Dagblaðið Vísir - DV - 24.04.1990, Blaðsíða 8

8
ÞRIÐJUDAGUR 24. APRÍL 1990.
Útlönd
Liz Taylor alvarleaa veik
Leíkkonan þekkta, Elizabeth Taylor, liggur nú þungt haldin á sjúkrahúsi
í Kaliforniufylki í Bandaríkjunum.
Símamynd Reuter
Kvikmyndalelkkonan Elizabeth Taylor liggur nú alvarlega veik með
luagnabólgu á gjörgæsludeDd St. John's sjúkrahússins í Santa Monica í
Kalifomíufylki í Bandaríkjunum. Læknar viö sjúkrahúsið tóku veöar-
sýni úr öðru lunga hennar á sunnudag til að reyna að komast orsökum
lungnabólgu sem hún er með. Taylor, sem nú er 58 ára gömul, var fyrst
lögö inn á sjúkrahús í Los Angeles fyrir tveimur vikum og var þá með
háan hita. Hún var færð á St. John’s sjúkrahúsið fyrír viku og á gjör-
gæsludeild síðastliöinn föstudag, að því er blaðafulltrúi hennar í New
York skýröi frá í gær.
í yfirlýsingu blaöafulltrúans segir að líðan leikkonunar sé betri í kjöl-
far aðgerðar læknanna á sunnudag þegar vefjarsýni var tekiö úr lunga
hennar. Þar segir einnig að læknarnir séu ánægöir með framför hennar.
Fangauppreisnin að fjara út
Fangarnir, sem tóku Strangeways-fangelsið i Manchester í Bretlandi á
sitt vald fyrir tæpum mánuði, hafa heitiö því aö láta af uppreisn sinni
og gefa sig á völd yfirvöldum klukkan tvö aö staðartíma í dag. Lögregla
og fangaverðir handtóku einn uppreisnarfanganna í gær en fangarnir
hafa nú haft hluta fangelsisins á sínu valdi frá 1. þessa mánaðar.
Ekki er ljóst hvort föngunum er alvara meö loforöi sínum um að gefast
upp. Sumir telja að þetta sé bara enn eitt bragðið af þeirra hálfu. Fanga-
verðir hótuðu því í gær að grípa til harkalegri aðgerða en þeir hafa beitt
hingað til losni ekki um deilu fanganna og yfirvalda innan sólarhrings.
Lelta að upprana veraldar
Embættismenn' við bandarísku
geimíérðastofnunina vonast 01 aö
geimskutlan Discovery fari í loftiö
í dag, þriðjudag, en þá verður öðru
sinni reynt aö skjóta henni á loft.
Embættismennirnir segja að þau
tæknivandamál, sem komu í veg
fyrir aöfiaugin færi i loftið eins og
áætlað var þann 10. þessa mánað-
ar, hafi verið lagfærð. Þeir sögðu
einnig að veðurspáin lofaði góðu
fyrir flugtak.
Fimm geimfarar verða um borð
í Discovery og veröa þeir á ferð og
flugi um geiminn í fimm daga. Verk
þeirra er aö koma fyrir geimkíki,
Hubble kíkinum. Þessi kíkir, sem
íostaði alls 2,5 milljarða dollara,
gerir geimförunum kleift að horfa
aftur til fortíöar, ef svo má að oröi
komast, allt til upphafs heimsins.
Vísindamenn vonast neftiilega til að meö kíkinum geti þeir sannaö svo
aö ekki verði um villst að heimurinn hafi orðið til i kjölfar míkillar spreng-
ingar fyrir 20 milljöröum ára. Geimfaramir munu nota kíkinn til að leita
eftir fiarlægum sfiömuþokum og öörum fyrirbærum í geimnum og verö-
ur kunnátta sú sem þeir afia þannig hluti leitarinnar að upprana veraldar.
Róstur í Nepal
Vonast er til að bandaríska geim-
skutian Discovery fari i ioftið um
hádegisbilið í dag, að íslenskum
tíma. Símamynd Reuter
. —— ...................—i ■ i .. .............
Sex manns, þar af fjórir borgarar, létust f Nepal i gær þegar blóðugar
róstur brutust út f höfuðborginnl Kathmandu.
Símamynd Reuter
Að minnsta kosti sex manns létu lífið í róstum í Kathmandu, höfuð-
borg Nepal, í gær. Flest dauðsföllin urðu þegar lögregla vopnuö byssum
réðst á mótmælendur sem voru að láta í ljósi anduð sína með að konung-
ur skuli enn hafa mikil völd. Fyrir fiórum dögum, í kjölfar mikilla og
blóðugra mótmæla stiórnarandstöðunnar, tók við völdum samsteypu-
sljórn kommúnista, frjálslyndra og mannréttindasinna. Þrátt fyrir það
eru íbúar þessa lands óvissir um hversu mikfi völd Birendra konungur
kemur til með að hafa. Konungur er enn, samkvæmt lagabókstafnum,
einvaldur í Nepal og það á eftir aö koma í ljós hvaö hann er fús tíl aö
afsala sér miklum völdum í hendur borgaralegrar sfiórnar.
Dregið hefur úr bílaumferð í Litháen en bensín er nú skammtað. Efnahagsþvinganir Moskvu eru farnar að segja
til SÍn. Símamynd Reuter
Beitir Bush
refsiaðgerðum?
Bush Bandaríkjaforseti átti í gær
fund með æöstu ráðgjöfum sínum til
að ræöa til hvaöa aðgerða, ef nokk-
urra, Bandaríkjastjórn ætti að grípa
vegna efnahagslegra þvingana Sov-
étstjórnarinnar gegn Litháum. Þetta
kom fram í máli bandarískra emb-
ættismanna í gær. í viötali við Reut-
er-fréttastofuna í gær sagði háttsett-
ur bandarískur embættismaöur að
hann teldi fundinn hafa veriö til að
skoöa stöðuna og meta aöstæður
frekar en að taka ákvarðanir.
Margir bandarískir embættismenn
telja aö Bush muni tilkynna í dag til
hvaða aðgerða hann mun grípa
vegna ástandsins við Eystrasalt. Þeir
telja líklegt aö mótsvar Bandaríkj-
anna veröi á efnahagslega sviðinu,
s.s. að dregið veröi úr undirbúningi
aö gagnkvæmum fiárfestingarsamn-
ingi ríkjanna. Annar mótleikur kann
að vera sá aö stjórnvöld í Bandaríkj-
unum styðji ekki þá viðleitni Sovét-
manna aö fá aukaaðild að Gatt, al-
þjóöasamkomulagi um tolla og viö-
skipti. Bandaríkin hafa heitiö því aö
ekki veröi gripið til banns við korn-
sölu til Sovétríkjanna.
Bandaríkjaforseti hefur veriö treg-
ur til að beita Sovétmenn refsiað-
gerðum af einhverju tagi til að grafa
ekki undan stöðu Mikhails Gor-
batsjovs Sovétforseta innan Sovét-
ríkjanna. Þá segja sérfræðingar aö
þíðan í samskiptum stórveldanna og
umbæturnar í Austur-Evrópu eigi
hér hlut að máli.
*»
í Litháen í gær hófust starfsmenn
einu olíuvinnslustöövarinnar í lýð-
veldinu handa við að loka henni.
Ástæðan var sögö skortur á hráefni
en olíuflutningar til Litháen hafa
verið stöövaöir. Fastlega er búist viö
að dregið verði úr starfsemi í öörum
verksmiðjum fljótlega en efnahags-
þvinganir Moskvu eru þegar farnar
aö segja til sín. Moskvustjórnin hefur
lýst því yfir að hún sé ekki að reyna
að knésetja Litháa og að hún muni
ekki fara fram á að fullveldisyfirlýs-
ingin frá 11. mars verði dregin til
•baka. Sendinefnd á vegum Litháen
er nú í Moskvu og mun reyna að
hefia samningaviðræður við sovésk
stjórnvöld í dag.
Reuter
*
Refsiaðgerðir Sovétmanna gegn Litháum:
Viðtæk áhríf
SOVET-
RÍKIN
Miklir vöruflutningar fara um landamæri Litháen, til beggja átta. Efnhags-
þvinganir Moskvu gegn íbúunum vegna sjálfstæðisyfirlýsingar þeirra munu
því hafa áhrif bæði í og utan Litháen.
Efnahagslegar refsiaðgerðir yfir-
valda í Moskvu gegn Litháen, svo
sem stöðvun á olíu- og gasílutning-
um, geta komið í veg fyrir ílutning á
ýmsum nauðsynlegum vörum frá
Litháen til sovésks iðnaöar. Sam-
kvæmt fréttaritara breska blaðsins
Financial Times í Moskvu framleiða
að minnsta kosti 20 af þeim 150 stóru
ríkisfyrirtækjum sem eru í Litháen
vörur sem eru nauðsynlegar fyrir
sovéskan iðnað og sem ekki eru
framleiddar annars staðar í Sovét-
ríkjunum.
'Það sem hér er um að ræða er
meðal annars fiöldi varahluta í bif-
reiðar og hlutir til rafmagnsiðnaðar-
ins og hergagna. Auk þess framleiða
Litháar sjónvörp, ísskápa og reið-
hjól. Þá selja bændur í Litháen kjöt
og nfiólkurvörur til stórborga annars
staðar í Sovétríkjunum.
Helmingi allrar útflutningsolíu
Sovétríkjanna er skipað út í hafnar-
borginni Klaipeda í Litháen og ekki
er talið óhugsandi aö stöðvun olíu-
flutninga til Litháen geti haft áhrif á
olíuútflutninginn úr landi.
Litháar lýstu því yfir í síðustu viku
að þeir heföu nægar olíubirgðir í lýð-
veldinu til sex vikna og nóg gas til
tveggja vikna. En að eftir það myndi
stór hluti iðnfyrirtækjanna lamast.
Slíkt kynni, þótt kaldhæðnislegt sé,
að koma harðast niður á Rússum í
Litháen því þeir era meirihluti
starfsmanna í verksmiðjunum. Að-
eins eitt kjamorkuver er í Litháen.
Það er reyndar mjög umdeilt og era
kjarnaofnar þess oft lokaðir vegna
bilana. Litháar eru algjörandi háðir
Sovétríkjunum varðandi orku.
Erfitt mun vera að senda nægilega
olíu til Litháen með lestum eða flug-
vélum frá Vesturlöndum. Helsti
möguleikinn virðist vera að nota skip
en öll þau skip sem Litháar gætu
notað eru undir yfirráöum Moskvu.
Enn eitt vandamáliö er að allur
vestrænn gjaldmiðill, sem Litháar
hafa aflað, er frosinn inni á reikningi
í Moskvu. Þess vegna geta Litháar
ekki greitt með vestrænum gjald-
miðli fyrir olíu sem þeir myndu
hugsanlega kaupa frá Vesturlönd-
um. Þeir útiloka hins vegar ekki aö
þeir geti útvegað sér olíu þaðan.
Áhrif á samskipti
stórveldanna
Efnahagsþvinganir af hálfu
Moskvustjórnarinnar geta einnig
haft veruleg áhrif á samskipti Sovét-
ríkjanna viö önnur ríki s.s. tilraunir
Gorbatsjovs forseta til frekari efna-
haglegs samstarfs við Vesturlönd, að
mati sérfræðinga. Þeir segja einnig
að deilurnar við Eystrasalt geti haft
slæm áhrif á samskipti stórveldanna
þótt ólíklegt sé að fyrirhuguðum leið-
togafundi Bandaríkjanna og Sovét-
ríkjanna veröi frestað. Utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, James Baker,
hefur sagt að aðgerðir Moskvu gegn
Litháen gæti leitt til minnkandi
stuðnings Bandaríkjastjórnar við
umbótaherferð Sovétforseta.
Fréttaskýrendur segja að ágrein-
ingur Litháa og Moskvuvaldsins hafi
haft í för með sér alvarlegustu
kreppu sem Sovétforseti hafi þurft
að horfast í augu við á sfiórnmála-
ferli sínum. Ef Litháar fara með sigur
af hólmi í þessari deilu kann svo að
fara að íbúar annarra lýðvelda feti í
fótspor þeirra. Það kynni einnig að
leiða til vaxandi andstöðu harðlínu-
manna í kommúnistaflokknum gegn
Gorbatsjov sem og aukinnar hættu á
valdaráni hersins.
Ef aftur á móti Gorbatsjov fær sínu
framgengt gæti farið svo aö kalda
stríðið tæki sig upp á nýjan leik. Þá
kann einnig svo aö fara að vonir so-
véska forsetans um aukna tækniað-
stoð Vesturlanda sem og efnahagsleg
aðstoð bregðist.
Reuter, Ritzau og NTB