Dagblaðið Vísir - DV - 25.06.1990, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 25. JÚNÍ 1990.
Otgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SÍMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Gengishækkun rædd
Gengishækkun, hækkun gengis íslenzku krónunnar,
er nú rædd í fúlustu alvöru í stjórnarherbúðunum. Ein-
hver töf kann að verða á frekari umræðu um þetta nú
í vikunni vegna deilnanna við háskólamenn, sem starfa
hjá ríkinu, BHMR. Við erum vissulega vön gengislækk-
unum en ekki gengishækkunum. En aðstæður valda
því, að þetta kæmi nú til greina sem einn kosturinn.
Við skulum athuga, hvaða áhrif hækkun gengisins
kynni að hafa.
Nú er að vísu rætt um litla gengishækkun, til dæmis
1-1,5 prósentustiga hækkun. Gengishækkun mundi gera
útflutningsatvinnuvegum okkar örðugra fyrir, þar sem
þeir fengju minna en áður í íslenzkum krónum. En geng-
ishækkun mundi stuðla að lækkun innflutningsverðs.
íslendingar kynnu að geta keypt vörur eitthvað ódýrara
en áður. Það yrði auðvitað markmiðið með gengis-
hækkun, sú hugmynd að halda megi kauphækkunum
í skefjum. Að öllu óbreyttu stefnir í, að verðlag fari
nokkuð fram úr hinum svonefndu rauðu strikum, sem
samið var um í kjarasamningunum. Þá kæmu til meiri
kauphækkanir en að var stefnt. Því gæti hækkun geng-
is, með lækkun innflutningsverðs, unnið gegn þessum
vanda.
Við vitum á hinn bóginn, hvernig lækkun gengis styð-
ur stöðu útflutningsatvinnuveganna. Við þekkjum öll,
hvernig gengislækkun eykur innflutningsverðlag og
dýrtíð hér heima. Hækkun gengis stefnir auðvitað í
öfuga átt. En við skulum ekki fá glýju í augun, þótt
gengi verði látið hækka um svosém eitt prósent. Það
kynni að leysa einhvern vanda stjórnvalda í bili. En við
komumst ekki hjá að reikna með, að verðbólgan geti
orðið meiri en sumir hagfræðingar stjórnarinnar segja
nú. Þá væri til lítils að vera að hækka gengi krónunnar
htillega. Það yrði brátt allt að draga til baka.
• Og hvernig er staða útflutningsatvinnuveganna til
að mæta gengishækkun og því minni tekjum? Sú staða
er yfirleitt góð. Fiskverð á mörkuðum okkar erlendis
hefur hækkað mikið, bæði á Ameríku- og Evrópumark-
aði. Þetta kemur á móti aflaminnkun í ár, sem gerð var
til að vernda fiskstofna. Hin síðastnefnda ákvörðun var
viturleg. En aflaminnkunin hefur verið meginorsök
kreppunnar, ásamt vitlausri stjórn. En í stuttu máli eru
útflutningsatvinnuvegir vel stæðir. Hækkun fiskverðs
gerir betur en bæta upp minni afla.
Enn verður næstu daga karpað um rauðu strikin og
BHMR. Stjórnvöld eiga að standa við orð sín gagnvart
launþegum. En samningamennirnir frá í vetur, sem
gerðu tímamótasamninga, munu auðvitað ekki kvarta,
ef verðlag hækkar minna en það ella mundi gera. Engu
að síður verðum við að gæta hófs. Við megum ekki fara
að krukka í gengið - hreyfa það upp og niður - eftir
stundarfyrirbærum í stöðunni. Slíkt mun hefna sín í
óstöðugleika.
Aðrar leiðir, sem hafa verið ræddar, eru betri.
Þar er til dæmis um að ræða lækkun gjalda hins
opinbera - svo og að önnur gjöld hækki ekki eins og að
er stefnt.
Þannig mætti lækka bensíngjald - og er full þörf á.
Þannig mætti hindra hækkun pósts og síma.
Landsmenn yrðu vafalaust þakklátari fyrir slíkar
breytingar, sem drægju úr hækkun framfærsluvísitölu,
en einhverja smávægilega og tímabundna hækkun
gengis.
Þesssi mál munu skýrast á næstu vikum. Það eru í
sjálfu sér einföld reikningsdæmi fyrir ráðherrana.
Haukur Helgason
I upphafi tengdust orðuveitingar framgöngu manna í hernaði og gera enn víðast hvar. - Hershöfðingjar frá
Karpatíu á hersýningu.
Orður
Á ýmsum tímum hefur þótt
henta aö sæma valinkunna sóma-
menn heiöursmerkjum og sæmd-
artitlum. Til aö byija meö tengdust
oröuveitingar framgöngu manna í
hernaði og voru þá fræknir fót-
gönguliðar gæmdir heiöursmerkj-
um af lægri gráðu fyrir framgöngu
sína á vígvelhnum en þeir sem
fylgdust með vígvellinum úr sjón-
auka úr íjarska, foringjamir, fengu
oröur af hinum æðri gráöum.
Síðar var farið aö veita almenn-
um borgurum orður fyrir vel unnin
störf á einhveijum sviði. Ekki var
óalgengt í því sambandi að veita
þeim orður sem lagt höföu á sig
mikið og óeigingjamt starf á sviði
mannúðarmála. Þá hafa þeir sem
verið hafa í utanríkisþjónustu
landa sinna jafnan notið nokkurra
forréttinda hvað orðuveitingar
varðar, enda ljóst að í slíkum sel-
skap fer virðing og végsemd manna
eftir því hve marga krossa þeir
geta hengt í barminn á tyllidög-
um.
Frá barnæsku man ég eftir mynd-
um af rússneskum marskálki sem
hét Zhukov. Þaö sem var að mínu
mati á þeim tíma eftirtektarverðast
við þennan mann var að öll fram-
hhðin frá hálsi og niður aö mitti
var þakin heiðursmerkjum.
Ég velti því fyrir mér á þeim tíma
hvað myndi ske ef Zhukov fengi
eitt heiðursmerki til viðbótar,
hvort hann myndi detta fram yflr
sig eða hvort næla þyrfti yfir annað
heiðursmerki.
Sem barni fannst mér orður hin
merkustu fyrirbrigði og þeir sem
þær fengu að sama skapi merkileg-
ir. - Zhukov marskálkur var sam-
kvæmt þeim mæhkvarða hinn
merkasti maður.
Til hvers orður?
Þegar ég óx úr grasi breyttist við-
horf mitt th heiðursmerkja nokk-
uð. Ég velti því fyrir mér í kjöifar
áramóta og þjóðhátíðardags fyrir
hvað þessi og hinn væri að fá þenn-
an og hinn krossinn. Þá rakst ég
einnig á vísu sem enn jók á um-
hugsun mína um gildi orðuveit-
inga.
Vísan er svona:
Orður og titlar, úrelt þing, -
eins og dæmin sanna, -
notast oft sem uppfylling
í eyður veröleikanna.
Þá man ég eftir kjarnyrtri grein
sem Magnús Kjartansson, þáver-
andi ritstjóri Þjóðviljans, skrifaði
undir heitinu Austri þar sem hann
fjallaði með sínum hætti um það
þegar Vilhjálmur Þór, þáverandi
seðlabankastjóri, fékk æðsta heiö-
ursmerki lýðveldisins sama dag og
dómur gekk í Hæst-arétti í máli sem
var höfðað gegn honum.
Ég er í dag ekki sammála vísuhöf-
undi vegna þess að ég fæ ekki betur
Kjal]arinn
Jón Magnússon
hrl.
séð en að þeir sem fá orður á annað
borð séu hinir mætustu einstakl-
ingar og því fari fjarri að þær þurfi
að nota hvað þá varðar th að bæta
upp í eyður verðleikanna.
Hvaö svo sem því líður þá er það
ekki aðalatriöið hvaða einstakling-
ar hafa fengið orður og hveijir hafa
ekki fengið þær. Aðalatriðið er að
það sé einhver stefna og samræmi
ríkjandi varðandi orðuveitingar.
Einusinni var
Við hverjar forsetakosningar
koma upp hugleiðingar um orðu-
veitingar. Ég minnist þess að einu
sinni talaði forsetaframbjóðandi,
sem vann forsetakosningar, um að
draga þyrfti úr orðuveitingum. Sá
forseti tók við af forseta sem hafði
haft það sama á orði þegar hann
var forsetaframbjóðandi.
Nú tíðkast það í síauknum mæli
aö menn fái orður fyrir að sinna
störfum þeim sem þeir eru ráðnir
til og fá greitt fyrir skv. launakerfi
opinberra starfsmanna. Vissulega
eru menn ekkert ofhaldnir af þeim
launum en mega nú eiga von í orðu
í sárabætur, miðað við þá stefnu
sem tekin hefur verið upp í orðu-
veitingum. Spurning hlýtur hins
vegar að vera um það hvort ekki
sé eðlilegra að útdeila öðrum
sporslum til launþega en von í
orðuveitingum.
Sagt er að einu sinni hafl Otto von
Bismarck, sem nefndur var járn-
kanslarinn í Þýskalandi, átt að
sæma sjóliða nokkurn járnkrossin-
um af lægstu gráðu. Bismarck
fannst htið th sjóhðans koma og
spurði hann hvort hann vildi frek-
ar fá járnkrossinn eða 100 mörk.
Hvað kostar járnkrossinn? spurði
sjóhðinn. Hann kostar 3 mörk,
sagði Bismarck. Já, sagði sjóliðinn,
ef þér væri sama þá mundi ég
þiggja jámkrossinn og 97 mörk. -
Snjall samningamaður það.
Sums staðar erlendis erú th
verslanir sem selja orður. Þeir sem
hafa ekki fengið náð fyrir augum
þeirra sem orður veita geta því far-
ið þangað og keypt sér orður til að
geta verið menn með mönnum í
virðulegum selskap.
Hverjir eiga
að fá orður?
Eins og aö framan er rakið sést
að það er ekkert einhlítt hverjir •
eiga að fá orður. í sjálfu sér er ekki
mikhl kostnaður því samfara að
veita orður eins og gert hefur ver-
iö. Þá er spurning hvort ekki sé
eðhlegt að hafa svipað snið og verið
hefur ef það getur orðið einhverj-
um th ánægjuauka í lífmu. - Annað
sjónarmið er að ekki eigi að veita
orður nema í mjög sérstökum til-
vikum.
Enn eitt sjónarmið er það að al-
mennt eigi ekki að veita heiðurs-
merki öðrum en útlendingum sem
hafa sýnt sérstaka ræktarsemi og
velvild í garð íslensku þjóðarinnar.
Því miður hafa umræður um þetta
mál ekki komið upp, nema í tengsl-
um við forsetakosningar, og þá
blandast jafnan aðrir hlutir inn í
sem valda því að umræðan verður
ómarkviss.
Mér finnst allt þetta vera komið
út í nokkrar öfgar og mál th komið
að aðeins verði staldrað við og
íhugað hvaða tilgangi allt þetta
orðufár þjónar eiginlega. Verði það
ekki gert þá er alveg eins líklegt
að orðuveitingum fjölgi til muna
og enginn geti tahst maður með
mönnum nema hann hafi eitthvert
slíkt skrautblóm í barminum.
í dag virðist mér hins vegar að
íslendingar kippi sér næsta lítið
upp við það hvort maður er orðað-
ur eða orðulaus og jafnvel er grín
að því gert og haft í flimtingum
þegar á boðsbréfum til virðulegra
samkvæma stendur neðst í bréf-
horninu „Oröur“.
Jón Magnússon hrl.
„Ég minnist þess að einu sinni talaði
forsetaframbjóðandi, sem vann for-
setakosningar, um að draga þyrfti úr
orðuveitingum. Sá forseti tók við af
forseta sem hafði haft það sama á orði
þegar hann var forsetaframbj óðandi. ‘ ‘