Dagblaðið Vísir - DV - 29.09.1989, Síða 14

14
FÖSTUDAGUR 29; SEPTEMBER 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla. áskrift.
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SIMI (1)27022 - FAX: (1)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblaö 115 kr.
Ósvífið fjármálaráðuneyti
Fjármálaráðuneytið hefur undir forystu Ólafs Ragn-
ars Grímssonar orðið einna ósvífnasta ráðuneytið. Ráð-
herra hefur orðið ber að ósannindum. Formaður AI-
þýðubandalagsins hefur um sig hjörð manna, sem
hvergi hika til að réttlæta hugmyndir ráðherra. Dæmi
um þetta mátti lesa í DV í gær. Mörður Ámason, upplýs-
ingafulltrúi flármálaráðherra, reyndi þar í athugasemd
að gera ómerkan leiðara DV frá í fyrradag. Þetta er
aðeins dæmi um, hversu forhert þetta hð er.
Mörður lætur í grein sinni í það skína, að forystu-
grein DV hafi stjómazt af villu í þýðingu. Mikilvæg at-
riði í forystugreininni áttu rætur að rekja til upplýsinga
í tímaritinu Vísbendingu. Það rit hefur jafnan reynzt
flestum ritum áreiðanlegra. Svo er einnig nú. Leiðari
DV var fullkomlega réttur. Fj ármálaráðuneytið hafði
fyrir nokkm komið athugasemd á framfæri við Vís-
bendingu. Að vel athuguðu máh hefur Vísbending ekki
fundið ástæðu til að breyta neinu í frásögn sinni af stað-
reyndum um skatta á vexti. Hvert orð stenzt. Það em
því menn fjármálaráðuneytisins, sem enn einu sinni
sýna ófyrirleitni í framgöngu sinni. En ekki skal eytt
fleiri orðum í forherðingu 5 ármálaráðuneytisins, held-
ur flahað áfram um vaxtamálin. Á að skattleggja vexti
eins og aðrar tekjur eða ekki?
Höldum áfram að upplýsa, hverrng er um vaxta-
skatta í löndum Evrópubandalagsins. Átta af tólf þjóðum
bandalagsins leggja á vaxtaskatt. Luxemburg hefur eng-
an vaxtaskatt. Vestur-Þýzkalands fehdi niður tíu pró-
sent vaxtaskatt eftir nokkurra mánaða reynslu. í Bret-
landi er vaxtaskattur mjög takmarkaður. Tihaga hefur
komið frá skattanefnd bandalagsins um, að allar þjóð-
imar taki upp fimmtán prósent vaxtaskatt. Líklegast
er, að sú tihaga verði gefin upp á bátinn af ótta við fjár-
magnsflótta. Tihagan er líklega úr sögunni vegna and-
stöðu þriggja ríkja, sem annaðhvort hafa ekki þennan
skatt eða hafa ríflegar undanþágur. Því geta stjórnvöld
hér ekki rætt um upptöku vaxtaskatts sem alþjóðlega
samræmingu. Jafnlíklegt er, að þau ríki Evrópubanda-
lagsins, sem hafa vaxtaskatt, verði að leggja hann niður
á næsta ári, þegar ríki Evrópubandalagsins tengjast
miklu meira en fyrr. Þá geta lönd með vaxtaskatt síður
en svo haldið slíkum skatti vegna frjálsari flutninga á
Úármagni. Ekkert er athugavert við þýðingar Vísbend-
ingar úr enskú. Ritið talar réttilega um vaxtaskatt,
vegna þess að það er skattur, sem leggst á vexti burtséð
frá öðrum þáttum, sem hafa áhrif á nettófj ármagns tekj -
ur.
Ráðherrar hér og sendimenn þeirra reyna oft að snúa
út úr, þegar rætt er um vaxtaskatta. Þó hefur þetta ver-
ið úthstað, og forsætisráðherra segir, að þingmeirihluti
sé fyrir sköttum á vexti. Þótt ekki komi ahtaf fram, virð-
ast margir ráðherrar meðal annars ætla sér að koma
málum þannig fyrir, að vextir leggist á sparifé, að því
leyti, sem vextir af því verða umfram verðbólgustig. Það
er þetta, sem fyrir þeim herrum vakir, þótt þeir láti oft
öðruvísi.
Þetta yrði mjög hættulegt sparnaði í landinu og mundi
sennilega bijóta hann niður.
Sem betur fer heyrast einnig raddir úr stjómarhðinu,
þar sem vaxtaskattur er dreginn í efa. Við verðum að
vona, að ekkert verði af slíkum skatti næsta vetur.
En baráttan verður hörð, og menn fiármálaráðherra
svífast einskis.
Haukur Helgason
George Bush BandaríKjaforseti er
nú óðum að koma út úr skugga
Ronalds Reagan og er farinn að
taka á sig sjálfstæða mynd sem
leiötogi hins vestræna heims. Hann
hefur nú setið að völdum í rúma
átta mánuði og virðist hafa náð
góðum tökum á forsetaembættinu.
Hann hefur komist hjá meiri háttar
mistökum og þótt bandarískur al-
menningur virðist ekki vænta mik-
ils af honum, ef marka má skoð-
anakannanir, er fólk þó þeirrar
skoðunar að hann geri að minnsta
kosti ekkert alvarlegt af sér.
Um þessar mundir eru um 65
prósent Bandaríkjamanna ánægð
með forsetann sem er nálægt því
sem algengast er um nýja forseta
eftir átta mánuði í embætti.
George Bush, forseti Bandaríkjanna. - „Þrautreyndur í bandariska
stjórnkerfinu og mjög mótaður af fyrri reynslu," segir greinarhöfundur
m.a.
Að sigla
lygnan sjó
Bush er á margan hátt gjörólíkur
Reagan, fyrirrennara sínum, sem
hann á forsetaembættið að þakka.
Reagan var ósveigjanlegur í hug-
myndafræði sinni og kjarni stefnu
hans var að minnka afskipti ríkis-
valdsins á sem flestum sviðum og
láta einstaklingsframtakið sem
mest óheft. Reagan lét lækka skatta
til að örva efnahagslífið og draga
úr félagslegum útgjöldum ríkisins.
Heildaráhrifin urðu að bæta hag
þeirra sem betur voru settir í þjóð-
félaginu og þrengja að þeim sem
minna máttu sín. Efnaliagslífið
efldist samt mjög í tíð Reagans, að
vísu með óheyrilegri skuldasöfnun
ríkisins. í utanríkismálum var
stefna Reagans einfaldlega að gera
Bandaríkin aftur að óumdeilanlegu
forysturíki heimsins, eftir niður-
lægingu undanfarinna ára, og það
tókst að verulegu leyti. Reagan
hafði aðeins örfá grundvallaratriði
til hliðsjónar í allri stjóm sinni og
hvikaði ekki frá þeim, hvað sem á
gekk, og í því er munurinn á hon-
um og Bush fólginn.
Bush er enginn hugmyndaffæð-
ingur; hans stíll í Hvíta húsinu ein-
kennist af því að leysa jafnóðum
þau vandamál sem upp koma, ekki
af því að endurskapa Bandaríkin
og umheiminn í einhverri ákveð-
inni mynd. Þetta er styrkur Bush
en um leið veikleiki.
Málamiðlanir —
Bush er þrautreyndur í banda-
ríska stjómkerfinu og eðlilega
mjög mótaður af fyrri reynslu. Að
sumra áhti er þetta honum fjötur
um fót; honum hættir til að treysta
um of á skriffinnskubáknið í kerf-
inu í stað þess að taka af skarið
með afdráttarlausri stefnumörkun.
Bush kemur sjaldan eða aldrei með
nýjar og sjálfstæðar lausnir á
vandamálum, aö því er fréttir af
stjómarháttum hans herma, lætur
aðstoðarmenn sína útbúa valkosti
og velur síðan einn þeirra.
í þessu felst að hann fer oft bil
beggja og velur málamiðlun milli
tveggja kosta sem oft gerir bæði
stuðningsmönnum hans og and-
stæðingmn gramt í geði. Honum
hættir einnig til að lofa upp í erm-
ina sína, gefa fögur fyrirheit en
útvega síðan ekki fé til fram-
kvæmda eða þá allt of lítið.
Eitt dæmi um það er hugmyndin
um að senda mannað geimfar til
reikistjömunnar Mars. Þaö fé, sem
lagt er til hliðar í þeim tilgangi, er
hlægilega Mð. Reyndar er Bush
vorkunn. Reagan batt ríkissjóði
slikar skuldaklyfjar langt fram í
tímann í sinni tíð að Bush hefur
ekki fijálsar hendur. í innanríkis-
málum hefur Bush verið hrósað
fyrir aö ana ekki að neinu og
tryggja sér fyrirfram stuðning við
þær ákvarðanir sem hann tekur.
Af þessu leiðir að samstarf hans
við þingið hefur gengið snurðulítið
og hann hefur gert sér far um að
Kjallariim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
ná samstöðu við stjómarandstöð-
una um áform sín, með þeim ár-
angri að andstaða gegn honum á
þingi hefur verið með minna móti,
reyndar að frátöldu uppistandinu
út af John Tower, ráðherraefni
vamarmála. Það kann þó aftur að
stafa af þvi að hann hefur ekkert
lagt til málanna sem miklar hrær-
ingar vekur. Það er helst að áskor-
un hans um stjómarskrárbreyt-
ingu til að banna að brenna banda-
ríska fánann hafi hleypt hita í
menn.
Meðan Bush siglir svo lygnan sjó
í innanríkismálum og hróflar ekki
við neinum öflugum hagsmuna-
hópum er ekki við öðru að búast
en bandarískur almenningur sé
ánægður með hann; það er auðséð
aö engar kollsteypur verða í innan-
ríkismálum á þessu kjörtímabili.
Utanrikismál
Bush varð forseti með meiri
þekkingu á utanríkismálum en
nokkur fyrri forseti, að Nixon trú-
lega undanskildum. Hann var áður
sendiherra hjá Sameinuðu þjóðun-
um, fyrsti sendimaður Bandaríkja-
stjómar í Kína, yfirmaður leyni-
þjónustunnar CIA og síöan vara-
forseti í átta ár þar sem eitt aðal-
verkefni hans var að rækta kunn-
ingsskap við þjóðarleiðtoga um all-
an heim.
Sá kunningsskapur hefur komið
Bush að miklu gagni. Hann er mál-
kunnugur frá fyrri tíð flestum þeim
valdamönnum sem máli skipta,
bæði innan ríkisstjóma og utan.
Hann hefur líka þann hátt á, þegar
upp koma vandamál utanlands, að
setja sig persónulega í samband við
viðkomandi þjóðarleiðtoga og ræða
máhn mifliliðalaust.
Það gefur augaleið að með þessu
móti er hægt að komast hjá miklum
misskilningi og óþarfa flækjum
sem oft stafa af sambandsleysi. En
þessi aðferö er ekki einhlít. Þegar
upp koma djúp ágreiningsmál, sem
varða grundvallaratriði í utanrík-
isstefnu Bandaríkjanna, em per-
sónuleg kynni ekki nóg, þá þarf
skýra stefnumörkun. Á þessu sviði
hefur Bush fariö undan í flæmingi,
hann hefur borist með straumnum
en ekki ráðið sjálfur ferðinni.
Frumkvæðið í samskiptum risa-
veldanna hefur allt síðasta ár verið
hjá Mikhael Gorbatsjov Sovétleið-
toga. Bush gefur færi á þeirri gagn-
rýni aö hann hafi ekki yfirsýn yfir
heildina, hann einblíni á trén en
sjái ekki skóginn.
Afvopnunartillögur Gorbatsjovs
hafa sett Bandaríkjamenn í vam-
arstöðu. Þeir em nú í þeirri að-
stöðu að túlka má afstöðu þeirra
sem andstöðu við afvopnun. Að
vísu setti Bush fram á fundi Nato-
ríkjanna í vor áður óhugsandi til-
lögur um fækkun í landher og flug-
her Nato í Evrópu en þar var í raun
ekki um frumkvæði að ræða heldun
viðhrögð viö ennþá róttækari til-
lögum Gorbatsjovs.
Umrót í Evrópu
Bush hefur verið borið á brýn að
sakna þeirra góðu, gömlu tíma þeg-
ar samskipti risaveldanna vom í
föstum skorðum kalda stríðsins.
Það mikla rót, sem nú er í Austur-
Evrópu og væntanlegar stórbreyt-
ingar á samskiptum Nato við Aust-
ur-Evrópm-íkin, mun krefjast nýrr-
ar stefnumörkunar Bandaríkja-
stjómar og á þvi sviði heldur Bush
algerlega að sér höndum enn sem
komið er.
Jafnvel er svo að skilja á sumum
ráðgjöfum hans að þessar breyting-
ar, með tilheyrandi minnkandi
hlutverki Nato, séu andstæðar
hagsmunum Bandaríkjanna. Það
fær vitanlega ekki staðist en Bush
hefur enn ekkert gert til að taka
af skarið um afstöðu Bandaríkj-
anna heldur látið Sovétmönnum
frumkvæöið eftir.
Þetta getur skaðað stórlega sam-
skiptin við Vestur-Evrópuríkin;
Einkasamtöl Bush við einstaka
ráðamenn koma ekki í staðinn fyr-
ir stefnumörkun. - Ef Bush markar
ekki bráðlega heildarstefnu í þess-
um málum á hann á hættu að missa
stjóm á atburðarásinni og þar með
fyrirgera tilkalli sínu til aö vera
óumdeilanlegur leiðtogi hins vest-
ræna heims.
Gunnar Eyþórsson
„Bush varö forseti með meiri þekkingu
á utanríkismálum en nokkur fyrri for-
seti, að Nixon trúleg undanskildum.“