Dagblaðið Vísir - DV - 29.09.1989, Qupperneq 26

34
FÖSTUDAGUR 29. SEPTEMBER 1989.
Lífestm
Lítt unnar landbúnaöar-
vörur í samanburöi viö
aörar matvörur
Unnar landbúnaöar-
vörur f samanburöl viö
aörar matvörur
innfl. neysluvörur
f samanburöi við
fsl. matvörur
Matvörur hafa hækkaó Verðþróun á íslandi 1987 - '89
um 10-15% umíram
aðrar neysluvörur
- innfluttar neysluvörur hafa lækkað um 25% frá 1982
Matvörur hafa hækkað að meðal-
tali um 10-15% umfram aðrar
neysluvörur frá miðju ári 1982 þrátt
fyrir auknar niðurgreiðslur.
Hækkanir þessar eru þó mjög mis-
munandi eftir vöruflokkum. Þannig
hafa t.d. lítt unnar landbúnaðarvör-
ur, s.s. dilkakjöt í heilu, nýmjólk og
þess háttar, hækkað um rúm 20% á
þessum tíma.
Verð þessa vöruflokks fylgdi ann-
arri matvöru þar til fyrir um einu
og hálfu ári. Þar munar mestu um
afnám skattfríðinda matvöru sem
stundum hefur veriö kaliaður matar-
skattur.
Unnar landbúnaðarvörur hafa
hins vegar hækkað minna en mat-
vörur almennt eða um 8% og hafa
þær í raun verið að lækka síðan í
byijun árs 1988.
Fyrsta könnun sinnar tegund-
ar
Þetta kemur fram í áfangaskýrslu
sem Hagfræðistofnun Háskóla ís-
lands hefur unnið fyrir viðskipta-
ráðuneytið. Þar er gerð grein fyrir
verðþróun matvöru og helstu flokk-
um almennrar neysluvöru allt frá
árinu 1978. Þetta er í fyrsta skipti sem
slík skýrsla er gerð og hefur ekki
áður verið tekin saman verðþróun
með þessum hætti. Að mestu var
stuðst við tölvutæk gögn sem Þjóð-
hagsstofnun hefur látið vinna í
tengslum við vísitölu vöru og þjón-
ustu og ná aftur til ársins 1977.
Verkinu var þannig hagaö að vísi-
tala vöru og þjónustu var klofin upp
í 12 þætti og hver þáttur borinn sam-
an við verðþróun aUra annarra
neysluvara. Þannig fékkst yfirlit um
hlutfallslegt verð í hverjum vöru-
flokki gagnvart öllum öörum neyslu-
vörum sem endurspeglar verðþróun
hans á tímabilinu.
Hér er um áfangaskýrslu að ræða
og næsta skref mun beinast að því
að lýsa með hvaða hætti vöruverð
myndast í einstökum vöruflokkum.
í því samnbandi þarf að kanna áhrif
beinna og óbeinna niðurgreiðslna,
beinna og óbeinna styrkja, skatta ,
tolla og aðflutningsgjalda. Einnig
þarf að gera grein fyrir heildsölu-
verði. Þegar það liggur fyrir er hugs-
anlega hægt að bera matvælaverð á
íslandi saman við sambærilegt verð
erlendis.
Innfluttar vörur lækka
Innfluttar matvörur draga talsvert
úr heildaráhrifum hækkana á mat-
vöru yfirleitt því að þær hafa lækkað
umtalsvert síðastliðin sex ár frá því
að verð þeirra var hæst um mitt ár
1983.
Hér er eingöngu átt við innfluttar
vörur sem ekki eru í samkeppni við
íslenskar vörur, s.s. hveiti, hrísgrjón,
kornflögur, tómatsósu, epli, vín og
tóbak, rennilása, kaffivélar, dömu-
bindi, vasatölvur og myndbands-
tæki, svo að dæmi séu nefnd. Þessar
vörur hafa lækkað um nær 30% síö-
an 1983.
o Landbi ínaðarv \r
© V M Matv ara

20%
10%
-10%
-20%
-30%
Land búnaða >

Matvai •a

-10%
-20°/í
ísl. n tatvara
I w
J\l

Innfl. án Sc vörur imk.
3
'87
'88
'89
'87
'88
'89
'87 '88
'89
ise, trópí, innlendan fatnað, innlend-
ar hljómplötur, gosdrykki og fleira
kemur í ljós að þær vörur hafa lækk-
að um 15% frá 1983 miðað við aðra
neysluvöru.
Skýringin á þessu gæti verið að
hluta sú sama og á við um unnar
landbúnaðarvörur sem hækka mun
minna en hráefnið, nefnilega að ýms-
ir þættir framleiðslunnar, s.s. laun,
Lítt unnar landbúnaðarvörur hafa hækkað mun meira en aðrar matvörur
en unnar kjötvörur minna.
DV-mynd BG
í skýrslunni er ekki bent á neinar
skýringar en þær gætu verið fólgnar
í lækkun erlends verðs, gengisþróun
erlendra gjaldmiðla og síðast en ekki
síst mikilli samkeppni meðal inn-
flytjenda og smásala.
Innfluttar vörur, sem eru í beinni
samkeppni við íslenskar vörur, s.s.
kaffi, sælgæti, bjór o.fl., hafa lækkað
mun minna undanfarin ár og virðist
að mestu hafa fylgt verðþróun al-
mennra matvara.
Sé litið á neysluvörur sem háðar
eru heimsmarkaðsverði, s.s. majona-
orkukostnaður og fleira, hafl á tíma-
bilinu hækkað lítið miðað við verðlag
og þvi hækki framleiðslukostnaður
hlutfallslega minna en aöfóng.
Fiskur hækkar um 90% frá
1983
Lítt unnar fiskafurðir, s.s. ýsuflök,
heil ýsa, rækjur, humar, gellur og
lax, hafa hækkað um nær 90% frá
1984. Skýringarinnar er eflaust að
leita í tilkomu fiskmarkaða og aukn-
um gámaútflutningi á tímabilinu.
Sé hins vegar litið á unnar fiskaf-
urðir, s.s. saltfisk, harðfisk, fiski-
hakk og fiskibollur, kemur í ljós að
þær hafa hækkað mun minna miðað
við aðrar neysluvörur eða um tæp
50%. Skýringin gæti verið sú sama
og getið er hér á undan, þ.e. að fram-
leiðslukostnaður, s.s. laun og fleira,
hafi hækkað minna en hráefnið á
tímabilinu.
Þetta skýrist enn frekar af því að
þjönusta þar sem laun eru aðalverð-
þátturinn hefur hækkað minna en
neysluvörur almennt. Þama er átt
við t.d. fata- og bílaviðgerðir, mynda-
tökur og tónlistarnám.
Þjónusta þar sem annað en laun
er aðalverðþátturinn hefur hins veg-
ar hækkað mun meira en neysluvör-
ur almennt eða um tæp 20% á undan-
förnum tveimur árum. Undir þetta
flokkast þjónusta eins og flugfar-
gjöld, tryggingar, happdrætti, matur
á veitingahúsum og bíómiðar.
Verðstýring á ákveönum vörum hef-
ur mikil áhrif
í lok skýrslunnar er yfirlit yfir
fylgni milli verðhækkana í einstök-
um flokkum og kemur í ljós að mat-
vömr almennt sýna 95% fylgni við
hækkanir á óunnum landbúnaðar-
vöram. Þetta bendir til þess að verð-
stýring á einstökum vöruflokkum
hafi mjög mikil áhrif. Þetta kemur
einnig fram í því aö innfluttar vörar,
sem eru í samkeppni við innlendar,
hækka meira en innfluttar vörur án
samkeppni. Það bendir til þess að
verð þeirra sé að einhveiju leyti mið-
að við verð á innlendum matvörum
sem er að miklu leyti ákveðið af opin-
berum aðilum og því stýrt með nið-
urgreiðslum.
Vænta má frekari niðurstaðna úr
áframhaldandi rannsóknum fyrir
áramót og ætti það að auðvelda sam-
anburð við verðþróun í nágranna-
löndunum en upphaflegur tilgangur
með rannsókn þessari var að rann-
saka orsakir fyrir háu matvöruverði
hérlendis.
-Pá
Innflutfar neysluvörur hafa lækkað umtalsvert i verði slðan 1983.
DV-mynd BG
kjöt af heimaslátruðu getur verið hættulegt
Samkvæmt heilbrigðisreglugerð
er öll heimaslátrun utan kaupsfaða
og kauptúna óheimil. Ábúandi lög-
býlis í sttjálbýli má þó 9látra hæfi-
legum fjölda af eigin búfé heima á
lögbýlinu. Með öUu er óheimilt að
selja slíkt kjöt eöa á annan hátt
dreifa því fiá lögbýlinu, td. fil
gjafa, vinnslu eöa frystingar.
HoUustuvemd ríkisins viU beina
því tíl neytenda og kfötkaupmanna
að kaupa aöeins kjöt sem hefur
veriö skoðað af fagmönnum með
tilliti til heilbrigðis.
Heimaslátrun hefur aukist á síð-
ustu árum og meira borið'á því að
slíkt kjöt væri boðið til sölu beint
ftá bóndabæjum eða beðið um að
það væri unniö í verslunum og
kjötvinnslum.
Kjöt afheimaslátruðu getur verið
hættulegt fil neyslu, sérstakiega ef
ekki er kunnugt um uppruna þess,
enda ekki tryggt aö gætt hafi verið
fýUsta hreinlætis við slátrunina
eða vitað hvort um heUbrigðar
skepnur hafí veriö að ræöa. Komist
kjötið í snertingu við tæki og búnaö
í kjötvinnslum getur það mengaö
annað kjöt sem framleitt er undir
heUbrigöiseftirUti og þannig valdiö
sjúkdómum.
-Pá