Dagblaðið Vísir - DV - 19.01.1991, Blaðsíða 14

Dagblaðið Vísir - DV - 19.01.1991, Blaðsíða 14
14 LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 1991. Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF. Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON Ritstjórar: JONAS KRISTjANSSON og ELLERT B. SCHRAM Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift, ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079 Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11 Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr. Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr. Miðaldir hjá Gorbatsjov Utanríkisráðherra og ríkisstjórnin hafa haldið vel á stuðningi íslands við málstað Lithaugalands og annarra Eystrasaltsríkja í þessari lotu ofbeldis Gorbatsjovs ein- ræðisherra. Að mati Lithauga eru íslendingar þeir bandamenn, sem hafa orðið þeim traustastir í vörninni. Tvennt skyggir á. Hið fyrra er, að okkar menn skuh enn beita orðhengilshætti gegn kröfunni um, að ísland viðurkenni nú Lithaugaland, Eistland og Lettland sem sjálfstæð og fullvalda ríki. Hið síðara er, að ekki skuh formlega komið á ræðismannaskiptum við þessi lönd. Ef íslenzkir ráðherrar telja skipta máli að vitna í danskt skjal frá 1922, þar sem viðurkennt er sjálfstæði og fullveldi Lithaugalands og segja það ghda enn fyrir okkar hönd, er miklu nær að búa til alvöru íslenzkt skjal sama efnis á því ári, sem nú skiptir máli, 1991. Þrátt fyrir þessa vankanta hafa viðbrögð íslenzkra stjórnvalda borið af viðbrögðum hliðstæðra aðila á Norðurlöndum og í Atlantshafsbandalaginu. Það eru íslenzk stjórnvöld, sem í báðum þessum fylkingum hafa reynt að draga aðra með sér í átt til réttlætis. Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra hefur meira að segja bakað Gorbatsjov nokkurn vanda með því að leggja af stað til Lithaugalands á þessum örlaga- tíma. Það sýnir einræðisherranum, að horft er á glæpi hans þrátt fyrir athyghna, sem Persaflói fær. Hér í blaðinu hefur á síðustu árum nokkrum sinnum verið lýst furðu á, að Vesturlönd og einkum þó Banda- ríkin skuh hafa sett traust sitt á einræðisherra, sem hefur hvað eftir annað sýnt, að er sama marki brenndur og forverar hans í valdastólum í Sovétríkjunum. Hér í blaðinu hefur það líka verið sett upp sem mæli- kvarði á, hvort ráðamenn væru siðmenningarmegin við strikið, að þeir treystu sér ekki til að láta skriðdreka brölta yfir fólk, sem þeir telja þegna sína. Gorbatsjov er sannanlega villimennskumegin við þetta strik. Afturhvarf inn í miðaldamyrkur er einkenni Sovét- stjórnarinnar um þessar mundir. í opinberu menningar- riti í Moskvu, Moldaya Gvardia, hefur verið varað við innflutningi eitraðra málma frá íslandi, þar sem það sé hður 1 alþjóðlegu samsæri gegn Sovétríkjunum. Gorbatsjov hefur hlaðið undir forstjóra leyniþjón- ustunnar, Vladimir Kryukov, sem nýlega stóð upp í sovézka þinginu til að vara við eitruðu gjafakorni frá Vesturlöndum og ýmsum slíkum tiltækjum, sem væru liður í hinu alþjóðlega samsæri gegn Sovétríkjunum. Dmitri Jazov hermálaráðherra og Kryukov sögðu fyrir innrásina í Lithaugaland, að blóðsúthellingar yrðu hugsanlega nauðsynlegar th að verjast samsæri Vestur- landa gegn öryggi sovézka ríkisins. Þessir miðaldamenn eru orðnir aðalráðgjafar Gorbatsjovs einræðisherra. Gorbatsjov hefur ekki stefnt að opnun í Sovétríkjun- um hennar vegna. Hann hefur notað hana til að tefla umbótasinnum og afturhaldsmönnum fram og th baka í þeim thgangi einum að safna sjálfum sér alræðis- valdi. Innrásin í Lithaugaland er ein afleiðingin. Gorbatsjov notar tækifærið, er stjórn Bandaríkjanna telur sér henta að halda góðu sambandi við hann vegna stuðnings við málstað Sameinuðu þjóðanna í Persaflóa. Meðan Vesturlönd eru upptekin af vandamálum Kúvæt telur hann sig hafa betra svigrúm til valdbeitingar. íslenzk stjórnvöld hafa eftir megni reynt að fyUa inn í tómarúm í afstöðu Vesturlanda til Eystrasaltsríkj- anna. Við höfum fuha sæmd af þeirri viðleitni. Jónas Kristjánsson Bush forseti, milli Bakers utanrikisráðherra (t.v.) og Cheney landvarnarráðherra, fer yfir leyndarstimpluð skjöl um hernaðinn. Simamynd Reuter Bush valdi gamla lagið gegn Saddam Hussein Fyrsta fómarlamb fyrirskipunar George Bush Bandaríkjaforseta um allsherjaratlögu gegn írak frá Arabíu og af' Persaflóa er hug- myndin um nýja heimsskipan á grundvelli samvirks samfélags þjóöa til aö halda niöri ágangi og ofbeldi í samskiptum ríkja. Bush sjálfum og fulltrúum hans varð tíð- rætt um þessa nýju heimsskipan þegar verið var að koma á því sem 4 nærri stappaði alheimssamstöðu um refsiaðgerðir gegn írak fyrir hertöku Kúvæt. Ástæðurnar til að aðgerðimar nú samrýmast ekki framtíðarsýninni frá því síðla sumars era margar. Það er ákvörðun Bandaríkjaforseta eins sem yfirmanns bandaríska heraflans að hefja skuh árás og heraflinn, sem leggur til atlögu, er yfirgnæfandi bandarískur. Þátt- taka 28 annarra ríkja er í flestum tilvikum til að sýnast og gefa hern- aðaraðgerðinni fjölþjóöayfirbragö. Ný heimsskipan, sem rís undir nafni, verður að fela í sér að vald- beitingu sé haldið í lágmarki. Meg- inástæðan er að halda manntjóni niðri en við bætist að nútímatækni hefur breytt eðli vopnabúnaðarins og þar með afleiðingunum, sé hon- um beitt hömlulaust. Gegn þessu boði er þverbrotið strax í upphafi stríðsins, sem nú er hafið með mögnuðustu loftárás hemaðarsög- unnar, og verður þó enn frekar síð- ar, verði af þeirri milljón manna fólkorrastu í eyðimörkinni sem allt virðist stefna í. Þyngst vegur þó til votts um frá- hvarfið frá hugmyndinni um nýja heimsskipan að hlaupist er að óreyndu í miðjum klíðum frá merkustu tilraun sem heimsbyggð- in hefur gert til að hafa hemil á friðspillum með áhrifaríkum refsi- aðgeröum án þess að til nýrra víga- ferla þurfi að koma. Viðskipta- bannið á írak hefur hafdið með ágætum. Fyrir útflutning og þar með tekjuöflun stórskuldugs ríkis með minna en ekkert lánstraust hefur tekið með öllu. Svipuðu máli gegnir um innflutning, einkum á öllum vamingi sem þýðingu hefur til að viðhalda hemaðarmætti Saddams Husseins. FuUyrt er að í heild hafi þjóðarframleiðsla íraks hrapað um helming fyrstu fjóra mánuöina eftir að viðskiptabannið gekk í gildi. En það er eðli viðskiptabanns að tíma tekur að það hrífi svo um munar. Takmörkuð aðdráttabönn, eins og á Rhodesíu og Suður-Afr- íku, höfðu staðið svo áram skipti áður en stjórnvöld þar tóku að beygja sig. Algert viðskiptabann á eins auðlokað land og írak er fljót- Erlend tídindi MagnúsTorfi Ólafsson virkara og var í upphafi gert ráð fyrir að það yrði komið í þrot snemma á öðra ári frá því utanrík- isviðskipti stöðvuðust. Þessi forsenda, sem allir viður- kenndu í upphafi, og reynslan af banninu til þessa urðu til að for- ustumenn demókrata í báðum deildum Bandaríkjaþings lögðust gegn því í umræðum fyrir viku að veita Bush forseta þá þegar heimild til hernaðaraðgerða á hendur írak. Þess í stað lögðu þeir til að látið yrði reyna á viðskiptabannið til hlítar. Fyrsti flutningsmaður tillögu þessa efnis í Öldungadeild var Sam Nunn, formaður hermálanefndar og virtastur deildarmanna fyrir al- hliða þekkingu á hermálum. Tillag- an fékk atkvæði 46 öldungadeildar- manna af 100. Sá hópur er því all- breiður og fyrirfinnst víðar en hér- lendis sem stríðslostaseggir telja sig hafa efni á að hrakyrða fyrir að sjá önnur ráö heppilegri gegn Saddam Hussein og hans nótum en stríð strax. Öldungadeildin veitti Bush striðsheimildina með 52 atkvæð- um. í rauninni tók hann stefnuna á stríð upp úr áramótum í öndverð- um nóvember þegar hann ákvað að nær tvöfalda bandarískan land- her á Arabíuskaga upp í 430.000 manns. Iilmögulegt hlaut að verða að haida slíkum herafla úti aðgerð- arlausum á þeim slóðum í ár eða lengur, þann tíma sem viöskipta- banninu var ætlaður í upphafi. Einn af þeim málsmetandi Bandaríkjamönnum, sem harðast hafa gagnrýnt þessa ákvöröun for- setans, er Paul H. Nitze sem verið hefur viðriðinn bandarísk utanrík- ismál og hermál í áratugi, síðast á stjómaráram Reagans. Hann hefur látið það álit í ljós, af löngum kynn- um af togstreitunni milh yfir- stjórna hergreinanna í Washing- ton, að um megi að einhverju leyti kenna viðleitni forustu landhersins að halda fram sínum hlut á tímum rénandi fjárveitinga til landvarna. Herforingjarnir hafi ekki mátt tíl þess hugsa að svo kynni að fara að Irak yrði yfirbugað án þess að aðr- ir kæmu þar við sögu af Bandaríkj- anna hálfu í virku hlutverki en floti og flugher við að halda uppi hafn- banninu og fylgja því ef til vill eftir með takmörkuðum loftárásum á valin skotmörk. Um hagsmuni stjórnmálamanns- ins George Bush af að hraða stríði, sem hann telur sig vissan um að Bandaríkin vinni með yfirburðum, þarf ekki að fara í neinar grafgöt- ur. Flokkur forsetans stóð sig illa í kosningunum í nóvemberbyrjun. Æðsta markmið hans er endurkjör 1992. Yrði látið á hafnbannið reyna til þrautar gæti farið svo að undir- búningur að þeim kosningum yrði hafinn þegar niðurstaða fengist í átökunum við írak. Á þeim tíma gæti margt á bjátað og bandaríska þjóðin er kunn fyrir að henni er margt betur gefið en langlundar- geð. En með fráhvarfi frá hugmynd- inni um nýja heimsskipan tekur Bandaríkjaforseti líka áhættu. Hættan á afturkipp í batnandi pam- búð risaveldanna blasir þegar við. Kúgunaröfl í Sovétríkjunum eru komin á kreik og ætla bersýnilega að reyna að ná sér niðri í skjóli af reykskýinu sem ófriðarbálið við Persaflóabotn breiðir yfir heims- byggðina. Úr því Sovétstjórnin gef- ur Bandaríkjunum frjálsar hendur við Persaflóa þykist hún geta farið sínu fram við Eystrasalt. Sem stendur er það ekki myndugur for- ingi Vesturlanda, sem stendur á milh þjóða Eystrasódtslandanna og nýs hemáms, heldur öðram frem- ur Boris Jeltsin Rússlandsforseti, tíl skamms tíma miöstjórnarmaður í Kommúnistaflokki Sovétríkj- anna. Hin megináhættan, sem við Bandaríkjaforseta blasir, er að ný- hafið stríð dragist á langinn, og sér í lagi að Bandaríkjaher lendi í ná- vígi og jafnvel götubardögum með tilheyrandi mannfalli í Kúvæt eða Suður-írak. Bætist slikt við reynsl- una frá Víetnam er vafasamt að nokkur húsbóndi í Hvíta húsinu treystí sér í bráð tíl að senda unga landa sína í fjölmennar herferöir hingað og þangað um hnöttínn. Nýja heimsskipanin, sem brugöið var upp mynd af í haust, er mál málanna, ekki hvort Saddam Huss- ein er bugaður misserinu fyrr eða síðar. Magnús Torfi Ólafsson

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.