Dagblaðið Vísir - DV - 21.05.1991, Page 15

ÞRIÐJUDAGUR 21. MAÍ 1991.
15
Búastríð Bandaríkjanna
nóg al,...
Þaö er alls ekki óhugsandi að
heyja þurfi aöra styrjöld við Persa-
ílóann til að koma þar á friði og
varanlegu valdajafnvægi sem gekk
úr skorðum í nýafstöðnum átök-
um. Það yrði hins vegar að líkind-
um stríð heimamanna því að
Bandaríkin, stórveldið sem gekk
svo rösklega til verks nýlega, eru
varla tilbúin til að taka svipuð verk
að sér aftur á næstunni.
Vandinn í Norður-írak
Hvað getur orðið til þess að stríð
hefjist aftur? Augljósasta ástæðan
er sú að Saddam Hussein er traust-
ur á valdastóh og líklegur til að
verða nágrönnum sínum jafnt sem
andstæðingum innanlands hættu-
legur hér eftir sem hingað til. Von-
ir voru bundnar við að honum yrði
steypt af stóli eftir að her hans var
bókstaflega sparkað út úr Kúvæt.
Þvert á móti er íraksforseti nú í
nægilega sterkri stöðu til að leggja
fram kröfur á hendur Sameinuðu
þjóðunum, hafna tilboðum og selja
skilyrði og almennt reka tunguna
framan í samfélag þjóðanna.
Þetta væri kannski ekki vanda-
mál ef herir bandamanna væru
ekki komnir til Norður-íraks í allt
annað verkefni en þeim var ætlað
í upphafi. Þar hafa Vesturlandabú-
ar tekið að sér að veija land Kúrda
gegn yfirráðum íraka þótt reyndar
sé ekki dregið í efa að svæðið sé
réttilega íraskt. Að forminu til eru
verndarsvæðin undir stjóm Sam-
einuðu þjóðanna en ef í harðbakk-
ann slær verða það auðvitað
bandarískir og brezkir hermenn
sem vinna verkin. Þeir eru langt
inni í landi, eiga langt að sækja
aðföng og hafa ekki þá hernaðar-
legu yfirburði sem þeir nutu í eyði-
mörkinni.
í bæjum og flóttamannabúðum
Kjallaiinn
Karl Th. Birgisson
stjórnmálafræðingur
Kúrda eru htlar sveitir skæruliða
sem hafa sótt á íraksher með
þokkalegum árangri síðustu ár.
Það dregur varla úr þeim kjarkinn
aö vita að bandaríski og brezki
herinn hafa það hlutverk að halda
írökum í skefjum. Á þessu svæði
má því búast við endalausum smá-
skærum á komandi mánuðum og
er þá ónefnd hættan á því að íranir
notfæri sér ástandið í Suður-írak
sem bandamenn hafa hlaupið frá.
Vanmáttug vesturveldi
Vesturveldin hafa sjaldan komið
sér í jafnvitlausa stöðu í Miðaust-
urlöndum og er þó af nógu að taka
í sögunni. Tvennt gerir þessa til-
teknu stöðu þó erfiða viöfangs.
Annars vegar er engan veginn ljóst
hvert markmiðið er meö þessum
herleiðangri Vesturlandabúa né
hvað þarf að gerast til að honum
Ijúki. Hins vegar eru vesturveldin
mun verr á sig komin efnahagslega
og almenningur hefur engan áhuga
á að fóma ungum mannslífum fyr-
ir býsna torræðan málstað.
Það er vitanlega langt síðan Bret-
ar hættu að vera stórveldi, ef und-
an er skihn sighngin til Falklands-
eyja. Bretar léku stórt hlutverk í
Persaflóadeilunni vegna sérstakra
tengsla sinna við Bandaríkin og
sögulegrar ábyrgðar sinnar á arab-
íska landakortinu. Brezki herinn
gerði sárahtið gagn í sjálfum átök-
unum og var frekar til trafala und-
ir það síðasta.
Bandaríkin eru hka aö þrotum
komin efnahagslega og pólitískt.
Bandarískt efnahagslíf stendur
ekki lengur undir herleiðöngrum
víðs vegar um heiminn. Eitt af að-
alverkefnum Bakers utanríkisráð-
herra fyrir áramótin var að ferðast
frá einu bandalagsríki til annars til
að biðja um peninga fyrir her-
kostnaðinum (það sem gárungarn-
ir kölluðu Operation Tin Cup). í
þessu stríði sáu Bandaríkin fyrir
hermönnum og búnaði, sem þau
eiga nóg af, en greiddu ekki nema
brot af kostnaðinum.
Bandaríkjamenn hafa átt við
þrálátan og vaxandi fjárlagahalla
að etja í yfir áratug og stjórnkerfið
virðist ófært um að taka á honum.
Viöskiptahalh hefur verið viðvar-
andi og ein arfleifð Reagan-stjórn-
arinnar er sú að Bandaríkin em
nú nettólántakandi í fyrsta sinn í
tvær aldir. Vandamál innanlands
þarfnast bráðra og dýrra úrbóta, í
skólamálum, heilbrigðisþjónustu,
umhverfisvernd og brotnu félags-
kerfi. Með örfáum undantekning-
um er bandarísk framleiðsla ekki
samkeppnishæf við varning frá
Asíu og Evrópu. Það verður banda-
rískum stjórnvöldum ærið verk-
efni langt fram á næstu öld að leysa
þessi og önnur vandamál heima
fyrir
Búastríð hið nýja
Á meðan em Bandaríkin þess
ekki umkomin að sinna löggæzlu
um heimsbyggðina. Þau munu
áfram sinna skúldbindingum sín-
um gagnvart Evrópu og útvöldum
Asíuríkjum, en í stríð fara þau ekki
nema það ógni beinhörðum efna-
hags- eða öryggishagsmunum
þeirra. Að því leytinu gæti Persa-
flóastríðið því orðið Bandaríkjun-
um það sem Búastríðið var Bret-
um: síðustu fjörkippir deyjandi
heimsveldis, svona rétt til að sýna
sjálfu sér og öðmm að það geti
þetta enn. Það eru enn skrúðgöng-
ur á götum bandarískra borga til
að fagna sigrinum í írak; hátíða-
höldin hafa enzt mörgum sinnum
lengur en stríðið.
Vandinn er sá að þetta Búastríð
Bandaríkjanna skhur eftir sig
óleyst vandamál í Norður- og Suð-
ur-Irak og heimamenn þurfa vænt-
anlega að taka afleiðingunum þeg-
ar Vesturlandabúar hverfa á brott
að óloknu dagsverki.
Karl Th. Birgisson
„Að forminu til eru verndarsvæðin
undir stjórn Sameinuðu þjóðanna en
ef í harðbakkann slær verða það auð-
vitað bandarískir og brezkir hermenn
sem vinna verkin.“
Ríkisstjórnargrín
„Hvað var það sem fest var á blað úti í Viðey?“ - Formenn Alþýðu-
flokks og Sjálfstæðisflokks koma frá viðræöum i Viöey.
Ýmislegt sérkennilegt hefur
gerst í hinum pólitíska heimi að
undanfórnu og er það hreint ekki
svo skrítið þar sem einn meiri hátt-
ar grínisti, svo frægur að húmor
hans hefur flogið langt út fyrir
landsteinana, hefur ratt sér braut
í fremstu viglínu á hinum póhtíska
vettvangi.
Stjórnarmyndun, sem á engan
sinn líka í ahri sögu lýðveldisins,
hljóp af stokkunum á dögunum. -
Ekki veit ég hvernig sú athöfn hef-
ur komið kjósendum almennt fyrir
sjónir. - En vel gæti ég trúað því
að síðari tímar kunni að meta Við-
eyjargrín Davíös og Jóns Baldvins,
sem fram fór það herrans ár 1991,
er þeir mynduðu Viðeyjarstjórnina
frægu, yfirfuhir af einhverju sem
ekki er svo auðvelt að nefna og létu
„hitt dótiö“, sem uppfylla átti lög-
mál stjórnarinnar, bíða á strönd-
inni uns þeir höfðu lokið athöfinni.
Heiðursmanna-
samkomulag?
En hvemig var þetta annars með
heiðursmannasamkomulagið?
Voru það aðeins oftúlkuð orð þegar
betur var aö gáð? - Ósköp var það
raunalegt! En sjálfsagt verða
stjómmálamenn stundum að reka
sig á, ekki síður en hver annar.
Ekki síst ef menn fara offari, jafn-
vel bæði dagfari og náttfari. „Heið-
ursmannasamkomulag" virðist
geta verið miklum vandkvæðum
bundið. Það verða menn þó að
skhja að fyrir slíku verður að vera
raunhæfur möguleiki.
En af reynslunni verða menn
vitrir, segir einhvers staðar og það
ætti að geta forðað mönnum frá að
telja sér trú um hið ómögulega.
Hvor, eða hvort báðir heiðursmenn-
imir sögðu ósatt um það sem gerð-
ist hjá þeim úti í Viðey, skiptir ekki
KjaQarmn
Aðalheiður Jónsdóttir
verslunarmaður
máli, heldur hitt, að þessir menn
og félagar þeirra í ríkisstjórn hafa
valist th að stjórna landinu næstu
flögur árin. En fátt er svo með öhu
illt að ekki boði nokkuð gott.
Ég vil ekki trúa því að þjóðin
gefi Alþýðuflokknum færi á að
mynda ríkistjórn með íhaldinu
framar. Þó að pólitísk bhnda hafi
gert henni þann óleik gegnum tíð-
ina að hún hefur sí og æ hallað sér
upp að svörnustu andstæðingum
hugsjóna sinna og veitt þeim um-
boð th að tortíma þeim, svo að nú
er hún orðin gegnsýrð af trúboði
andstæðinganna, kaldastríðs-
mannanna, sem vilja ekkert annaö
en kalt stríð svo fremi ekki er um
raunverulegt stríð að ræða. Þess
vegna höfum við hér líka ennþá
erlendan her og emm í hemaðar-
bandalagi.
En samt skulum við vona að ís-
lenska þjóðin eigi sér viðreisnar
von þrátt fyrir allt og þrátt fyrir
þá hrikalegu „viðreisn" valdastól-
anna sem nú blasir við og átti sig
umfram aht á því: Að hún vill vera
fijáls þjóð í frjálsu landi, að hún
má ekki láta fjötra sig í evrópskt
stórríki en líti á shkan verknað sem
landráð. Myndi reyndar ekki vilja
trúa að nokkur íslendingur leyfði
sér slíkt, hversu brokkgengur sem
hann væri, jafnvel hvaða vand-
kvæði sem hann hefði við að stríða.
Nýi sáttmáli
Samt er eins og uggvænlegar
blikur séu á lofti. Var ekki rétt eins
og krataforinginn svifi í loftinu,
þegar hann sagði frá því að nú hefði
hann fullt leyfi frá ríkisstjórninni
til að ljúka samningum viö EB?
Þetta hefði ekki gerst ef Alþýðu-
bandalagið væri í ríkisstjórn, bætti
hann við.
Hvað var það sem fest var á blað
úti í Viðey? Veifaði ekki kratafor-
inginn tveimur pappírsörkum
framan í fréttamann og sagöi að
þetta væri jafnlangt og frelsisskrá
Bandaríkjanna? Var þar ekki efst á
blaði áframhaldandi vera erlends
hers, aðild að NATO og að ljúka
samningum við EB? En hversu
margt annaö sem kann að hafa
staðið í sáttmála borgarstjórans og
krataforingjans, vh ég meina að
hann verðskuldi fyllhega að bera
heitið Nýi sáttmáU, þar sem GamU
sáttmáU er, eins og aUir vita, úr
gildi falUnn. Og hver veit nema
þessi, þótt stuttur sé, eigi líka eftir
að marka djúp spor í sögu þjóðar-
innar.
Hver er maðurinn?
Jón Baldvin, sem eitt sinn sagði
að hann hefði lært til að verða for-
sætisráðherra, átti svo góðar minn-
ingar um viðreisn aö hann tók ekki
í mál að vinna með fyrri samstarfs-
flokkum þó svo að hann fengi að
verða forsætisráðherra, heldur bað
forseta íslands að veita formanni
Sjálfstæðisflokksins umboðið. Er
þetta sami Jón Baldvin sem fór á
rauðu ljósi um landið og ætlaði að
sameina aUa vinstri menn í einn
stóran jafnaðarmannaflokk? Er
þetta sá Jón Baldvin sem flutti eitt
sinn ræðu um gömlu „viðreisn"
þar sem hann segir: „Reykjavík-
ingar, hugsið! Hvernig brygði ykk-
ur við ef eldur logaði í hverju húsi
í borginni á morgun? Það er stað-
reynd, það er eldur laus á hverju
einasta alþýðuheimih í þessari
borg. Sem betur fer eru það ekki
húsin ykkar sem brenna: Það eru
peningamir ykkar sem fuðra upp
í verðbólgueldi hins stjórnlausa
þjóðfélags Sjálfstæðisflokksins."
Svo mörg eru þau orð. Þetta er
jú sá Jón Baldvin, er nú situr í
nýrri viðreisn með svo góðar minn-
ingar, og hefur loks svipt af sér
grímunni þótt ekki sé víst aö hann
átti sig á nekt sinni. - Trúi því
kannski eins og Midas konungur,
sem stóð berstrípaður frammi fyrir
mannfjöldanum, að hann sé í feg-
urri skrúða en nokkur annar. Það
skiptir reyndar ekki máU hveiju
krataforinginn trúir. Hitt skiptir
máU að þjóðin hlýtur að gera upp
sakirnar við Jón Baldvin og Al-
þýðuflokkinn í næstu kosningum.
Það skiptir nefnhega máU hverjir
stjórna!
Aðalheiður Jónsdóttir -
„Var ekki rétt eins og krataforinginn
svifi í loftinu þegar hann sagði frá því
að nú hefði hann fullt leyfi frá ríkis-
stjórninni til að ljúka samningum við
EB?“