Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.1989, Blaðsíða 26

26
ÞRIÐJUDAGUR 14. MARS 1989.
T.ffegHll
- María E. Ingvadóttir, varaformaður Neytendasamtakanna, í viðtali
María E. tngvadóttir, varaformaöur Neytendasamtakanna, telur stjómvöld meðal erfiöustu andstæðinga neytenda
í dag. DV-mynd BG
Neytendasamtökin voru stofnuö árið
1953. í dag eru þau samtök 14 neyt-
endafélaga víðs vegar um landið og
hafa 7.300 einstaklinga innan sinna
vébanda.
15. mars er haldinn hátíðlegur víða
um heim sem alþjóðlegur dagiu-
neytendaréttar. Af því tilefni spurð-
um við Maríu E. Ingvadóttur, vara-
formann Neytendasamtakanna,
hvort þau væru sterkt afl á íslandi
samanborið við önnur lönd.
„Þau eru ekki eins sterk og þau
ættu að vera," sagði María. „í Banda-
rikjunum, svo að dæmi sé tekið, eru
þau sterk en dálítið frábrugðin okkar
samtökum að uppbyggingu. í Svíþjóð
og Danmörku er samtökin líka mjög
sterk og hafa á að skipa nokkrum
tugum starfsmanna. Þar sem sam-
tökin eru svona öflug teygja þau anga
sína mjög víða um stjómkerfið og
verða virkari fyrir vikið.“
Byggja sitt starf
á sjálíboðavinnu
„Hér á íslandi eru þetta áhuga-
mannasamtök sem eru styrkt af ríki
og sveitarfélögum. Samtökin hafa
þijá starfsmenn á launum en öll önn-
ur vinna er unnin í sjálfboðavinnu,“
sagði María.
En hvaða leiöir.eru Neytendasam-
tökunum færar til þess að styrkja
stöðu sína?
„Styrkur okkar vex með auknum
fjölda félaga vegna þess að stærstur
hluti okkar tekna eru aðildargjöld.
Við höfum ekki haft úr miklu fé að
spila en það rættist nokkuð úr á síð-
asta ári. Það er orðið afar brýnt að
gæta hagsmuna neytenda á fjölmörg-
um sviðum.
Stjómvöld þyrftu að vera neyt-
endasinnaðri og láta samtökin taka
virkari þátt í starfi hvers kyns
nefnda sem fjalla um mál sem varða
neytendur. Til dæmis þegar farið
verður að endurskoða búvörulögin
sem er með efstu málum á óskalista
okkar.“
En em Neytendasamtökin nógu
virk í daglegri umræðu, koma þau
sínum málstað nægilega vel á fram-
færi?
„Við gefum út Neytendablaðið,
vandað blað sem kemur út um það
bil annan hvem mánuð. Það er
spuming hvort það ætti að vera
minna og koma út í hverjum mán-
uði. Við gefum út fréttatilkynningar
þegar það á við. En samtökin mega
heldur ekki eingöngu vera í nei-
kvæðri umræðu og þar með fá á sig
ímynd nöldurskjóðu. Þama verður
að þræða milliveg. En eðli starfsins
er þannig að við erum mikið á varð-
bergi og því er oftast deilt á ein-
hveija aðila.
Mikið af starfi samtakanna fer þó
fram í kyrrþey, ef svo má að oröi
komast. Hlutum er kippt í lag og
komið í veg fyrir mistök af ýmsu tagi
án þess að það komi fram opinber-
lega.
„Við sinnum bæði einstökum
kvörtunum og eins tökum við á
stærri málum og ég sé ekki að það
þýði neina áherslubreytingu. Ég sé
heldur ekki neina ástæðu til breyt-
inga. Við vinnum ekki eftir neinu
sérstöku langtímamarkmiði. Það
þarf að byggja upp þekkingu og
reynslu á þessum málum og við ger-
um eins vel og viö getum,“ sagði
María.
Nú hefur stimdum veriö rætt um
aukið samstarf Neytendasam-
takanna við aðrar flöldahreyfingar
og verkalýðshreyfingin veriö nefnd
sérstaklega í því sambandi. Er
ástæða til þess að skoða þann mögu-
leika?
Viljum ekki bindast
einum samtökum
öðrum fremur
„Við höfum þegar ákveðið sam-
starf við verkalýöshreyfinguna úti á
landi. Á tveimur stöðum taka verka-
lýðsfélögin á staönum þátt í rekstri
skrifstofu, þ.e. á Akureyri og í Vest-
mannaeyjum, og slíkt samstarf er í
undirbúningi víðar.
Við viljum samstarf við alla, við
erum öll neytendur og okkur ber því
að forðast að verða háð einhveijum
einum samtökum öðrum fremur. Við
viljum td. ekki verða neytendasam-
tök verkalýðsfélaganna, neytend-
samtök stórkaupmanna eða eitthvað
slíkt. Við viijum vinna með öllum
félögum til að ná okkar markmið-
um.“
Síminn er
rauðglóandi
Hafa samtökin gott jarðsamband,
ná þau til almennings í landinu?
„Kvörtunarþjónusta Neytenda-
samtakanna fær aragrúa símtala á
þeim tíma sem hún er starfrækt.
Þama höfum við mikið og gott sam-
band við fólkiö í landinu og oft á tið-
um koma þama upp mál sem verða
stórmál og koma mörgum fleiri til
góða.
Núna er síminn hjá okkur rauðgló-
andi vegna sölu á plastpokum í versl-
unum. Mér finnst að þeir sem að
þessu standa, þ.e. plastpokasölunni,
hafi alls ekki notað tímann sem
skyldi til þess aö kynna sinn mál-
stað. Það vill nefnilega gleymast til
hvers þetta er gert. Auðvitað em
þetta ekki miklir peningar en við
emm öll að reyna að spara sýknt og
heilagt. Þama er náttúrlega fyrst og
fremst um umhverfismál að ræða og
það er þáttur sem við verðum að fara
að gefa meiri gaum áður en það er
orðið ef seint að snúa við.
Þetta er umhverfi okkar allra og
framtíðarinnar sem er í húfi og ef
þetta verður aðeins til þess að fólk
staldri við og hugsi um hvað það er
að gera þegar það hendir plasti þá
er mikið unnið. Við megum ekki ýta
þessu vandamáli inn í geymsluhólf
framtíðarinnar. Fólk verður að sýna
meiri ábyrgð í dag. í þessum málum
verður fmmkvaeðið að koma frá ein-
staklingnum til þess að lausn fáist.“
Hvert er hlutverk Neytendasam-
takanna í næstu framtíð?
„Fyrst og fremst þurfa samtökin
að verða virkari í allri umræðu og
ákvarðanatöku um sem flest mál.
Alþingi og löggjafarvaldið á að gera
mun meira að því aö leita eftir áliti
samtakanna. Það eru gífurlega mörg
mál sem krefjast úrlausna og úrbóta.
Brýnt að
taka til hendinni
Það má nefna eitt mál sem við
þurfum að taka mjög sterkum tökum
og fjalla um sem fyrst, það eru auk-
efni og hættuleg efni í grænmeti.
Víða erlendis er verið að fjalla um
leyfileg mörk skordýraeiturs og ann-
arra efna í grænmeti. Hérlendis eru
engar slíkar reglur til og íslenskir
garðyrkjubændur hafa sjálfir hvatt
til virkara eftirlits á þessu sviði.
Þetta og margt fleira i tengslum við
umhverfismál og almennt öryggi
neytenda er í ólestri hér á landi. Iim-
flutningseftirliti á þessum og fleiri
sviöum er mjög ábótavant.
Um síðustu áramót tók gildi reglu-
gerö um aukefni í matvælum og
merkingar neytendaumbúöa. Sem
stendur eru flestir með frest fram á
mitt ár til úrbóta en verða framleið-
endur og innflytjendur þá betur í
stakk búnir til þess að gefa nauðsyn-
legar upplýsingar en þeir eru í dag
og verða þá matvæh með óleyfilegum
efnum horfin af markaðnum? Hvem-
ig á að fylgja þessu eftir?
Hér eru Neytendasamtökin í dálítið
erfiðri stöðu. Eigum við að bíða eftir
að fresturinn renni út og hlaupa þá
í búðir og benda á brotin og hrópa
„úlfur, úlfur“, eða eigum við að veita
aðhald strax.
Framleiðendum hættir til þess að
líta á samtökin sem andstæðing, þeir
átta sig ekki á því að hagsmunir okk-
ar, þ.e. neytenda, og framleiðenda
fara saman.
Ráðherravirðist
fara sínu fram
í skjóli laganna
Við höfum alveg himinhrópandi
dæmi um þetta í landbúnaðarmálum
og það er alveg óskiljanlegt að fram-
leiðendur kjúklinga og kartaflna
skuli ekki átta sig á því hvað þeir em
að gera sjálíum sér í skjóh einokun-
ar. Fyrir nokkrum árum töluðu
kjúkUngabændur manna hæst um
nauðsyn fijálsrar samkeppni og
hvert era þeir komnir í dag? í skjól
einokunar og ríkisafskipta. Land-
búnaðarráðherra virðist í skjóU bú-
vörulaganna geta gert nánast hvaö
sem er, ef það hentar framleiðend-
um, því fyrir þá em búvörulögin.
Neytendasamtökin era hvorki
meira né minna en fóUdð sem er í
þeim. Spumingin er hversu lengi
fólk ætlar að þola að menn í ein-
hveiju ráðuneyti skammti því það
sem þeim þóknast. Við höfum á und-
anfomum árum verið að færast nær
viðskiptaháttum sem tíðkast í sið-
aðra manna löndum en í landbúnað-
armálum förum við afturábak. Að
við skulum láta þetta yfir okkur
ganga er mjög einkennilegt og spum-
ing hvað lengi fólk lætur bjóða sér
þetta.
Auðvitað er þáð leiðinlegt ef í ljós
kemur að við búum við það mikið
ofríki að við neyðumst tíl þess að
fara út í neyslustöðvun. Það er mjög
alvarlegt mál.
Það sem Neytendasamtökin era
helst að beijast við era sljómvöld
landsins og stórir framleiðendur í
skjóU stjómvalda. Þetta era erfið-
ustu andstæðingamir,“ sagði María
að lokum.
-Pá
Alþjóöasamtök neytenda, IOUC,
hafá sett fram sjö kröfúr um lág-
marksréttindi neytenda og vilja
Neytendasamtökin nota 15. raars
tíl þess að vekja athygU á þessum
atriöum og skapa aukna umræðu
um neytendamál.
Öryggi
Neytendur eíga rétt á vemd
gegn vöram, framleiðsluháttum og
þjónustu sera era hættuleg heilsu
og Ufi. Rétturinn tíl öryggis hefúr
nú verið skilgreindur þannig aö
hann gætí langtímahagsrauna
neytandans en ekki aðeins öryggis
hans á Uðandi stund.
lípplýsingar
Neytendur eiga rétt á því að
um
þeim sé gerð grein fyrir þeim stað-
reyndum sem nauðsynlegar era til
þess að móta skynsamlegt val og
ákvarðanir. Rétturinn til upplýs-
inga á einnig að vemda gegn blekk-
ingum og villandi auglýsingum og
gera mönnum kleift að taka
ákvarðanir af skynsemi og ábyrgð.
Neytendur
gjöraum kröfúm meirihlutans.
Val Áheyrn
Neytendur eiga rétt á því aö Neytendur eiga rétt á því að
eiga völ á flölbreyttum vamingi og sjónarmiða þeirra sé gætt og tekið
þjónustuásamkeppnisverði.Efum fullt og sanngjamt tillit til hags-
einkasölu er að ræða að fá tryggð muna þeirra við mótun og fram-
fullnægjandi gæði og þjónustu á kvæmd fjárhagsstefnu. Þessi réttur
sanngjömuverði.RétturinntUvals hefúr verið aukinn þannig að
hefúrnúveriðskilgreindurþannig: hlustaö sé á og gætt sjónarmiða
Réttur til nauðsynlegrar vöra og neytenda við þróun vöra og þjón-
þjónustu. Þetta er orðað svo til þess ustu áður en framleiðsla þeirra er
að koma í veg fyrir að ótakmarkað- hafin eða hún boðin fram. Þetta
ur réttur minnihluta bitni á sann- felur einnig í sér hagsmunagæslu
þegar í hlut á annað fiármálavald
en hið opinbera.
Bætur
Neytendur eiga rétt til sann-
gjararar úrlausnar á réttmætum
bótakröfúm. Þessi réttur hefúr al-
mennt verið viöurkenndur síðan
upplýstir neytendur að dugi þeim
allt æviskeiðið. Rétturinn til neyt-
endafræöslu felur í sér rétt til
þeirrar þekkingar og fæmi sem
nauösynleg er til þess aö taka þátt
í og hafa áhrif á þætti er snerta
ákvarðanir er varöa hagsmuni
neytenda.
snerama á 8. áratugnum. Þetta fel-
ur í sér rétt til þess að fá bætur ef UmnVcril
gefnar era rangar upplýsingar eöa Neytendur eiga rétt til náttúra-
vara og þjónusta reynist léleg eða legs umhveríis sem auðgar lif ein-
göEuð. Einnig, ef þörf er á, ókeypis staklingsins. Þessi réttur felur í sér
lögfræðilega aðstoð eða aðgang að verad gegn umhverfisspjöllum sem
viðurkenndum aðila til þess að hinn einstaki neytandi getur ekki
haft áhrif á. Hann er viðurkenning
á þörfinni á því að vemda og bæta
umhverfiö fyrir núlifandi og kom-
andi kynslóðir.
-Pá
dæma bætur í sraærri málum,
Fræðsla
Neytendur eiga rétt á þvi að
öðlast þá fræðslu og fæmi sem