Dagblaðið Vísir - DV - 30.08.1991, Blaðsíða 17

FÖStUÖÁGUR 30. ÁGÚST Í991.
15
Sala Ríkisútvarpsins
- og hugmyndafrelsið
í stjórnarskrám eru ákvæði um
hugmyndafrelsi eða skoðanafrelsi,
frelsi til þess að láta í ljós hug-
myndir sínar eða skoðanir í ræðu
og riti. Túlkun manna á þessum
ákvæðum er á þá leið að ekki sé
aðeins skylt að búa svo um hnút-
ana með lagasetningu að menn geti
látið skoðanir sínar í ljós heldur
beri ríkisvaldinu að sjá svo um að
stofnanir séu fyrir hendi sem gera
mönnum kleift að koma hugmynd-
um sínum á framfæri.
Hugmyndafrelsi varðar heldur
ekki aðeins velferð hvers einstakl-
ings heldur velferð þjóða og ríkja.
Þetta þekkjum við og af sögunni,
þegar harðstjórn og einveldi ríkti,
en við höfum líka horft upp á þetta
undanfarin misseri þótt eftirminni-
legast væri að verða vitni að hruni
heimsveldis fyrir áhrifamátt hug-
myndafrelsis.
Hugmyndafrelsi
Mikilsvert er að búa í haginn fyr-
ir hugmyndafrelsi á litla íslandi.
Foreldrar og heimili þurfa að
stuðla að eðlilegum skoðanaskipt-
um og efla virðingu fyrir hugmynd-
um annarra. Skólar þurfa að kosta
kapps um að kenna nemendum að
virða lýðræðislegar hugmyndir og
sýna umburðarlyndi og ijölmiðlar,
blöð, tímarit, útvarp og sjónvarp
þurfa að treysta hugmyndafrelsi
og eðlileg skoðanaskipti, hleypi-
dómalausa umræðu og fijálsa
skoðanamyndun.
Frjálst útvarp
Fyrir áratug var talað um frjálst
útvarp og frjálst sjónvarp sem átti
að leysa margan vanda. Það sem
við var átt var rekstur einkaút-
varps og einkasjónvarps, þ.e. út-
varps- og sjónvarpsstöðva sem ekki
væru í eigu ríkisins heldur ein-
stakhnga eða félaga. Þá var ríkis-
einokun á útvarpi og sjónvarpi,
eins og það var kallað. Mér virðist
sjálfsagt að einstaklingar og félög
fái að stofna til útvarps- og sjón-
KjaUarinn
Tryggvi Gíslason
skólameistari á Akureyri
varpsrekstrar á sama hátt og menn
fá að gefa út blöð eða bækur. Að
vísu þykir mér sem gömlum út-
varpsmanni eftirsjá í gamla út-
varpinu þegar öll þjóöin hlustaði á
sömu dagskrána og sömu fréttirnar
og allir gátu talað um sömu út-
varpssöguna eða sömu skemmti-
dagskrána. - En horfm tíð kemur
aldrei aftur.
Þetta nýfengna frelsi í útvarps-
og sjónvarpsrekstri virðist hins
vegar einkum hafa verið notað til
þess að spila sömu ensku og banda-
rísku popplögin oftar og sýna fleiri
bandarískar sjónvarpsmyndir en
ríkissjónvarpið. Auk þess hefur
hinni nýju yfirstétt sjónvarpsfólks
og útvarpsfólks fjölgað að mun svo
að nú geta glanstímarit birt fleiri
myndir af íslensku fjölmiðlafólki
við leik og störf. En þetta er hluti
af frelsi nútímans og ekkert við því
að segja.
Blaðadauði
En nú blasir annað við. Þjóðvilj-
inn er að leggja upp laupana eftir
55 ár, Tíminn hangir á horriminni
og Alþýðublaðinu má koma fyrir í
eldspýtnastokk. Fáir lesa þessi
málgögn og enginn vill auglýsa í
þeim. Flokksblöð af þessu tagi eru
útelt orðin. Stjórnmálaflokkar og
stjómmálamenn verða að koma
boðskap sínum á framfæri á annan
hátt, m.a. í gegnum útvarp og sjón-
varp eða frjáls óháð dagblöð, sem
svo em kölluð.
Allt er breytt frá því sem var þeg-
ar ekkert sjónvarp var, ekkert DV
og útvarpið útvarpaði aðeins fáa
tíma á dag. Sennilegt er að innan
tíðar rísi öflugt dagblað upp úr ösk-
unni af Þjóðviljanum og Tímanum
og keppi við Morgunblaðið og DV
um auglýsingar og fréttir - og
frjálsa skoðanamyndun - því eitt-
hvert mótvægi þarf gegn hægri
pressunni.
Sameign íslensku þjóðar-
innar
Áður var sagt að íslenska þjóðin
ætti eina sameign. Það var klukka
sú sem hékk yfir dyrum lögréttu-
hússins á Þingvelli við Öxará. Hún
er nú löngu seld úr landi, sett í
Hólmsskip til að danskir geti bom-
balderað Svía og til þess að böllin
í Kaupinhafn mættu kontinúerast.
„Ríkisútvarpið er fjölmennasti skóli
mest sótti skemmtistaður."
Nú á íslenska þjóðin enn aðeins
eina sameign. Það er Ríkisútvarpið.
Ríkisútvarpið er sú stofnun ríkis-
ins sem hest stuðlar að frjálsri
skoðanamyndun í landinu og
tryggir hugmyndafrelsi. í 60 ár hef-
ur ríkt einstakur andi í þessari
stofnun. Alls konar fólk úr fjarlæg-
ustu sveitum og ólíkustu stjórn-
málasamtökum, kristilegir íhalds-
menn, kommúnistar og framsókn-
armenn, hafa þar tekið höndum
saman og haldið uppi menningar-
stofnun sem á fáa sína líka.
Nú hefur menntamálaráðherra -
sem meira að segja er að norðan -
fengið þá hugmynd að selja þessa
einu sameign íslensku þjóðarinnar
í hendur almenningshlutafélagi.
Þetta er að vísu aðeins hugmynd,
sem menn mega auðvitað láta í ljós
en vafalítið á eftir að verða umræða
um svo mikilsvert mál. En þetta
er ekki góð hugmynd, að mínum
dómi, og hggja ekki að henni nein
rök önnur en þau að ráðherra varð
skotinn í hugmyndinni um al-
menningshlutafélög fyrir löngu.
Ríkisútvarpið og NATO
Ríkisútvarpið gegnir álíka menn-
ingarhlutverki og Háskóli íslands.
Ríkisútvarpið er fjölmennasti skóli
landsins, stærsta kirkja þess og
landsins, stærsta kirkja þess og
mest sótti skemmtistaður. Al-
menningshlutafélag er hins vegar
einhver óskapnaður sem enginn
veit haus né sporð á. Ríkisútvarpið
er auk þess mikilsverðasta öryggis-
tæki landsins, mikilsverðara en
Slysavarnafélag íslands og NATO.
Ef hluthöfunum í almennings-
hlutafélaginu sýndist svo einn dag-
inn að arður auðmagnsins væri
ekki nægur kæmi til greina að
klippa af Patreksfjörð og Siglufjörð
og önnur álíka krummaskuð fýrir
austan til þess að bæta afkomuna.
Þá er kominn brestur í þessa einu
sameign íslensku þjóðarinnar og
hljómur Ríkisútvarpsins orðinn
holur ekki síður en Islandsklukk-
urnar forðum.
Til þess að efla frjálsa skoðana-
myndun er það heldur ekki rétta
leiðin að selja Ríkisútvarpið í hend-
ur almenningshlutafélagi þar sem
enginn veit hver ræður og hvert
stefna ber og ábyrgðin er engin,
heldur ber að efla Ríkisútvarpið
svo að það geti áfram tryggt ís-
lenska menningu og íslenskt sjálf-
stæði og eflt hugmyndafrelsi í land-
inu.
Tryggvi Gíslason
„Þjóðviljinn er að leggja upp laupana
eftir 55 ár, Tíminn hangir á horriminni
og Alþýðublaðinu má koma fyrir 1 eld-
spýtnastokk. Fáir lesa þessi málgögn
og enginn vill auglýsa 1 þeim. Flokks-
blöð af þessu tagi eru úrelt orðin.“
Það geta allir sótt um!
Þegar venjulegur vinnúveitandi
ræður í lausa stöðu leitar hann eft-
ir umsóknum og ræður svo þann
sem hann telur hæfastan í stöðuna.
Þegar venjulegur einkabanki lánar
út fé það sem viðskiptavinir hans
hafa falið honum að ávaxta lánar
hann einungis þeim sem hann
treystir til að borga til baka. Að
sjálfsögðu getur bæði vinnuveit-
andanum og bankastjórunum
skjátlast en það er þá verst fyrir
fyrirtæki þeirra og þá sjálfa.
Þegar Steingrímur Hermanns-
son, þá forsætisráðherra, þrýsti á
sjóði ríkisins til að lána fyrirtækj-
um vissi hann að það mundi aldrei
snerta hann sjálfan fjárhagslega
hvað um féð yrði. Auk þess hélt
hann þar sem hann hafði lengi
horft á slíka meðferö og virðingar-
leysi við fé almennings að enginn
myndi gera athugasemd við þó
hann tæki þátt í leiknufn. Því mið-
ur skjátlaðist Steingrími um hæfni
og traust þess fyrirtækis sem skjal-
fest er að hann lét veita af fé al-
mennings. Fyrir það gjalda skatt-
greiðendur. En sem betur fer
skjátlaðist honum einnig um að
hann kæmist upp með að halda
skrípaleiknum áfram.
Það virðist nefnilega flest benda
til þess að forsætisráðuneytið og
það sem undir þaö heyrir veröi
ekki lengur félagsmálastofnun at-
vinnulífsins. Það var að minnsta
kosti ekki annað að heyra á Davíð
Oddssyni í ríkissjónvarpinu í síð-
ustu viku þar sem hann og Stein-
grímur Hermannsson sátu fyrir
KjaUarinn
Glúmur Jón Björnsson
efnafræðinemi í HÍ
svörum hjá Ingimar Ingimarssyni
fréttamanni. Því miður hefur lítið
verið rætt um þennan ágæta þátt
sem sýndi svo vel að það er
áherslumunur í íslenskum stjóm-
málum. Steingrímur varði að sjálf-
sögðu það kerfi sem hann hefur lif-
að og hrærst í síðustu áratugina
en sú vöm var gloppótt.
Erum kosnir
Hann taldi það m.a. sjálfsagt að
stjórnmálamenn færu með skattfé
í tóma vitleysu af því að þeir væm
kosnir til þess! Tvennt er sérstak-
lega rangt við þessa skoðun. í
fyrsta lagi eru fæstir íslenskir
stjómmálamenn með nokkurt um-
boð frá kjósendum í þessu landi. Á
þingi sitja nefnilega um 40 þing-
menn sem án efa væm þar ekki ef
kosið væri eftir sánngjörnum regl-
um. í öðru lagi hafa ríkisstjómir
Steingríms Hermannssonar ekki
aðeins veitt sér umboð til að fara
með skattfé núyerandi skattgreið-
enda eins og eldspýtur í fangapóker
heldur einnig umboð til að ráðstafa
skattfé framtíðarinnar.
Þetta hafa þær gert með taum-
lausum innlendum og erlendum
lántökum. Þeir sem nú eru að slíta
bamsskónum fá því að kenna á
stjómunarstíl Steingríms og félaga
í framtíðinni. Hvaða umboð hefur
Steingrímur fengið frá þeim?
Ósvífið svar
Annað sem sló mig sérstaklega
var svar Steingríms við gagnrým
„Þeir sem nú eru að slíta barnsskónum
fá því að kenna á stjórnunarstíl Stein-
gríms og félaga 1 framtíðinni. Hvaða
umboð hefur Steingrímur fengið frá
þeim?“
„Á þingi sitja nefnilega um 40 þingmenn sem án efa væru þar ekki ef
kosið væri eftir sanngjörnum reglum," segir m.a. í greininni.
forsætisráðherra á að stjómmála-
menn væru að hlutast til um lán-
veitingar til einstakra fyrirtækja.
Svarið var bæöi ósvífið og lýsir Út-
illi tiltrú á skarpleika almennings:
Það geta alhr sótt um.
Og þá eram við komin aftur að
þvi sem ég vék að í upphafi greinar-
innar. Það er ekki sama hver veitir
stöður og lán. Það er ekki sama
hvort það er einstaklingur eða
einkafyrirtæki sem leggur eitthvað
undir sjálft eöa óforskammaðir
stjórnmálamenn sem eru að veita
úr opinberum sjóðum. Á því er
shkur reginmunur að flestir ættu
að geta áttað sig á.
Fyrirgreiðsla eða frjáls
markaður
Það hefur sýnt sig víða í heimin-
um að það er ekki nóg að allir geti
„sótt um“ fyrirgreiðslu stjórnmála-
manna. Alls staðar þar sem stjórn-
málamenn hafa verið settir sem
skömmtunarstjórar hefur mis-
munun og spilling skotið upp koll-
inum. Það er algjör barnaskapur
að halda þvi fram að annað gildi
hér á landi.
Það má vel vera að einhver stigs-
munur sé á því sem gerist hér og
annars staðar en eðhsmunur er
enginn. Það á ekki að vera undir
embættismönnum komið hver fær
síma, ljósaperu eða rúllupylsu eða
hvaða atvinnufyrirtæki fá að lifa.
Shk mál á að leysa á fijálsum
markaði. Það hefur reynst farsæl-
ast hingað tU.
Glúmur Jón Björnsson