Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.1991, Page 49

LAUGARDAGUR 7. DESEMBER 1991.
61
Menning
Merk o g vönduð bók
Nýlega fékk ég til umsagnar bókina Þjóðlíf
og þjóðhætti eftir hinn krnina skáldbónda
Guðmund L. Friðfinnsson á Egilsá í Skaga-
firði. Bók þessi er í stóru broti og afar fögru
bandi, sannkailað augnayndi, auk þess sem
hún hefur að geyma hátt í 300 ljósmyndir
víðs vegar af landinu ásamt mörgum teikn-
ingiun eftir listamanninn Bjama Jónsson.
Formála ritar Þór Magnússon þjóðminja-
vörður. Þar segir að höfundur fari „nokkuð
óvenjulegar slóðir í minningaskrifum sínum,
þar sem hann er ekki að segja ævisögu sína
eða rekja venjulegar minningar um fólk og
atburði, heldur hefur hann kosið að segja
einkum frá starfsháttum og vinnubrögðum
og lifnaðarháttum fólks á æskuheimili sínu
og næstu bæjum á fyrstu áratugum þessarar
aldar.“
Það mætti vel segja mér að bók sem þessi
væri sannkallaður stórreki á fjörur þjóð-
háttadeildar Þjóðminjasafnsins og eins þykir
mér líklegt að þeir sem orðum halda til haga
á vegum þjóðháttadeildarinnar eða fjalia um
íslenskt mál finni hér margt nýtilegt. Sumt
ber það aö sjálfsögðu keim af mállýsku en á
að sjálfsögðu jafht rétt á sér fyrir því. Það
er t.d. enginn kominn til að segja að rangt
sé að segja „tólkurinn" (nafnorð í karlkyni)
en ekki „tólgin“ (nafnorð í kvenkyni). Form-
ur (no í kk.) heitir form og var nafnorð í
hvorugkyni (formið). Hér er aðeins um mis-
munandi talshátt eða beygingu að ræða eftir
landshlutum.
Yflrgripsmikið efni
Efninu er að hluta til skipt eftir árstíðum:
Undir hausthimni heitir fyrsti kaflinn og
flallar um störf haustsins og annað sem tengt
er þeim árstíma, svo sem göngur og réttir,
sláturtíð og matseld o.fl. Síöan kemur kafli
er ber heitið: Skarður máni og blá svell. Þar
er m.a. fjallað um atriði sem tengd eru vetri
svo sem ijúpnaveiði og gegningar, smíði,
vefnað, spuna og saumaskap, svo að nokkuð
sé nefnt, og sagt er frá jólum, jólahaldi og
kvöldvökum. Auk þess er brugðið upp lif-
andi og skemmtilegum myndum af nágrönn-
um og samferðafólki höfundar á æskuárun-
um. Síðasti kaflinn er svo tengdur vori og
Bókmenntir
Albert Jóhannsson
sumri og ber heitið: Sumardís með sól í hári.
Þar greinir frá vorönnum, smölunum og frá-
færum, ullarþvotti og heyskap, fyrstu kaup-
staðarferðinni, sundmennt, reiðtúrum, sil-
imgsveiðum og fleiru.
Þessi upptalning er langt frá því tæmandi
en gefur þó glögga mynd af því hversu yfir-
gripsmikið efni bókarinnar er.
Það leiðir af sjálfu sér og kemur varla nein-
um á óvart aö hér gætir aö nokkru áhrifa
breytilegs málfars miðað við landshluta.
Þannig segir höfundur að böm hafi ýmist
sofið „til fóta“ eða „uppi til“ þar sem a.m.k
sums staðar á Suðurlandi var sagt „til fóta“
eða „í arminn" Þá kannast ég ekki við orðið
„fjóstími". Þess í stað var sagt „fjósatími" eða
öllu heldur „fjósamál“. „Það em komin fjósa-
mál“, var sagt þegar mál var að fara í fjósið
til að moka flórinn, gefa kúnum og brynna.
„Taublámi" hét á mínum bemskuslóðum
„blákka", „gangnanesti" hét „fjallnesti“,
„fótólar“ kölluðust „sokkabönd" og þannig
mætti lengi telja.
Guðmundur L. Friðfinnsson, skáldbóndi á
Egilsá i Skagafirði.
Mikill fjöldi mynda
Myndefni er afar yfirgripsmikið og víða
leitað fanga. Ef til vill mætti segja að æski-
legra hefði verið að myndimar væm úr
næsta nágrenni við höfund en það hlýtur að
hafa ráðið myndavah aö betra þótti aö hafa
myndir sem fengnar vom og teknar voru
víðs vegar um land fremur en aö láta hjá líða
að birta mynd tengda því efni sem fjallað var
um.
Ekki em allar myndir skýrðar, sem eðh-
legt er, heldur látnar tala sínu mál. Vafa-
laust þekkja lesendur þó eitthvað af mynd-
efni því sem ekki hefur tekist aö skýra. Þann-
ig er bóndinn sem brýnir ljáinn sinn (bls.
258). Þetta er gamaU og góður nágranni minn,
Erlendur Magnússon, er bjó á Heylæk í
Fljótshlíð árin 1928-1946.
Einhvem veginn kom útiit bókarinnar mér
kunnuglega fyrir sjónir og þegar ég leit upp
í bókahiUu mína blöstu við mér bækur Daní-
els Bmuns: íslenskt þjóðlíf í þúsund ár. Þessi
bók er bundin í sams konar brot og band og
þau tvö bindi. Sjálfsagt hefur útgefandi með
því ætlað að undirstrika tengsl efnis og um-
fjöllunar þess og er það vel.
Þó að efni þessarar bókar sé jafnvíðfeðmt
og raun ber vitni fer þó ekki hjá því að ýms-
um atriðum skjóti upp í hugann sem áhuga-
vert væri að fjalla um. Hvernig valdi t.d. íjár-
bóndinn lífgimbrar sínar og hrútsefni? Hvað
var það í fari folalds eða trippis sem skar
úr um þaö að þar væri „hestsefni" á ferð?
Hvemig var tamningu trippa háttað og
hvemig átti hestur aö vera tU þess að öðlast
sæmdarheitiö „gæöingur?“
Þó að þetta sé nefnt hér er það ekki gert í
þeim tilgangi að varpa skugga á þessa ágætu
bók. Það er aðeins gert í þeim tilgangi að
benda á að enn er hér hálfplægður akur.
Ég óska höfundi og útgefanda til hamingju
með þessa stórmerku og vönduðu bók sem
seld er í fallegri gjafaöskju.
Höfundur: Guömundur L. Friöfinnsson
Útgefandi: Örn og Örlygur
Reykjavík 1991.
Líf og fjör í Borgarkringlunni:
# Lifandi tónlist
# Vörukynningar
# Bókakynningar og áritanir
# Atari tölvu- og tölvuleikjakynning
# Sigurður Helgason áritar bók sína á laugardag kl. 14-16
# Kór Öldutúnsskóla syngur kl. 15 á laugardag
€ Rósa Ingólfs skreytir uppbúið rúm frá Bláa
fuglinum á laugardag kl. 13-15
# Nemar í Myndlista- og handíðaskóla íslands
kynna listmuni sína og vinna á staðnum
# Verslunin Plexigl^s verður með tísku-
sýningu kl. 17 á laugardag
# Verslunin Mamman verður með tísku-
sýningu fýrir verðandi mæður og feður á
sunnudaginn kl. 15
# Félagar úr Óperusmiðjunni syngja á sunnudag kl. 16-17
# Laddi áritar bók sína á sunnudag kl. 16-18
og margt, margt Jleira
OPIÐ:
Virka daga k'. 10-19
Laugardag 7. desember kl. 10-18
Sunnudag 8. desember kl. 13-18
a einum