Dagblaðið Vísir - DV - 09.02.1991, Page 14

14
LAUGARDAGUR 9. FEBRÚAR 1991.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91J27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Samviska Þjóðverja
Fréttir berast stöðugt frá vígstöðvunum við Persa-
flóann. Bandamenn halda áfram að varpa sprengjum
yfir Bagdad og aðra hernaðarlega mikilvæga staði í ír-
ak. Búist er við innrás landhersins á hverri 'stundu og
til að undirbúa þá árás er sprengjum látið rigna yfir
meintar stöðvar úrvalsdeilda Saddams Hussein. Menn
eru síðan að spá í það hversu miklu tjóni þessar
sprengjuárásir hafa valdið og hversu mikið mannfall
hafi orðið í liði íraka. Um það er lítið vitað, enda berast
ekki aðrar staðfestar fregnir af ástandinu hjá írökum
en þær sem þeir sjálfir ákveða, ef frá eru taldar upplýs-
ingar liðhlaupa sem hafa verið grafnir ofan í eyðimerk-
ursandinn undanfarnar vikur.
Varla fer þó á milli mála að afleiðingarnar hljóta að
vera geigvænlegar. Ekki aðeins í mannfalli hermanna
jafnt sem óbreyttra borgara, heldur ekki síður sálfræði-
lega og andlega. Það tekur á taugarnar að búa við lát-
lausar sprengjuárásir þar sem ýlfur smýgur í gegnum
merg og bein, hús skekjast í margra mílna fjarlægð og
hræðslan við næstu sprengju heldur öllum í spennu og
ótta. Þetta er andleg og líkamleg martröð.
Hinum megin víghnunnar ríkir einnig ótti. Mót-
spyrna Saddams Hussein hefur ekki verið mikil fram
að þessu. Stöku Scudeldlflaug, máttvana loftvarnir og
vísvitandi olíuleki í flóann bera merki örvæntingar.
Styrkur Saddams Hussein hefur verið tahnn hggja í
landhernum, sem enn bíður átekta. Hann er og sagður
eiga leynivopn og fullvíst þykir að hermenn hans muni
beita efna- og sýklavopnum þegar innrás bandamanna
hefst. Hvað sem sagt verður um dauða óbreyttra borg-
ara íraksmegin, þá fer ekki milli mála að efna- og sýkla-
vopnin verða ógurlegasti og óhugnanlegasti þáttur þessa
stríðs verði þeim beitt.
írakar hafa yfir slíkum vopnum að ráða, þökk sé
vestrænum framleiðendum, sem hafa verið ósparir á
sölu efna og tækja, sem gera smíði vopnanna mögulega.
Að langmestu leyti hafa þessi efni komið frá Þýska-
landi. Hundruð þýskra fyrirtækja hafa verið nefnd til
sögunnar. Þýskir sérfræðingar hafa annast gerð vopn-
anna og kennslu í meðferð þeirra.
Þjóðverjar taka ekki beinan þátt í stríðsrekstri banda-
manna. Samkvæmt stjórnarskrá Þýskalands mega Þjóð-
verjar ekki taka þátt í styrjöldum utan hernaðarsvæðis
Atlantshafsbandalagsins. Þeir hafa skýlt sér á bak við
þetta ákvæði stjórnarskrárinnar en hafa hins vegar lagt
fram verulegt fé til Breta, ísraelsmanna og Bandaríkja-
manna og hafa sömuleiðis stutt við landvarnir Tyrkja.
Þessi tvöfeldni er ljótur blettur og örlagaríkur þegar
her bandamanna stendur frammi fyrir blóðbaði og
mannfahi þess návígis sem nú er framundan. Banda-
menn verða að berjast gegn sinni eigin framleiðslu.
Stærsta ógnin er efnavopnin sem þýskir framleiðendur
hafa fært írökum upp í hendur. Það hlýtur að koma við
samvisku þýsku þjóðarinnar að sitja uppi með þá sekt.
Minningin um gasklefana er ekki gleymd.
Stærstu sökina og sektina ber þó Saddam Hussein
sjálfur. Hann virðist ekki víla fyrir sér að beita slíkum
vopnum. Hann dæhr ohu í Persaflóann og eyðileggur
hfríkið. Hann beinir eldflaugum sínum inn í íbúðar-
hverfi ísraels og Saudi-Arabíu, hann hefur vísvitandi
efnt til þessa stríðs og stofnað lífi og limum sinna eigin
þegna í hættu. Mannslíf eru honum einskis virði. Slíkum
manni þarf að koma frá völdum.
Ellert B. Schram
Sóknarfæri
skoðuð og mark-
miðrædd
Hemaðarfræðingurinn Edward
Luttwak hélt því fram á dögunum
í þrumugrein um baksvið íraks-
stríðsins í Times Litterary Supple-
ment að George Bush Bandaríkja-
forseti hefði í rauninni einungis
umboð frá þingi og þjóð til að heyja
takmarkað stríð. Hann gæti beitt
flugher og flota Bandaríkjanna að
vild gegn írak vegna ótvíræðra
yflrburða í þeim vopnagreinum
sem héldu bandarísku manntjóni í
lágmarki, en allt öðru máh gegndi
um landhernað. Þar mætti búast
við að írakar væru færir um að
taka á móti svo bandarískt mann-
fall yrði verulegt.
Atburðarásin síðan hefur styrkt
mál Luttwaks, sem starfar við
Rannsóknarstofnun herfræði og
alþjóðamála í Washington. Sama
daginn og yfirforingi breska hers-
ins í Arabíu og Mitterrand Frakk-
landsforseti boðuðu sókn landhers
hið fyrsta til að hrekja íraka frá
Kúvæt og uppfyha þannig mark-
mið Öryggisráðssamþykktanna,
sem eru grundvöllur hemaðarað-
gerða, vísaði bandaríski yfirhers-
höfðinginn öllum slíkum spuming-
um frá sér og gaf í rauninni í skyn
að með öllu væri óvíst að nokkra
sinni þyrfti til verulegra bardaga á
landi að koma til að yfirbuga íraka.
Daginn eftir lögðu svo Cheney
landvamaráðherra og Poweh her-
ráðsforseti af staö frá Washington
til Arabíu í sendifór fyrir forseta
sinn, þeirra erinda að ráða honum
sem heilast eftir heimkomu um
hvort, hvenær og hvemig hann
skuh heimila landhemað. Við
brottförina sagði Cheney að ríkj-
andi sjónarmið í viðræðum þeirra
við herforingjana í herstjómar-
stöðvunum í Arabíu og síðan ráð-
gjöf til forsetans yrði að spara
mannslíf.
Hin hlið þessa máls er svo að
hver dagur, sem stríðið dregst á
langinn, er í rauninni óbeinn sigur
fyrir Saddam Hussein. Sagan segir
að áður en lagt var til atlögu hafi
Bush talað um tveggja daga stríð
og Fadh Arabíukonungur um
tveggja klukkutíma stríð. Raunin
hefur orðið önnur. Þetta hefur gert
það að verkum að aröbum þykir
mörgum hveijum til um hversu
írak býöur birginn sterkasta her-
veldi heims með hátt á þriöja tug
annarra ríkja í togi viö hernaðinn.
Þykir þeim sem arabar fái með
þessu nokkra uppreisn fyrir ítrek-
aðar hrakfarir í stríðunum við
ísrael. Judith Miller, fréttaritari
New York Times, segir að þessa
viðhorfs gæti meira að segja meöal
málsmetandi manna í Rijadh, höf-
uðborg Saudi-Arabíu, þótt þeir hafi
að öðra leyti megnustu skömm á
Saddam og athæfi hans.
Svo verður sjálfur hernaðurinn
þeim mun erfiðari sem lengra hður
frá hávetrarmánuðum, sól hækkar
á lofti og veðurfar breytist í eyði-
mörkinni. Litið hefur verið svo á
að bandaríska herstjórnin telji að
stríðinu verði að vera lokið í síð-
asta lagi í mars.
Sú dagsetning á sér fleiri rök en
Erlend tíöindi
Magnús Torfi Ólafsson
veðrið. Þá hefst ramadan, fóstu-
mánuður múslíma. Hann allan
mega þeir einskis neyta frá sólar-
upprás til sólarlags. Þessu fylgja
því meiri veislur eftir að fer að
skyggja, en jafnframt ofsafengin
viðbrögð við hvers konar áreiti
meðan fastan stendur. Mannleg
náttúra, jafnt og trúarviðhorf í
samfélagi, sem svo mannsöldum
skiptir hefur verið haldið í hörðum
viðjum strangtrúarflokks waha-
bíta af illskeyttri trúarsiðalögreglu,
gera aö verkum að hættan á
árekstram milli heimamanna og
íjölmenns herliðs vantrúaðra og
fylgifiska þess margfaldast um leið
og helgin gengur í garð.
Um sömu mundir og Bush forseti
kunngerði sendifór landvarnaráð-
herra síns og æðsta hershöfðinga
til Arabíu, lét hann utanríkisráð-
herra sinn, James Baker, koma
fyrir utanríkismálanefnd fulltrúa-
deildar þingsins til að gera í fyrsta
skipti opinberlega grein fyrir fram-
tíðarsýn Bandaríkjastjórnar að
stríði loknu, að sjálfsögðu með
bandarískum sigri. Hún er í stóram
dráttum á þá leið aö Bandaríkin
og bandamenn þeirra hafi forgöngu
um að koma á í löndunum fyrir
botni Miðjarðarhafs, en við Persa-
flóa sér í lagi, nýrri öryggis- og
efnahagsskipan með friðsamlegri
lausn ágreiningsefna og aðild að
nýjum þróunarbanka. Baker tók
fram að endurreisn íraks úr
stríðsrústum hlyti að verða for-
gangsverkefni og Bandaríkjastjórn
væri andvíg því að stríðsúrslit yrðu
höfð að tilefni til landamærabreyt-
inga. Þá vildi hún að hömlur yrðu
settar við vígbúnaðarkapphlaupi
milli ríkja á svæðinu. Bandarískur
her yrði á brott úr löndunum við
Flóann við fyrstu hentugleika. í því
orðalagi felst að ætlunin er að
Bandaríkjafloti haldi sig á höfun-
um í kring um ófyrirsjáanlega
framtíð.
Forsenda þessara hugmynda er
bersýnilega að eftir sigur á írak
verði horfið aftur til óbreytts
ástands í arabalöndum, nema hvað
Saddam Hussein ríki ekki lengur í
Bagdad. Samkvæmt því er ekki
gert ráð fyrir í Washington að ólg-
an, sem stríðið hefur vakið með
arabaþjóðum og reyndar í íslams-
trúarríkjum um heim allan, hafi
varanleg eftirköst, ríkjandi ættir
og þjóðfélagshópar haldi völdum
áfram.
Slíkt viðhorf stangast á við
fengna reynslu í þessum heims-
hluta. Ráðstöfun bandamanna í
fyrri heimsstyrjöld, einkum Breta
og Frakka, á þrotabúi Tyrkjaveldis
hefur orðið undirrót sífelldra erja
og óstöðugleika í löndunum fyrir
Miðjarðarhafsbotni frá því hálfný-
lendur Breta og Frakka urðu sjálf-
stæð ríki eftir heimsstyrjöldina síð-
ari. Stórfelld, vestræn hemaðarí-
hlutun á nýjan leik er allra hluta
ólíklegust til að koma þar á jafn-
vægi og kyrrð.
Bandaríkjamönnum má vera
minnisstæö sín eigin reynsla frá
íran. Þegar þjóðemissinnastjóm
Mossadeghs gerði sig líklega til að
ganga nærri vestrænum olíuhags-
munum 1951, var leyniþjónustunni
CIA falið að koma honum frá völd-
um og beita til þess fyrir sig land-
flótta keisara. Eftir að sá var kom-
inn aftur til valda, efldu Bandarík-
in hann til hernaðaryfirburða við
Persaflóa og skyldi íran undir hans
stjóm verða höfuðstoð ítaka þeirra
á svæðinu.
Afleiðingin vart bylting Kho-
meinis, sem fékk nú í hendur öll
bandarísku vopnin og meira að
segja hina illræmdu leyniþjónustu,
Savak, sem CIA haföi þjálfað fyrir
keisarastjórnina. Þá var tekið að
efla Saddam Hussein í Bagdad til
mótvægis við klerkaveldið í írak.
Af því hlaust fyrst átta ára styrjöld
við botn flóans, og það var hernað-
arvéhn, sem Saddam kom þá upp,
jafnt með sovésku og vestrænu
fulltingi, sem fyllti hann ofmetnaði
til að hertaka Kúvæt.
Nokkrum dögum fyrir innrásina
í Kúvæt létu svo Bush og Baker
sendiherra Bandaríkjanna í írak
tjá Saddam augUti til augUtis að
Bandaríkjastjórn teldi ekki ágrein-
ingsmál íraks og Kúvæts koma sér
við. Eitthvað ætti að mega af slíku
læra.
Magnús Ólafsson
Dick Cheney landvarnaráðherra (t.v.) og Colin Powell herráðsforseti komu fyrir þingnefnd i Washington fyrir
brottförina til Arabiu. Simamynd Reuter
/