Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1991, Blaðsíða 14

l43t
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarforma'ður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111,105 RVlK, SlMI (91)27022-FAX:Auglýsingar: (91)626684
- aðrar deildir: (91)27079
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGOTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Jóhanna og Jón
Jón Baldvin er litríkur stjórnmálamaður. Það verður
ekki af honum skafið. En hann er ekki allra. Það sýna
vinsældakannanir þar sem Jón Baldvin er ekki nema
hálfdrættingur á við margan meðalmanninn í pólitík-
inni. Æth skýringuna sé ekki meðal annars að finna í
yfirlýsingagleði hans og þessum sífelldu skringilegu
uppákomum sem ekki falla allar í góðan jarðveg. Svo
sem hattauppboð á herrakvöldum. Svo sem umdeildar
yfirlýsingar út og suður. Þar á meðal um samstarfs-
menn og samferðamenn.
Þegar menn eru tilbúnir til að rífa kjaft þá er rifinn
kjaftur á móti. Þegar menn eru með palladóma um aðra
pólitíkusa þá er svarað í sama. Jón er hvatskeytinn og
hreinskiptinn en sú hvatvísi og hreinskilni kallar á við-
brögð.
Tímaritin og fjölmiðlarnir kunna kannski að seljast
betur með krassandi viðtölum við málglaðan og herská-
an krataforingja. En hvorki Jón né Alþýðuflokkurinn
græða á þeirri sölu og satt að segja verður ekki komið
auga á tilganginn með þessum bersöglisfrásögnum. Ut-
anríkisráðherra kemst vissulega í sviðsljósið og ef til
vill er tilgangurinn sá að vekja á sér athygli. En sú at-
hygh orkar tvímæhs þegar heih þingflokkur þarf að
halda kvöldfund til að útskýra það sem menn lesa út
úr Mannlífsviðtölum, th að eyða misskilningi og rang-
túlkun.
Nýjasta afrek Jóns Baldvins á þessu sviði er viðtal
við Mannlíf. Það er skemmtilegt viðtal og opinskátt og
þar er enginn veifiskati á ferð. Þar fær hver sitt. Um-
búðalaust. En þetta viðtal hefur ekki aðeins vakið at-
hygh heldur reiði og sárindi. Einkum í hans eigin flokki.
Varaformaðurinn, Jóhanna Sigurðardóttir, fær sinn
skammt og mun vera sárreið og móðguð. En raunar eru
ummæli Jóns Baldvins um Jóhönnu svo skemmtheg og
óvanaleg að ástæða er til að birta þau orðrétt:
„Ég neita því ekki að sennilega hefur engin mann-
eskja, mér vandalaus, átt meiri þátt í að stytta líf mitt.
Jóhönnu er ekki sýnt að semja við annað fólk“.
„Ef Jóhanna væri karlmaður,“ heldur Jón áfram og
kímir, „væri búið að reka hana úr flokknum fyrir löngu,
að minnsta kosti úr þingflokknum, fyrir frekju og yfir-
gang. En ef tUlaga um slíkt hefði verið borin upp hefði
ég einn manna greitt atkvæði gegn henni. Því án Jó-
hönnu væri Alþýðuflokkurinn ekki það sem hann er.
Hún er heUög Jóhanna.“
Enn og aftur er ástæða tU að lýsa undrun á ótímabær-
um yfirlýsingum um nána samstarfsmenn. En það þarf
enginn að móðgast eða biðjast afsökunar á slíku hrósi.
Jóhanna Sigurðardóttir á að þekkja sitt heimafólk.
Hún á að hafa þroska tU að brosa, að minnsta kosti út
í annað, og þakka fyrir lofið. Ef einhver fær á baukinn
í Jónsbók þá er það ekki varaformaðurinn. Jóhanna
Sigurðardóttir fær góða einkunn hjá formanni sínum.
Það eru ekki allir heUagir í hans augum.
Það írafár, sem orðið hefur út af þessu máU, er aftur
á móti í stU við ýmislegt annað sem fram fer á vett-
vangi stjómmálanna. Stjómmálamenn hafa eytt mörg-
um dögum í að heimta afsakanir hver af öðrum: Davíð
móðgaði stjómarandstöðuna, Jón Baldvin móðgar Jó-
hörniu. Em póhtíkusar ekki einmitt búnir að gefa kost
á sér til að taka við ágjöfum og er þeim ekki nær að
snúa sér að alvörumálum í stað þess að móðgast út af
stráksskap í glanstímaritum og útvarpsstöðvum? Eða
hafa slíkan stráksskap í frammi. EUert B. Schram
FÖSTUDAGUR' 6.DESEMBBR 1991;
Þaö er nú komið fram sem Míkhaíl
Gorbatsjov óttaöist mest, Úkraína,
sem hingað til hefur verið tahn
óaðskiljanlegur hluti hinna slav-
nesku Sovétríkja, hefur ákveðið að
fara sína leið út úr ríkjasamband-
inu. Vegna ótta við þetta barðist
Gorbatsjov í lengstu lög gegn sjálf-
stæði Eystrasaltsríkjanna, sem
annars eru Sovétríkjunum ekki
ómissandi. - Hann óttaðist for-
dæmið.
Vegna þessarar hættu meðal
annars var valdaránið reynt í
Moskvu í ágúst, sjálf tilvera Sovét-
ríkjanna er undir því komin að
Úkraína ásamt Rússlandi og
Hvíta-Rússlandi myndaði kjarna
sovésku þjóðarinnar. Nú er kjarn-
inn klofinn og illgerlegt að sjá fyrir
hvort áframhaldið verður hægfara,
viðráðanlegur klofningur eða
sprenging.
Sovéska miðstjórnarvaldið er nú
þegar í upplausn, völd Gorbatsjovs
minnka dag frá degi. Hinn nýi
valdamaður í Moskvu er Boris
Jeltsín, sem er forseti langstærsta
lýðveldisins og hefur yfirtekið mik-
ið af þeim völdum sem forseti ríkja-
sambandsins hafði. Rússar neituðu
til dæmis á dögunum að halda
áfram að leggja fram fé í ríkissjóð
af skatttekjum sínum, sem heíði
Míkhail Gorbatsjov forseti. - „Hann berst nú vonlausri baráttu fyrir ríkja-
sambandi sem ekki er lengur vilji fyrir að halda saman.“ Símamynd Reuter
Kjarnaklofningur
í Sovétríkjunum
gert Sovétríkin gjaldþrota, ef
ekki hefði komið til neyðarsam-
komulag Gorbatsjovs og Jeltsíns á
síðustu stundu. - Með úrsögn
Úkraínu hafa þessi tvö ríki öll tögl
og hagldir.
Spurningar
Úrsögn Ukraínu vekur upp fjölda
spuminga og getur ekki annað en
aukiö svartsýni á að sundurlimun
Sovétríkjanna takist friðsamlega.
Með því að miðstjórnarvaldið í
Moskvu er nú ekki nema svipur
hjá sjón má búast við enn frekari
kröfum um aöskilnað frá öðrum
ríkjum, svo sem Armeníu og Ge-
orgíu. Því minni sem völd miö-
stjómarinnar eru, því minna hafa
hin ríkin að sækja tú Moskvu. Þjóð-
ernisvakningin, sem breiðst hefur
út um alla Austur-Evrópu síðan
kommúnisminn hrundi, hefur enn
ekki náð hámarki.
Það sem nú er að gerast í Júgó-
slavíu eru smámunir einir miðað
“við það sem gæti hæglega gerst í
Sovétríkjunum. Allcir forsendur
fyrir blóðugum átökum nærri allra
ríkjanna innbyrðis eru fyrir hendi.
Miídll fjöldi þjóða býr innan landa-
mæra sem Rússakeisari og síðan
kommúnistastjórnir drógu af
handahófi á kort. Þær rúmlega 100
þjóðir, sem byggja Sovétríkin fyrr-
verandi, em margar að rísa upp,
samanber Tsjechen-Ingúsh þjóðina
sem krefst sjálfstæðis frá Rússlandi
og leiðréttingar á því ranglæti sem
öll þjóðin var beitt eftir heimsstyrj-
öldina þegar Stalín refsaði henni
allri fyrir samvinnu við Þjóðverja,
ímyndaða eða raimverulega.
Nágrannar
Samskipti Úkraínu viö ná-
grannaríkin geta orðið í meira lagi
flókin. Þau eiga sér hvergi land-
fræðilegar forsendur, innan Úkra-
ínu eru hlutar af Rússlandi, Rúm-
eníu, Tékkóslóvakíu og einkum
Póllandi og minnihlutahópar frá
öllum þessum ríkjum em þar fjöl-
mennir, til dæmis um 12 milljónir
Rússar af 53 milljóna heildarfjölda.
Aö auki skipta önnur þjóðarbrot í
Úkraínu mörgum tugum.
Meðal Úkraínumanna hafa í
gegnum tíðina verið miklir flokka-
drættir. Hluti þeirra vildi til dæmis
ganga í lið með Þjóðverjum í inn-
rásinni 1941, en Þjóðverjar höfðu
þá ekki áhuga á samvinnu, aðeins
KjaHariim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
landvinningum. Krímskagi var
rússneskt land allt til 1954, en þá
gáfu Rússar Úkraínumönnum
Krím með allri áhöfn til að binda
þá betur við ríkjasambandið og
minnast þess um leið að 300 ár voru
liðin frá sameiningu Rússlands og
Úkraínu.
Úkraína hefur aldrei verið sjálf-
stætt ríki, ef frá er tahð Kíev Rús,
eða Garðaríki með höfuðstöðvar í
Kænugarði, sem væringjar stofn-
uðu á 9. öld og leið undir lok á 14.
öld. Síðan hafa Úkraínumenn verið
hjálenda annarra, fyrst Pólverja og
Litháa og síðan Rússa allt þar til
nú, og landamærin hafa verið sí-
breytileg.
Núverandi landamæri, þar sem
öll Vestur-Úkraína er fyrrverandi
Pólland, voru dregin eftir síðari
heimsstyrjöld. Það er því vafamál
á hve traustum grunni Úkraínu-.
menn standa sem þjóðríki. Hitt er
engum vafa undirorpið að þeir eru
og geta orðið eitt af stærri og öflugri
ríkjum Evrópu. Þeir framleiða til
dæmis fjórðung af allri landbúnað-
ar- og iðnaðarframleiðslu allra
Sovétríkjanna eins og þau voru,
þar af fimmta hluta af öllu kom-
meti. - Sumar mestu iðnaðarborgir
Sovétríkjanna eru í Úkraínu. Án
náins samstarfs við Úkraínu eru
öll hin ríkin í vanda stödd.
Hermálin
En þaö sem snýr að Vesturlönd-
um framar öðru em hermálin.
Úkraínumenn hyggjast koma sér
upp eigin her og þeir vilja ekki af-
henda miðstjóm Gorbatsjovs
einkayfirráð yfir kjarnavopnum í
landinu. Úkraína ásamt Rússlandi,
Hvíta-Rússlandi og Kasakstan ræð-
ur yfir kjarnavopnum. Kraftsjúk
forseti hefur talað um að eyða
þeim, en þangaö til vill hann að
þessi fjögur ríki sameiginlega ráði
kjarnavopnunum. Þetta líst öllum
öðrum illa á.
Ekki þarf að fjölyrða um hve
lengi þessi vopn gætu flækt máhn
ef til stríðs kemur milh Úkraínu
og nágrannanna, sem engan veginn
er útilokað. Forsenda fyrir viður-
kenningu á Úkraínu á Vesturlönd-
um hlýtur að vera að tryggilega sé
frá því gengið hver ráði yfir þessum
vopnum.
Gorbatsjov er nú einangraður í
Kreml, en forsetar hinna ríkjanna
telja sig ennþá þurfa á honum að
halda, því að einhver verður að
hafa milhgöngu um samskipti ríkj-
anna innbyrðis. Hann berst nú
vonlausri baráttu fyrir ríkjasam-
bandi, sem ekki er lengur vilji fyrir
að halda saman, nema hugsanlega
sem efnahagsbandalagi síðar meir.
Úrsögn Úkraínu eru uggvænleg
tíðindi fyrir Vesturlönd, hún boðar
endalok Sovétríkjanna og kann að
verða fyrirboði upplausnarástands
og innbyrðis átaka sem gera átökin
í Júgóslavíu að bamaleik í saman-
burði.
i Gunnar Eyþórsson
„Úrsögn Úkraínu eru uggvænleg tíð-
indi fyrir Vesturlönd. Hún boðar enda-
lok Sovétríkjanna og kann að verða
fyrirboði upplausnarástands og inn-
byrðis átaka sem gera átökin í Júgó-
slavíu að barnaleik í samanburði.“