr
fólk á kaffihúsum á götunni og renn-
ir augum á alla og glápir á hvað
annað, hvort sem það eru gamal-
menni eða böm, en auðvitað er
sérstaklega horft á kvenþjóðina og
ítalskar konur horfa einnig á karl-
menn, það má segja að allir horfi á
alla og þetta er „leikhús" götunnar.
Konan hefur mjög mikilvægu hlut-
verki að gegna, hún hefur töglin og
hagldirnar og stjómar oft tilfinning-
unum og framvindu listaverka því
að karlmenn skrifa fyrir konur, þeir
seipja tónlist til þeirra og mála fyrir
þær. ítalska hefðin fyrir upphafn-
ingu kvenna er sterk og hún er
raunveruleg og nauðsynleg í lífi
kvenna. Og þessi rótgróna hefð gerir
það einnig að verkum að ég er eins
og hver annar ítali æstur í að horfa
á konur og ef ég sé konur reyni ég
að ná augnaráði þeirra en lít ekki á
fætur þeirra, ég Ht í augun á þeim
og finnst lífið lítils virði ef ég fæ ekki
áþeimaugastað."
Tmðuátv.enntíheimi
Hvaðumtrúmál?
“ Ég er trúleysingi en trúi á leik-
hús. Minn Guð er í leikhúsinu, á
sviðinu, það er nokkuö sem gerist á
sviðinu sem ég tel guðdómlegt. Ég
er ekki trúaður í kirkjulegum skiln-
ingi. En ég hef mínar trúarskoðanir
sem eru ekki persónulegar því að
alhr sem tilheyra leikhúsi eru úr
sama hópi. Ég trúi á kraftaverk í leik-
húsi og leita eftir því og reyni að
skilja leyndardóma þess ásamt vin-
um mínum, samstarfsmönnum,
leikurumoglistamönnum. Og það
er ef til vill líkt trúarbrögðum.
List er sterkur leyndardómur í
leikhúsum sem mér finnst stundum
vera sterkari en trúarbrögð kirkj-
unnar. Margt af því sem á sér stað í
leikhúsi, trúin sem ríkir á milli
manna, leikara á sviðinu og áhorf-
enda, er tengd tilfinningum sem hafa
engin takmörk en birtast í tónlist,
óperum, ballettum og öllum tegund-
um leiklistar, þaö eru trúarbrögð.
Öðruvísi er ekki hægt að skýra það
að ég hafi komið til íslands til þess
að vinna í leikhúsi. Það er ekki hægt
aö útskýra hvers vegna menn hoppa
upp í flugvél í Róm til þess að hlusta
á söng í New York. Þetta er nokkuð
sem ekki getur talist eigingimi því
slíkir menn vænta sér einskis annars
en aö upplifa þetta ákveðna augna-
blik, þeir hugsa yfirleitt ekki um
hvað gerist í lífi þeirra eftir á, hvort
aö það sé gott fyrir þá persónulega.
Slík augnabliksupplifun gefur öll-
um kost á jafnræði og frelsi, hún er
lýðræðisleg í eðli sínu og spyr ekki
um örlög eða áfangastað, á slíkum
augnablikum er enginn saklaus eöa
sekur, alhr em meðhöndlaðir eins
og tilheyra í þeim skilningi sömu til-
finningunum."
Leikmynda- og búningahönnuður-
inn Santi Migneco var viðstaddur
viðtalið en Giovanni hefur orð fyrir
þá báða þegar ég spyr að lokum hvert
ferðinni sé heitið að lokinni frumsýn-
ingu.
„Við munum sviðsetja leikrit í Róm
að þessu loknu, eftir aðalhandrita-
höfund Fellinis, og svo höldum við
til Póllands til þess aö vinna að óperu
eftir Donigetti. Við vonumst til þess
að koma aftur til íslands. Hér hef ég
fundið frábaért leikhús og góöa leik-
ara. Og ég hef fundið fyrir gestrisni
og kurteisi á vinnustaðnum.”