Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.1988, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 5. NÓVEMBER 1988.
Líkainsrækt _________________dv
Íþróttir vanabindandi?
- endorfínmyndun við íþróttaiðkun eykur sælutilfinninguna
Skemmst er aö minnast þess er ein
af frægari íþróttahetjum samtiöar-
innar var sökuð um notkun ólöglegra
lyfja á ólympíuleikunum á dögunum.
Af og til er íþróttafólk fundið sekt
vegna þess aö það hefur tekiö inn
þvílík efni og þykir þaö síður en svo
íþróttamannleg hegöan. Almenningi
bregður jafnan í brún við fréttir af
þeim toga og er oftar en ekki von-
svikinn. Helst er þaö inntaka morfín-
efna sem þá um ræðir.
En nokkurs konar „eftirlíking" af
morfíni er þó leyfileg við íþróttaiðk-
un, eða öllu heldur er ekki hægt að
koma í veg fyrir að endorfm myndist.
Hvort sem viðkomandi líkar betur
eða verr framleiðir líkaminn endorf-
in við íþróttaiðkun en það efni hefur
að mörgu leyti svipuð áhrif á andlegt
og líkamlegt ástand einstakhngsins
og morfínefni.
Endorfín er efni sem er framleitt í
og kemur úr heilanum. Efnið hefur
margvísleg áhrif á viðbrögð og hegð-
un mannsins, svo sem á líkamlega
og andlega vellíðan, mataræði, svefn,
likamshita, minni og getu til að læra.
Eftir líkamlegt erfiði eykst endorf-
ínmagnið í líkamanum til muna.
Tahð er að það fimmfaldist að meðal-
tali eftir klukkutíma áreynslu, eða
eins og einn eróbikktíma.
Endorfín ku vera hvað áhrifamest
við að hna líkamlega verki og óþæg-
indi. Þess vegna hefur fundist gífur-
legt magn efnisins í líkama þeirra
sem þjást vegna þráláts verkjar eða
sjúkdóms sem veldur hkamlegum
óþægindum.
Áhrif endorfíns lík áhrifum
morfíns
Líkt og segir að ofan þykja áhrif
endorfíns helst hkjast áhrifum morf-
íns á líkamann og andlega hegðun
fólks. Flestum er kunnugt um áhrif
morfíns. En helstu áhrif þess eru eft-
irfarandi:
Það eyðir verkjum.
Það hefur velhðunaráhrif í för með
sér.
Efnið er vanabindandi.
Endorfín getur haft mikil áhrif á
skap manna og aimenna vellíðunar-
kennd þeirra. Því hefur myndun
þessa efnis verið talin ein ástæða
þess hve menn sem stunda íþróttir
verða gjarnan háðir iðkuninni. Vel-
hðunartilfinningin eftir æfingamar
verður eitt af því eftirsóttasta við
íþróttastundunina. Þessi líðan kem-
ur jafnt fram hjá keppnisfólki sem
æfir stíft og áhugamönnum er æfa
minna og óreglulegar.
Geðlæknar segja að þeim sem þjást
af þunglyndi, sem ekki er á mjög háu
stigi, sé ráðlagt að stunda íþróttir eða
aðra líkamsrækt. Breskir læknar
hafa meðal annarra notað líkamsæf-
ingar sem þátt í læknismeðferðinni.
Hafa sumir notað æfingarnar í stað
venjulegra afslöppunaræfinga því
velhðunar- og afslöppunaráhrifin
eftir erfiöar hkamsæfingar láta ekki
á sér standa. Því telja þeir að sálrænt
lækningargildi íþrótta sé gífurlegt.
Getur verið til vandræða
Mjög misjafnlega mikið endorfín
myndast í líkama einstakhnga. Og
ekki er alltaf best að vera í hópi
þeirra sem fá mest. Það á einnig við
hvað endorfínmyndun snertir.
Stundum kemur fyrir að keppnisfólk
hreinlega hnígur niður vegna of mik-
illar myndunar þessa efnis. Þá hefur
ástæðan verið sú að vegna velhöun-
ar, sem fylgir íþróttaiðkuninni, hefur
margur íþróttamaðurinn ekki getað
sleppt keppninni eða æfingunni sem
betur hefði verið sleppt, til dæmis
vegna meiðsla. Hver kannast ekki
við að íþróttagarpurinn lætur sig
hafa æfingu eða að fara í keppni þótt
margbundið sé um fót hans? Eöa
þótt önnur meiðsli hrjái hann? Þótt
þægindi fylgi í kjölfar leiksins getur
áreynslan orðið um of og leitt til þess
að viðkomandi ofgeri sér stórlega.
Það má kenna endorfíninu um, eða
kannski frekar áhrifum þess og því
hversu eftirsótt það er.
Getur orðið vanabindandi
Endorfínið getur, eins og lýst er,
orðið mjög vanahindandi en misjafn-
lega þó eins og flest annað. Margir
íþróttaiðkendur geta orðið svo háðir
æfingunum aö vandræöi geta hlotist
af. Ef viðkomandi kemst alls ekki tíl
æfinga í nokkurn tíma getur þeim
hinum sama farið að líða mjög iha
og finnast hann ómögulegur í alla
staði. Þá er líkamsþjálfunin komin á
sálina ef svo má segja.
En hafiö sem minnstar áhyggjur
af því að íþróttimar eða aðrar æfing-
ar verði jafn vanabindandi og fíkni-
lyf. Um að gera að láta til sín taka á
leikvanginum eða leikfimisalnum og
hafa bara gaman af.
Iþróttafólk getur orðið mjög háð endorfínmyndun sem á sér stað í líkamanum við mikla áreynslu eins og ýmsa
íþróttaiðkun. Langhlauparar finna hvað mest fyrir þeirri sælutilfinningu sem lýst er að eigi sér stað eftir erfiðið.
Vatnsleikfími orðin
vinsæl erlendis
- enda fínasta heilsurækt
Enn sem komið er hafa íslenskir
íþróttakennarar látiö sundkennslu
af bakkanum nægja þegar kemur aö
sundstöðum landsins og íþróttaiðk-
un þar. Sundið hefur verið látið duga
á þeim vígstöðvum en leikfimi og
eróbikk svo kennd á öörum stað í
leikfimisalnum.
En hvemig væri að sameina þetta
tvennt, þaö «r sund og eróbikk?
Það nýjasta í útlöndunum eru eró-
bikktímar í vatni. Hér er vissulega
um ágætis tilbreytingu að ræða en
þessi hreyfing hefur marga aöra
kosti.
Vatnsleikfimi er tahn sérstaklega
góð fyrir þá sem eiga við smávægileg
eymsli að stríða, þá sem þjást af bak-
veiki, ófrískar konur og fleiri. Vatnið
mýkir ahar hreyfingar líkamans og
minni hætta er á slysum viö æfing-
amar. En vatnið veitir mikið viðnám
sem gerir það að verkum aö viðkom-
andi verður að reyna vel á sig th að
komast í gegnum æfingamar.
ímyndaðu þér aö þú standir í laug
þar sem vatnið nær þér upp að
bringu og þú þarft að ganga í gegnum
laugina með handleggina niðri í
vatninu. Þessi ganga reynir ótrúlega
mikið á handleggina sem og á fætur.
En þeir sem vilja styrkja sig enn frek-
ar og hafa jafnvel hugsað sér að
brenna hitaeiningum geta gert ýms-
ar góðar æfingar í lauginni upp á
eigin spýtur. En þið sem vhjið losna
við aukakhóin verðið að muna að það
dugar htt aö „dingla sér“ í lauginni
í 5-10 mínútur. Kröftugar æfingar í
30 mínútur í einu, þrisvar fjórum
sinnum í viku, er lágmark og ætti
reyndar að duga ágætlega. En munið
aö sama er hvaða íþróttaiðkun þið
stundið því að í langflestum tilfellum
verður mataræðið líka að taka th
grandskoðunar og breytingar sé
markmiðið að léttast. En snúum okk-
ur aö vatnsleikfiminni.
Nokkur heilræði
Ef þú hefur htiö þol og þrek verð-
urðu að byija að byggja það upp.
Byrjaðu þá hægt og auktu rólega við
þig þangaö th þú ræður auöveldlega
við 30-40 mínútur í einu.
Því hraðar sem þú gerir æfingamar
þeim mun betur og meira munu
vöðvamir vinna á viðnáminu sem
vatnið veitir þeim. En taktu þaö fram
yfir aö gera æfingamar rétt og vel
en að gera þær sem hraðast. Hraöinn
kemur með meiri æfingu.
Drekktu nóg af vatni fyrir og eftir
æfingamar. Þú munt svitna mikið
þótt þú finnir ekki fyrir því í vatninu.
Vertu í þæghegum sundbol eða sund-
skýlu.
Eins og við aðrar æfingamar er
mikhsvert að hita upp áður. Þaö get-
urðu gert með því að hlaupa rólega
á bakkanum eöa synda rólega nokkr-
ar feröir. (Varastu að það getur verið
hált á bakkanum.) Og gerðu góðar
armteygjur. Upphitunin á að taka
7-10 mínútur. Þá er komið aö sjálfum
æfingunum. Þegar þohð hefur verið
byggt nóg upp skal æft í 30-40 mínút-
ur. Reyndu aö byggja upp æfinga-
kerfi sem samanstendur af æfingum
er reyna á sem flesta líkamsvöðva.
Svo er „kælt niður". í um það bh
fimm mínútur skaltu gera sömu æf-
ingamar mjög rólega og afslappað.
Og þá skaltu fara upp úr lauginni og
gera teygjuæfingar. Lærðu æfingar
sem teygja ömgglega á þeim vöövum
sem þú notaðir mest viö hinar æfing
amar.
Varla þarf að taka það fram, en er
ömggara þó, að æfingar í vatni skulu
geröar í grunnu lauginni. Vatniö á
að ná upp aö bringu þegar staðiö er
í lauginni.
Prófum þá nokkrar æfingar.
Fyrsta æfingin er mjög góð æfing
sem reynir á innri og ytri lærvöðva
og er fín mjaömaæfing.
Staðið er í vatni upp aö bringu og
haldið í bakkabrúnina. Fótleggnum
lyft langt út th hhðar og hnéð látið
vísa beint fram. Æfingin skal gerö
hægt th að byrja með á meðan þú ert
að fá „thfinningu“ fyrir vatninu. En
taktu vel á í vatninu og vandaðu þig.
Önnur æfingin er fin fyrir maga,
læri og rass. Haltu í bakkann eins
og sýnt er og hjólaðu í vatninu. Hjól-
aöu ýmist með fót beinan eða kreppt-
an.
Þriðja og síöasta æfingin að þessu
sinni er æfing fyrir axlir og bijóst.
Stattu í vatninu meö hnén ehítið
beygð. Hreyfðu handleggi sundur
hkt og sést á mynd, lófar snúa niður.
Axlir skihu vera vel niöri í vatninu
og passaðu aö þær séu ekki stífar.
Svo er bara að þróa sig áfram við
æfingamar og finna th fleiri sem hk-
legt er að henti í vatni. Margar auð-
veldar æfingar úr „venjulegu" leik-
fimitímunum henta gjaman vel í
vatni.
Og enga spéhræðslu í vatninu.
Vittu th, eftir nokkra stund verður
hálf laugin komin í leikfimi með þér.