Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.1988, Qupperneq 15

LA'UGÁRfíAGtrM. NÓVÉtáÉÍÉM í'ááá.;
Tóta litla tindilfætt
Sú var tíðin að ég bar út Mogg-
ann. Lagði það á mig að vakna eld-
snemma á morgnana og þræða
nágrennið með níðþungan blaða-
pokann á bakinu. Hvemig sem
viðraði og hvernig sem á stóð í
bólinu. Reif mig upp úr rúminu,
fjársjúkur, af einskærri skyldu-
rækni og lét skammir geðstirðra
manna yfir mig ganga þegar blað-
burðurinn gekk seint fyrir sig í
snjósköflum og hríðarmuggu. Allt
fyrir Moggann og maður rukkaði
líka inn með harðfylgi og var beö-
inn um að koma þrisvar, fjórum
sinnum í sama húsið því blessað
fólkið sagðist ekki eiga pening fyrir
Mogganum sem þó var þeim svo
kær. Ég undraðist allan þann nirf-
ilsskap og allt það miskunnarleysi
að láta drengstaula eins og mig fara
allar þessar fýluferðir til blankra
lesendanna. Ég vorkenndi sjálfum
mér miklu meira en blaðinu sem
fékk ekki peningana og svo voru
þeir jafnvel að klaga mig fyrir að
koma ekki Mogganum þeirra til
skila.
Já, það var ekki tekið út með
sældinni að breiða út boðskapinn
í þá daga og er það sennilega ekki
enn. Ég get ekki ímyndað mér ann-
að en það þurfi þrekmenni í blað-
burðinn hin síðari ár eftir að Morg-
unblaðið stækkaði og blaðsíðumar
og kílóin urðu fleiri. Það ber engin
Tóta litla tindilfætt út Moggann
þegar auglýsingarnar verða yfir-
vigt.
Þetta var nú í þá daga þegar mað-
ur bar út blaðiö en las það ekki.
Seinna tók lesturinn við í sérkenni-
legri útgáfu sem hét ísafold og
Vörður og var að mér skildist úr-
val þess lesmáls Morgunblaðsins
sem stjórnendum Sjálfstæðis-
flokksins þótti mest til kóma. Það
var gert fyrir sveitavarginn sem
ekki gat fengið Moggann til sín á
morgnana en þurfti samt á pólit-
ísku hnunni að halda til mótvægis
við Tímann og Basil fursta sem þá
voru skyldulesning í framsóknar-
sveitum þessa lands. Ég var svo
heppinn að dvelja um tíma hjá
bændahöfðingja sem hataði Fram-
sókn eins og pestina og neitaði að
fá Tímann frítt hjá kaupfélaginu
en beið þess í stað eftir mánaðar-
útgáfunni af ísafold og Verði sem
síðan var lesin upp til agna áður
en blaðið var notað á eldhúsgólfið
til hhfðar. Þau voru þannig gjör-
nýtt, Morgunblaðseintökin, fyrst í
morgunlesturinn í Reykjavík, síð-
an í samútgáfu í Verði og svo í gólf-
þurrkur áður en blaðið endaði feril
sinn á salerninu. Já, ég var hepp-
inn, því hvað er hfið án Morgun-
blaðsins og hvar væri maður stadd-
ur í pólitíkinni ef maður hefði ekki
notið þessa póhtíska uppeldis?
Svo fór um sjóferð þá
Löngu, löngu síðar vildi ég verða
blaðamaður og sótti um vinnu á
ritstjóm Morgunblaðsins. Þegar ég
hafði beðið í hálftíma eftir áheym
hjá ritstjóranum talaði hann loks
við mig með hnakkanum af því að
annirnar hjá þeim góða manni
voru shkar að hann mátti ekki vera
að því að horfa framan í mig. Ég
held að hann hafi sýnt mér þá kurt-
eisi að hleypa mér inn fyrir dyrnar
í sama mund og einhver mikilvæg-
ur fundur fór fram á skrifstofunni
hans og þess vegna gat hann aðeins
virt mig viðhts með bakhlutanum.
Hann hefur sennilega verið að
skipuleggja skrifin um einstakl-
ingsfrelsið og tillitið til manneskj-
unnar sem þeir hafa alltaf haft í
heiðri á Mogganum og ég var búinn
að lesa allt um í ísafold og Verði.
Hann hafði þó tíma til að svara
mér á þessa leið: „Af hverju sæk-
irðu ekki um vinnu á Vísi?“ en
Vísir var víst ekki hátt skrifaður á
ritstjómarskrifstofum Morgun-
blaðsins á þeim tíma. Og með þeim
töluðu oröum var samtahnu greini-
lega lokið og ritstjórinn sneri sér
aftur að því að styðja við bakið á
einstakhngsframtakinu. Svo fór
um sjóferð þá og seinna var ég
þakklátur þessum vinsamlegheit-
um hjá Morgunblaðsritstjóranum
mínum vegna þess að ég neyddist
til að feta aðrar leiðir til sjálfs-
bjargarinnar og lífsgöngunnar en
að setjast inn á Morgunblaösskrif-
stofuna og drukkna þar í blaösíð-
unum.
Nú hefur það verið hlutskipti
mitt í nærri því tíu ár að veita
Morgunblaðinu tilhlýðilega sam-
keppni og þótt mér blöskri stund-
um þessi tröhskessa i blaðalíki þá
er mér hlýtt th Moggans og gratúl-
era honum með afmælið. Sjötíu og
fimm ára ferUl í samfelldri velsæld
og útbreiðslu er langur tími fyrir
dagblað sem fæðist nýtt á hverjum
degi. Og þó nokkurt afrek. Sérstak-
lega fyrir blaö sem hefur leitt fram
hjá sér uppsláttarmálin og flenni-
fyrirsagnirnar og getur verið svo
þunglamalegt að minningargrein-
arnar verða besta lesefnið. Þaö
malar áfram hægt og sígandi og
stendur af sér öll stjórnarskipti,
flokksátök, ný blöð og gömul blöð
og hreyfir sig eins og eðlan þegar
breytingarnar færa það úr stað.
Kannski liggur galdur Morgun-
blaðsins einmitt í því, galdurinn að
breyta hægt og breyta htlu og
breyta án þess að nokkur taki eftir
því.
Blað allra landsmanna
Menn geta haft mismunandi
skoðanir á ágæti Morgunblaösins,
bæði í úthti og efni. Hinu verður
ekki neitað að Morgunblaðið hefur
áhrif í íslensku þjóðlífi. Blaðið er
ríki í ríkinu og það er engin tilvUj-
un að menn verði geðstirðir og úr-
illir þegar þeir fá ekki Moggann
sinn með morgunkaffinu. Jafnvel
þótt þeir fleygi honum frá sér að
lestrinum loknum og bölvi inni-
haldinu eða innihaldsleysinu. Það
er til að mynda óskiljanlegt með
öllu hvernig Morgunblaðið kemst
upp með að gefa út nítíu til hundr-
að síður á sunnudögum án þess að
birta orð af viti nema fasteignaaug-
lýsingar, atvinnutilboð og dánar-
fregnir. Þetta gæti enginn leyft sér
nema blað sem er partur af tUver-
unni og er hrært út í morgunkaffið.
Annars er ósanngjarnt að halda
því fram að ekkert standi í Mogga.
Blaðið er skyldurækið við um-
hverfi sitt og leitast við að gera öll-
um skil, enda kallar það sig ekki
blað allra landsmanna fyrir ekki
neitt. Það breiðir sig yfir pólitík og
íþróttir, menningu og atvinnumál,
jarðarfarir og veðurspár, alþjóða-
mál og kirkjubyggingar af föður-
legri umhyggju og forsjá og hikar
ekki viö að endurprenta ræður og
langlokur ef það telur það henta
ábyrgðarhlutverki sínu. Mogginn
er eins og stóreflis ryksuga sem
mjakast eftir gólffietinum og sýgur
upp í sig fótspor hinna sem á undan
fara. Tímaskynið er ekki alltaf tU
staðar en hvað gerir það fyrir blað
sem hefur fóstrað þjóðina í sjötíu
og fimm ár og á eftir að gera það í
önnur sjötíu og fimm ár?
Stundum sér blaðið ástæðu til að
gefa mönnum og málefnum fóður-
legar aðvaranir og ávarpar þá
landslýðinn með þeim hávirðulegu
orðum að skoðun Morgunblaðsins
sé sú að þetta eigi að gera eða hitt
eigi ekki að gera og þegar þau
dómsorð hafa verið kveðinn upp
mega aðrar valdastofnanir fara að
gæta sín. Jafnvel Sjálfstæðisflokk-
urinn, eftirlætisbarn Morgun-
blaösins í gegnum tíðina, má sín
lítils þegar Morgunblaðið hefur
ákveðið hvað sé rétt og hvað sé
ekki rétt. Það rignir nefnUega ekki
alltaf jafnt á rangláta og réttláta
þegar Morgunblaðið er annars veg-
ar. Morgunblaðið hefur þar að auki
komið sér upp þeirri sérstöku stöðu
að afneita Sjálfstæðisflokknum en
áskilur sér samt allan rétt fil að
segja Sjálfstæðisflokknum fyrir
verkum.
Landsföðurlegt hlutverk
Þetta sérstæða ástarsamband,
sem er milli Sjálfstæðisflokksins
og Morgunblaösins, hefur vafist
fyrir mörgum. Sjálfstæðismenn
eru enn að líta til blaðsins sem
málgagns síns og málpípu og það
er Mogginn reyndar þegar hann sér
ástæðu til. En þá er það aftur vegna
þess að flokkurinn er verkfærið
sem blaðið getur brúkað en ekki
öfugt. Foringjar Sjálfstæðisflokks-
ins mega víst þakka fyrir þegar
Morgunblaðinu þóknast að hossa
þeim og það er löngu liðinn tíð að
formaður Sjálfstæðisflokksins geti
gefið fyrirmæli inn á ritstjórnina
hvaða myndir megi nota af honum.
Hann er alsæll ef hann fær mynd
af sér yfirleitt.
Ritstjórar Morgunblaðins eru
löngu vaxnir upp úr því að taka
við fyrirmælum frá öðrum, nema
þá í greiðaskyni eins að birta frétta-
tilkynningar af safnaðarfundum
eða afmælum. Það er enginn dáinn
fyrr en dánartilkynning hefur
komið í Morgunblaðinu og það fer
enginn á hausinn fyrr en Mogginn
segir frá þvi. Hins vegar segir
Morgunblaðið ekki slæmar fréttir
af þeim sem hann hefur velþóknun
á. í því felst tvöfeldni Morgun-
blaðsins og veikleiki að hann er of
upptekinn í hagsmunagæslu og
bræðralögum til að segja sannleik-
ann um vini sína. Sérstaklega ef
sannleikurinn er •vondur. Þögn
Morgunblaösins er stundum há-
værari en fréttirnir sem hann birt-
ir.
Þetta gerist ekki vegna aumingja-
skapar hjá fréttamönnum við aö
ná í fréttirnar. Það stafar af lands-
fóðurlegri tillitsemi og þeim barna-
lega misskilningi að enginn viti
neitt nema það sem stendur í
Mogga. í hinu guðs útvalda blaði.
Vel má vera að æðri máttarvöld
hafi úthlutað Morgunblaðinu hlut-
verkinu: Vér eirnr vitum. En þá
eiga þeir líka að fara betur meö
það. Vandi þeirra Morgunblaðs-
manna er nefnilega sá að þeir taka
sjálfa sig svo hátíðlega að það jaðr-
ar við að vera fyndið. Þegar þeir
kalla sig blað allra landsmanna þá
meina þeir það. Þeir eru hafhir yfir
þann mannlega breyskleika að
falla fyrir freistingum eða fara með
slúður. Annar eins maður og Oh-
ver Lodge fer ekki með neina lygi.
Kunna sittfag
En enda þótt Tóta htla tindilfætt
beri ekki lengur út Moggann og
Morgunblaðið hagi sér stundum
eins og Palli sem var einn í heimin-
um þá verður það ekki af blaðinu
skafið að það á sér ekki sinn líka í
heiminum. Útbreiðsla þess er að-
dáunarvert ' insdæmi. Það nýtur
góðs af ricstjórum sem kunna sitt
fag. Þeir eru öfundsverðir, útgef-
endumir og aðstandendur blaðs-
ins, að hafa þá Matthías og Styrmi
í ritstjórastólunum úr því blaðið
er á annað borð komið í þá stöðu
aö halda verndarhendi sinni yfir
íslandi. Mér skilst að þeir skrifi
bara spari eða þegar mikið hggur
við en andagift Matthiasar og póht-
ískt nef Styrmis svífur þar yfir
vötnunum og báðir hafa þeir
greindina og góðsemdina til að sjá
um sig og sína.
Úr því við höfum átt samneyti við
Morgunblaðið í sjötíu og fimm ár,
og sem betur fer eru engar likur á
að því samneyti sé aö ljúka, er blað-
inu óskað til hamingju með hversu
vel því hefur tekist að telja þjóðinni
trú um að það sé ómissandi. Og
kannski er það alveg rétt. Kannski
er Mogginn ómissandi.
Ellert B. Schram