Dagblaðið Vísir - DV - 04.02.1991, Qupperneq 15

15
MÁNUDAGUR 4. FEBRÚAR 1991.
ísland og Eystra-
saltslöndin
Viö íslendingar höfum djúpa
samúð meö Eystrasaltsþjóöunum,
sem nú heyja baráttu fyrir fuE-
veldi. Á Alþingi íslendinga hafa
þingmenn jafnt til hægri sem til
vinstri fordæmt ógnarverk
sovézkra hermanna þar austur frá.
íslenzka ríkisstjómin hefur samið
harðorða mótmælayfirlýsingu, og
utanríkisráðherra hefur lagt land
undir fót til að stappa stáh í hinar
nauðstöddu þjóðir.
Um ríkisvald og réttarríki
Barátta Eystrasaltsþjóðanna
snýst um að hrista af sér vald, sem
var þröngvað upp á þær fyrir hálfri
öld, þegar Sovétríkin hernámu
lönd þeirra og gerðu þau að þremur
lýðvelda sinna.
Grundvöllur ríkisvalds, jafnt í
austri sem vestri er, að ríkið hefur
tekið sér einkarétt á því að beita
hkamlegu valdi - því sem gjarnan
er kahað ofbeldi - til að knýja
ákvarðanir sínar fram. í vestræn-
um réttarríkjum hvhir samfélags-
skipan í fostum réttarreglum, sem
þegnarnir geta kynnt sér og hagað
sér eftir; stjórnsýsla yfirvalda er
undir lögin sett og dómstólar dæma
um valdmörk þeirra.
Gamla alræðiskeröð í Sovétríkj-
unum studdist að verulegu leyti við
óskrifuð lög og vald hers og lög-
reglu. Stjómarskrá Sovétríkjanna
var og er fagurlega og hátíðlega
orðað plagg um alls kyns réttindi
einstaklinga sem réttindi einstakra
ríkja í Sovétsambandinu. En þeirra
réttinda nutu menn aðeins í orði
en ekki á borði. Gerræðisvald vald-
hafanna í Kreml var hin óskrifuðu
lög og í kraftióttans var tilskipun-
um hlýtt.
KjaUaiiim
Sigurður Gizurarson
bæjarfógeti
Galli á gjöf Njarðar
Síðasthöin ömm ár höfum við
fylgzt með því, hvemig leiðtogi
Sovétríkjanna, Gorbatsjov, hefur
freistaö þess að feta sig út úr
sovézka alræðinu. Honum tókst að
aöétta ógnarstjóminni og innleiða
frelsi til orðs og æðis og önnur
mannréttindi. En ótö er virðingar
faðir. Sá gahi er á gjöf Njarðar, að
virðing er ekki lengur borin fyrir
lögum og yörvöldum í Sovétríkjun-
um. Samfélagið, sem áður vissi
ekki hvað óhlýðni var, hefur nú að
verulegu leyti lamazt sakir aga-
leysis.
Þegar fólk losnaði viö óttann,
dugðu ölskipanir ekki sem áður.
Þar voru engin háþróuð sjálfstæð
fyrirtæki á markaði, er sjálfkrafa
héldu atvinnulíönu gangandi.
Stjórnleysi tók við. Á Vesturlönd-
um skipta lög og ótö við viðurfog,
ef þeim er ekki hlýö, þeim mun
minna máh, sem menn fá sínu
framgengt með peningum. En þar
austur frá hggja peningar ekki á
lausu, og eru þeir því ékki aö þeirra
hluta, sem gera skal.
Djörfung í réttu hlutfalli við
óttaleysi
Þjóðþing ahmargra lýðvelda Sov-
étríkjanna hafa á síðustu misser-
um lýst yör, að lög sett af þeim séu
sovézkum lögum æðri. Þar hafa
þau sögið stórt skref öl sjálfstæðis
og fullveldis. í beinu framhaldi þess
hafa ríkisstjórnir þeirra neitaö að
hlýða þeim sovézkum lögum, sem
stangast á við lög þeirra.
En Kremlverjar vita sem er, að
gangi það eför, munu Sovétríkin
hða undir lok. Sjálfstæðisbarátta
sovézku lýðveldanna og djaröegar
yörlýsingar þeirra standa í réöu
hlutfalli við óttaleysi þeirra og trú
þeirra á, að shk ögrun muni ekki
kalla á ógnvænlegar aöeiðingar.
Auðvitað var ekki ætlun Gor-
batsjovs að ganga af Sovétríkjun-
um dauðum, heldur að aöétta al-
ræðinu og ógnum þess. Hann hefur
þess vegna á síðustu mánuðum lagt
megináherzlu á, að einstök lýðveldi
verði að beygja sig undir sovézk lög
og ná sínum markmiðum fram eft-
ir löglegum leiðum.
Barnið, sem teygir sig eftir
kertaljósinu
Eystrasaitsþjóðimar voru undir
rússneska keisaranum fram th
þess er þær fengu sjálfstæði eför
fyrri heimsstyijöldina 1919. Þær
héldu sjálfstæði í 20 ár eða þar öl
Stalín lagði þær undir sig. Og
Eystrasaltslöndin háfa í reynd ver-
ið hluö Sovétríkjanna í háha öld,
hvað sem líður viðurkenningu
annarra ríkja á fuhveldi þeirra.
Frelsi öl að tjá sig og að kjósa
fulltrúa á þjóðþing hafa þjóðir þess-
ara landa nú þegið frá Moskvu. En
öfgar bjóða öfgum heim. Þjóðernis-
kenndin logar þeim í brjósö og þær
vilja meira, þ.e. sjálfstæði og full-
veldi. Athafnir þeirra minna á
barnið, sem teygir sig í átt th kerta-
ljóssins án þess að átta sig á, að það
kann að brenna sig. Ef Eystrasalts-
þjóöirnar eiga siðferðilegan rétt á
fullu sjálfstæði, eiga auðvitað aðrar
þjóðir Sovétríkjanna það einnig.
í fótspor Jóns sterka
Vestrænar ríkisstjórnir eru öest-
ar varkárar í yörlýsingum um at-
burðina í Eystrasaltslöndunum.
Menn vita sem er, að Gorbatsjov á
ekki margra kosta völ - og fæstra
góðra. Hann þarf að halda jafn-
væginu á einsögi, þar sem hyldýpi
alræðis er á aðra hönd og hyldýpi
stjórnleysis á hina.
Þess vegna minna tilburðir ís-
lenzkra stjórnmálamanna á Jón
sterka í leikriö Matthíasar
Jochumssonar um Skugga-Svein.
Það er rökrænn brestur, skilnings-
og ábyrgðarleysi í ölburðum
þeirra, svo að ekki sé minnzt á
hræsnina. Með orðum gerast þeir
þáttakendur í innanlandsmálum
Sovétríkjanna og auka þannig á
ringulreið og hættuástand, sem
kann að kalla gamla alræðismyrk-
rið yör sovétþjóðirnar á nýjan leik.
Orð Þorsteins Pálssonar, sem
opinberlega kalíar Gorbatsjov
blóðhund, hæfa lítt manni sem vill
teljast öl leiðtogasveitar íslenzku
þjóðarinnar. Ef Sovétríkin liðast í
sundur, má búast við, að hrikaleg
borgarastyrjöld skelli þar á með
öllum sínum mannfórnum. Þá
munu jafvel tugir mhljóna láta líf-
ið. En ef gamla alræðið kemst á
aftur, mun það verða enn ægilegra
en það sem fyrir var.
Sigurður Gizurarson
„Ef Sovétríkin liöast í sundur, má bú
ast við að hrikaleg borgarastyrjöld
skelli þar á með öllum sínum mann-
fórnum.“
Ríkisstjórnin og
Reykjaneskjördæmi
Sagt er að það taki hinn dæmi-
gerða íslending um þrjá mánuði að
gleyma póliöskum upphlaupum og
Öölmiðlafári. Hvað sem öl er í
þessu þá er víst að sumir stjórn-
málamenn nýta sér gleymsku fólks
með því að hætta á það að gefa
hástemmdar yörlýsingar og stór
loforð. Takist þeim ekki að standa
við stóru orðin treysta þeir á það
kjósendur verði búnir að gleyma
upphlaupinu og erö þetta ekki við
þá.
Hvað hefur gerst?
Sem betur fer eru fjölmiðlar í
auknum mæli famir að riöa upp
stóryrði ráðamanna og fólk er farið
að hta svikin loforð alvarlegri aug-
um. Ef höð er th baka yör síðustu
ár og háttsemi ríkisstjórnarinnar
gagnvart Reykjaneskjördæmi
skoðuð koma í ljós margar mis-
gjörðir og mörg svikin loforð.
Steingrímur og
sjávarútvegurinn
Steingrímur Hermannsson for-
sæösráöherra lýsö því yör þegar
hann öutö sig frá Vestöarðakjör-
dæmi í Reykjaneskjördæmi að
hann væri kominn öl að vera.
Hann lýsö því einnig yör að meöan
hann væri þingmaður kjördæmis-
ins yrðu skip og kvóti ekki seld úr
kjördæminu. Ahir vita um hina
hroðalegu útreið Reykjaneskjör-
dæmis í sjávarútvegsmálum á síð-
ustu árum.
Nú ekki alls fyrir löngu gerði for-
sæösráðherra tilraun th að öytja
legra að öytja sig í nýtt kjördæmi
og skilja Reykjaneskjördæmi eför
sem sviðna jörð.
Jón Sigurðsson og álverið
Ein áhrifamesta hringavitleysa í
íslenskum stjórnmálum hófst þeg-
ar iðnaðarráðherra hélt þjóðinni
með öndina í hálsinum meðan leit-
að var að hentugum stað fyrir ál-
ver. Ríkisstjórnin lýsö því yör aö
staðsetningin yrði að miðast við
byggðastefnuna og því væri
Reykjaneskjördæmi slæmur kost-
ur. Jón Sigurðsson iðnaðarráð-
herra lýsö því margoft yör að Ak-
ureyri og Reyðaröörður kæmu al-
veg jafnsterklega öl greina sem
byggingarstaður nýs álvers.
Forsvarsmönnum erlendu bygg-
ingaraðilanna var ekki um þetta
gefið enda voru þaö þeir sem þurftu
að öármagna bygginguna og bera
„... ríkisstj órnin og flokkar hennar
njóta lítils stuðnings í Reykjaneskjör-
dæmi ef marka má skoðanakannanir.
Fólk 1 þessu kjördæmi lætur ekki enda-
laust bjóða sér innantóm loforð og nið-
urrifsstarfsemi stjórnvalda.“
sig í annað kjördæmi. Sýnir það áhættu af rekstrinum en ekki ís-
best að forsæösráðherra leggur lenska ríkið. Það fór því loks svo
ekki í að standa frammi fyrir kjós- að hagkvæmnissjónarmið réðu
endum í Reykjaneskjördæmi og ferðinni og ákveðið var að ef álver
biðja um stuðning. Það er þægi- yrði reist þá skyldi það reist á Keil-
KjaHaiinn
Viktor B. Kjartansson
tölvunarfræðingur bg formaður
ungra sjálfstæóismanna i
Reykjaneskjördæmi
isnesi í Reykjaneskjördæmi. Það
fór því líka svo að iðnaðaráðherra
öutö sig um set og fylgdi álverinu
í Reykjaneskjördæmi. Nú er svo
komið aö erlendu aðilarnir hafa
lýst yör miklum áhyggjum af fram-
ferði einstakra stjórnmálamanna í
þessu máh. Er því ljóst að álmálinu
hefur verið stefnt 1 verulega hættu
með sýndarleik ríkisstjórnarinnar.
Ólafur Grímsson
og lausnirnar
Fjármálaráðherra, sem nú er
frambjóðandi í Reykjaneskjör-
dæmi, var einn af hörðustu and-
stæðingum þess að álver yrði reist
á Keilisnesi. Þrátt fyrir að í öð rík-
issöórnarinnar væri atvinnulíf í
kjördæminu með versta móö örlaði
ekki á vhja Ólafs Grímssonar við'
að styðja byggingu álvers í kjör-
dæminu.
Á fundi í Keöavík ekki alls fyrir
löngu var þaö lausn öármálaráð-
herra á atvinnuástandi á svæðinu
að meö því að halda verðbólgu og
vöxtum lagum hlyö atvinnulíf að
blómstra á þessu svæöi. Það sýnir
best þau liöu tengsl sem öármála-
ráðherra hefur við kjördæmið og
hversu höa grein hann gerir sér
fyrir því slæma ástandi sem þar
ríkir. Það þarf meira að koma th
en gott ytra ástand því innri upp-
bygging atvinnulífsins og nýsköp-
un eru nauðsynleg.
Það sæör engri undrun að ríkis-
stjórnin og öokkar hennar njóta
líths stuðnings í Reykjaneskjör-
dæmi ef marka má skoöanakann-
Steingrímur Hermannsson forsæt-
isráðherra „.. .leggur ekki i að
standa trammi fyrir kjósendum i
Reykjaneskjördæmi...“ segir hér
meðal annars.
anir. Fólk í þessu kjördæmi lætur
ekki endalaust bjóða sér innantóm
loforð og niðurrifsstarfsemi stjórn-
valda. Nú þegar kosningar eru í
nánd gefst kjósendum tækifæri á
að sýna hug sinn. Sem betur fer eru
öeiri kosör í boði en þeir öokkar
sem nú skipa ríkisstjórnina, þó að
þeir séu margir.
Sjálfstæðisöokkurinn hefur sýnt
það og sannaö að hann er kjölfestan
í íslenskum söórnmálum. Hann
virðir grundvaharreglur lýðræðis-
ins og fótumtreður ekki hornstein
lýðræðisins sem er íslenska stjórn-
arskráin. Smáöokkarnir gripa oft
öl örþrifaráða öl að aöa sér stund-
arvinsælda í stað þess að taka á
málunum á ábyrgan háö og með
það í huga að verk þeirra verða
skoðuð á endanum.
Það kemur best í ljós þegar af-
staöa ungs fólks öl stjórnmála-
öokka er skoöuð að það er þessi
kjölfesta sem fólk kýs. Þaö vih geta
treyst því að þeir sem fari með
stjórn á hverjum tíma séu ábyrgir
aðilar sem virði þessi grundvahar-
atriði. íbúar í Reykjaneskjördæmi,
sem og aðrir landsmenn, hafa nú
tækifæri á því að skipta um stjórn-
unarhætö og er ég viss um að
margir munu nýta sér það tæki-
færi.
Viktor B. Kjartansson