Dagblaðið Vísir - DV - 26.07.1989, Qupperneq 14

14
MIÐVIKUDAGUR 26. JÚLÍ 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SiMI (1 )27022 - FAX: (1)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð í lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Aflakvótinn
Nokkuð hefur borið á áhyggjum vegna samdráttar í
veiðum landsmanna á síðari hluta ársins. Hagfræðingar
spá miklu atvinnuleysi í kjölfar þessa samdráttar og
vaxandi efnahagserfiðleikum vegna minnkandi útflutn-
ings. Það sem af er árinu hefur afli verið góður og sum
veiðiskipanna eru langt komin með kvótann. Sam-
kvæmt fréttum DV eru nokkrar verstöðvar komnar vel
fram úr meðaliagi og þar hefur verið landað allt upp í
tuttugu prósent meiri afla en á sama tíma í fyrra. Þetta
þýðir að draga verður úr veiðum þegar líða tekur á
árið og þá þrengir að um atvinnu og athafnalíf á meðan.
Einkum eru útgerðarstaðir á Suðurlandi, Reykjanesi
og Vesturlandi nefndir, svo og Vestmannaeyjar. Vest-
firðir, Norðurland og Austfirðir virðast hafa farið hæg-
ar í sakirnar en þá er þess líka að geta að kvótar eru
meiri á þessum stöðum að því er varðar þorsk og ufsa.
Hámarksafli á hverju ári er ákveðinn að fengnu áhti
fiskifræðinga um ástand stofnanna. Alloft hefur verið
farið fram úr settu hámarki og stjórnvöld hafa sett kík-
inn fyrir blinda augað þegar þrýstingur hefur komið frá
útgerð og fiskvinnslu um auknar veiðar. Ekki er óhk-
legt að slíkur þrýstingur eigi sér stað þegar kemur fram
á haust. Við honum ber að vara. Tímabundnir erfiðleik-
ar eru léttvægir miðað við þann varanlega skaða sem
hlýst af því að gengið sé á fiskstofnana. Nóg er samt
um smáfiskadrápið og rányrkjuna á miðunum þótt
stjórnvöld gangi ekki vitandi vits til svo mikihar
skammsýni að leyfa veiðar fram yfir þau hámörk sem
sett hafa verið. Sá skaði verður seint bættur og kemur
í höfuðið á okkur síðar og þá með miklu meiri þunga
en nú mun verða.
Hér verður ekki fjölyrt um ágæti kvótafyrirkomu-
lagsins svo mikið sem um það hefur verið deht. Hér
verður heldur ekki farið ofan í saumana á því skipulags-
leysi sem fiskvinnsluhús í hverri höfn hafa í för með
sér né heldur rakið það tjón sem hlýst af ahtof stórum
skipastól. Alhr eru þessir þættir samt samtvinnaðir og
eiga sinn þátt í endalausum eltingaleik sjávarútvegsins
við skottið á sjálfum sér. Það er með hreinum ólíkindum
að fiskvinnslan skuli berjast í bökkum á sama tíma og
gæftir eru góðar og verð viðunandi fyrir afurðirnar.
Hvernig skyldi ástandið verða ef afli er í lágmarki og
verðfah á erlendum mörkuðum?
En fyrst og síðast verður að varast þá glæfra að éta
útsæðið. Við megum undir engum kringumstæðum falla
í þá freistni að bæta við aflakvóta þótt meir hafi veiðst
á fyrri hluta ársins heldur en ráð var fyrir gert. Útgerð-
in getur sjálfri sér um kennt. Aflakvótar hggja fyrir í
upphafi ársins og áríðandi er að hver og einn fái og
geti stjórnað sínum veiðum sjálfur. Varla vilja skipstjór-
arnir fá um það fyrirmæli ofan úr sjávarútvegsráðu-
neyti hversu stór köstin megi vera eða hversu miklum
afla þeir landa hverju sinni. Þessu verða menn að stýra
sjálfir. Þar sem ráðdehd og fyrirhyggja eru í fyrirrúmi
þarf ekki að kvíða uppurnum kvóta eða atvinnuleysi.
Þannig á kerfið að virka, þannig má forða frá því að
of mikhl afh berist á land og of hthl sem hvort tveggja
er óhagkvæmt í verkun og nýtingu.
Ef atvinnuleysi og efnahagsörðugleikar aukast með
árinu vegna samdráttar í veiðum er ekki við aðra að
sakast en þá sem veiðarnar stunda. Þeim erfiðleikum
verður að mæta með öðru en því að bæta við kvótana.
Ríkissíjórnin á ekki að hlusta á neinn harmagrát í þeim
efnum. Ehert B. Schram
Fríverslun eða
þróunaraðstoð
við Júgóslavíu?
Urelt 9 ára gömul umræða um löngu afgreitt mál
í grein í Alþýðublaðinu 11. júlí
spyr Sæmundur Guövinsson:
„Manstu Genf, dr. Hannes?"
Svarið er já. Þess vegna skal ég
nú gegna þeirri upplýsingaskyldu
við lesendur DV að rekja meginat-
riði EFTA/Júgóslavíumálsins, sem
Sæmundur gerði með sínum sér-,
staka hætti að umræðuefni í blað-
inu 18. þ.m., þótt það sé utan míns
skilnings, hvers vegna menn eru
nú að velta sér upp úr 9 ára gömlu
máli, sem fyrir löngu hefur fengið
fullnaðarafgreiðslu.
Ósk Júgóslava
um sérkjarasamning
í september 1979 var sett á stofn
sameiginleg nefnd EFTA og Júgó-
slaviu til þess að fjalla um iðnað-
arsamvinnu o.fl. Hún kom saman
til fundar í Genf í janúar 1980. Á
ráðherrafundi EFTA í Saltsjöbaden
í Svíþjóð í júní 1980 samþykkti ráð-
herraráð EFTA að halda áfram að
þróa samstarf EFTA og Júgóslavíu,
„einkum á sviði iðnaðarsamvinnu,
útflutningsmála og tjallaferða-
mennsku." Hér var gengið út frá
eðlilegu samstarfi, sem væri báð-
um hagkvæmt. Þessi fundur var
fyrsti EFTA-fundurinn, sem ég
sótti.
Þegar ég var svo fluttur til Genfar
gerðist það 10. júli að forstjóri
EFTA boöaði fastafulltrúana til
skrafs og ráðagerða á óformlegum
fundi til frumkönnunar á skýrslu
hans um EFTA/Júgóslavíumálið
(ChM/900, 7.7.1980). Þar kom fram,
að Júgóslavar voru að leita eftir
sérstökum viðskiptasamningi við
EFTA í líkingu við samning þeirra
við EB frá 2. apríl 1980. „Utan form-
legu fundanna spurðust Júgóslav-
ar fyrir um, hvort þeir gætu ekki
einnig fengiö samning við EFTA“,
svo sem segir í skýrslu fram-
kvæmdastjórans.
Hér var sem sé veriö að gera
frumkönnun á óskum Júgóslava
um nýjan viðskiptasamning, sem
væri einhliða ábatasamur fyrir þá.
Spumingin var því sú, hvort
sveigja ætti frá markaðri stefnu
EFTA gagnvart Júgóslavíusam-
starfinu og veita þeim einhliöa
ábatasaman viðskiptasamning, eða
hvort samstarfinu skyldi haldið í
sama horfi og áður. Ég varaði við
þeirri breyttu stefnu, sem Júgó-
slavar sóttust eftir, enda fundurinn
óformlegur, ekki bókaður, en hald-
inn til þess að fastafulltrúamir
skiptust á persónulegum skoðun-
um um mál, sem enn var í frumat-
hugun, rökræddu það, greindu það
óformlega, áður en þaö yrði tekið
til afgreiðslu formlega í EFTA-
ráöinu.
í lok fundarins sendi fastanefnd-
in ráðuneytinu símrit, þar sem seg-
ir m.a., að ég hafi bent á, að þar sem
EFTA væri fríverslunarsamtök,
ekki stofnun, sem ynni að þróunar-
aðstoð, sýndist mér, að málið félli
utan ramma EFTA-samstarfsins.
Nauðsynlegt væri aö skoða grund-
vallaratriði málsins og álitamál,
hvort aðstoð sú, sem Júgóslavía
sæktist eftir, ætti að vera á vegum
EFTA eða á vegum einstakra ríkja,
sem áhuga heföu á tvíhliða samn-
ingi viö Júgóslava um máhö. Þá var
einnig tekið fram, að ég heíöi sagt,
Kjallarinn
Dr. Hannes Jónsson
sendiherra
að ég væri persónulega á móti slík-
um EFTA-samningi, en sagðist
mundu leita eftir fyrirmælum frá
íslandi um afstöðu ríkisstjórnar-
innar til málsins.
Fastanefndinni bárust engar
stefnuákvarðanir eða athugasemd-
ir frá ráðuneytinu um sjónarmiö
sendiherra. Aðeins kom staðfesting
um, að mér bæri að sækja fund
samstarfsnefndarinnar í septemb-
er 1980. Þó hafði verið tilkynnt með
góðum fyrirvara, að halda ætti ítar-
legan efnislegan umræðufund í
ráðinu um málið 18. september, þar
sem fram kæmi afstaða ríkis-
stjórna EFTA-ríkjanna til óska
Júgóslava.
Innlegg ráðuneytisins í þá stefnu-
túlkun var símritið um, að sendi-
herra ætti aö sækja fundinn í Júgó-
slavíu, en í því var vitnaö til bréfs
fastanefndarinnar nr. 25,24.7.1980,
sem hafði að geyma tillögu um
stefnutúlkunina. Þetta var vega-
nesti mitt á fundinn 18.9. í sam-
ræmi við það var ræðan um Júgó-
slavíusamstarfið samin og flutt svo
og í samræmi við samþykktir ráð-
herrafundarins í Saltsjöbaden.
í henni var m.a. spurt, hvort það
væri í samræmi viö grundvallarat-
riðin, sem EFTA-samstarfið byggð-
ist á, að gera einhliða ábatasaman
viöskiptasamning við kommún-
istaríki. Vakti hún verðskuldaða
athygli, fór til höfuðborga EFTA-
ríkjanna ásamt frumfundargerð-
inni, sem í var frásögn af henni og
öðrum ræöum fundarins (atriði
33-39).
Fundargerðin fræga
í lok fundarins 18.9. dró formaður
EFTA-ráðsins saman í nokkrum
ályktunarorðum það, sem hann
taldi niöurstöðu umræðnanna.
Þegar frumfundargerðin kom út,
benti ég strax á, að ástæða væri til
að leiðrétta ályktunarorð fundar-
stjóra. Aðrir höfðu einnig sitt hvað
við hana að athuga. Samkomulag
varð að lokum um að bókfæra ekk-
ert um Júgóslavíumálið á þessu
stigi og fella niður kafla 33-39 í
lokabókuninni.
Þar með féllu niður ræður Aust-
urríkis, Finnlánds, íslands, Noregs
og Portúgal.
Mér er ekki kunnugt um, að þetta
hafi þótt tíðindi nema hjá einum
blaöamanni hér á landi, enda regla
fremur en undantekning, að breyt-
ingar séu gerðar á frumfundar-
gerðum alþjóðasamtaka, áður en
lokafundargerð er gefin út.
Þaö, sem Olafur Jóhannesson var
að vitna til í setningu, sem Sæ-
mundur hafði eftir honum, eru
ályktunarorð formanns EFTA-
ráðsins, en um þau sagði Ólafur:
„Það virtist af þessum fundi, að
einhverjir fulltrúar legðu í þetta
annan skilning heldur en hann
heföi nú viljað sagt hafa.“
Sjálf var ræöan birt í heild í Vísi
3. desember 1980 og getur hver sem
er flett henni upp.
Um íslandsferð mína er það svo
að segja, að ekkert er eðlilegra en
að sendiherrar komi af og til heim
til skrafs og ráðageröa um málefni,
sem eru í mótun á alþjóðavett-
vangi.
Lokaniðurstaða
Um endalok óska Júgóslava um
nýjan viðskiptasamning við EFTA,
sem væri einhliða ábatasamur fyr-
ir Júgóslava, er m.a. fjallað í árs-
skýrslu fastanefndarinnar í Genf
fyrir áriö 1980. Þar kemur m.a.
fram, að ráðherrafundurinn í Genf
10.-12. nóvember hafi rætt Júgó-
slavíumálið allmikið. Hóf Honegg-
er, viðskiptaráðherra Sviss, um-
ræðuna. Lýsti hann yfir því, að
hann teldi með öllu óþarft að gera
nýjan samning við Júgóslava. Rétt
væri að halda samstarfinu í því
horfi, sem það hefði verið. Tóku
síðan allir ráðherrarnir undir það
sjónarmið, að engin þörf væri á
nýjum samningi við Júgóslavíu og
að halda bæri samstarfinu áfram í
sama formi og áður. Síðan hefur,
eftir því sem ég veit best, viðskipta-
samningur einhliöa ábatasamur
fyrir Júgóslava ekki verið á dag-
skrá hjá EFTA.
Þannig standa málin enn þann
dag í dag.
En meðal annarra orða: Skyldi
Sæmundur og bandamenn hans á
Alþýðublaðinu hafa áhuga á efn-
isatriðum málsins, eða er einhver
miöur göfugur tilgangur að baki
fjölmiðlafári þeirra með 9 ára gam-
alt og löngu afgreitt mál?
Ég vil að lokum taka fram, að frá
mínu sjónarmiði er þetta útrætt og
löngu afgreitt mál. Mun ég því ekki
taka þátt í frekari umræðu um það.
Hannes Jónsson
„Skyldi Sæmundur og bandamenn
hans á Alþýðublaðinu hafa áhuga á
efnisatriðum málsins, eða er einhver
miður göfugur tilgangur að baki Qöl-
miðlafári þeirra... ?“