Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.1992, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 20. MARS 1992.
15
Eykur veiðigjald
hagkvæmni?
Þó skoðanir manna um máleM
fiskveiðistjórnunar séu nokkuð
skiptar virðist sem flestir vilji
byggja á einhvers konar aflahlut-
deildarkerfi, svipuðu því sem nú
er til staðar. Stuðningsmenn slíks
kerfis skiptast þó í tvo hópa: ann-
ars vegar þá sem vilja leggja auð-
lindaskatt, eða veiðigjald, á fisk-
veiðar og hins vegar þá sem ekki
telja rök fyrir slíkum skatti.
Hagkvæmnisskattur?
Sumir formælenda auðlinda-
skatts hafa nefnt „borgarastyijöld"
fái sjónarmið þeirra ekki fram-
göngu. Hinn hópurinn telur ekki
hagkvæmnisrök fyrir nauðsyn
skattsins og því tahð að um siðferð-
islegan ágreining hljóti að vera að
ræða. Þrátt fyrir það hafa formæl-
endur auðlindagjaldsins haldið
áfram sínum skrifum.
Eitt af því sem bent hefur verið
á til stuðnings skattinum er að þó
hann auki kannski ekki hag-
kvæmni við veiðar geti álagning
skattsins skilað okkur hagkvæmni
við veiðar fyrr! Flýtir álagning auð-
lindaskatts því að full hagkvæmni
komist á við fiskveiðar eða verður
afleiðingin frekar sú að minni hag-
kvæmni náist?
Einstakir formælendur veiði-
gjalds hafa haldið því fram að
álagning auðhndaskatts á veiðar
strax myndi leiða til þess að flotinn
minnkaði snögglega, og út af fyrir
sig gæti það orðið raunin. Hætt er
þó við að álagning slíks skatts
muni valda því að aðeins þeir fjár-
KjaJIaiiim
Birgir Þór Runólfsson
lektor í hagfræði
sterkustu héldust áfram við veiðar
en ekki endilega þeir sem best
væru fallnir til veiöa. Þannig gæti
raunin oröið sú að veiðigjald fækk-
aði veiðiskipum, eins og að er
stefnt, en minni hagkvæmni yröi
fyrir vikið. Álagning skatts myndi
þá í reynd tefja fyrir eðlilegri og
sjálfsprottinni hagkvæmni við
veiðar.
Eins og fyrr hefur þó verið bent
á greiða útgerðirnar í raun gjald
nú þegar því aflakvóti þeirra hefur
virði og því fóma þær mögulegum
sölutekjum með því aö halda enn
til veiða. Skattur, sem flýtti fækkun
fiskiskipa, byggist að því er virðist
á einu af tvennu: að skatturinn sé
hærri en mögulegur arður af veið-
um nemur eða þeirri forsendu að
skynsemi veiðimanna sé meiri við
veiðileyfagjald en án. Álagning of
hás auðlindaskatts er óskynsamleg
og það að ætla skynsemi veiöi-
manna meiri við skattheimtu er
villandi.
Hagkvæmari skattheimta?
Stuðningsmenn auðlindaskatts
hafa einnig haldið því fram að með
álagningu skatts á veiðar og þeim
tekjuauka, sem ríkisvaldið fengi
þannig í hendur, ætti ríkisvaldið á
móti að afnema almennan tekju-
skatt eða lækka virðisaukaskatt.
Ef slíkt gengi eftir, segja þeir,
myndi hagkvæmni í hagkerfinu
aukast því að skattur á arð veldur
fræðilega séö minni óhagkvæmni
en aðrir skattar. Þjóðarframleiðsla
ætti að aukast því að lækkun hinna
skattanna hefur áhrif til hvaMng-
ar á vinnuvilja fólks. ÝMslegt er
þó athugavert við röksemdafærslu
þessa.
Eitt er það að setja fram líkan um
hagkerfið og lesa út úr því hvemig
heppilegast sé að leggja á skatta,
annað er síöan að framkvæma
slíka skattheimtu því raunveru-
leikinn er oftast flóknari en líkön.
Þannig er hætt við að álagning
auðlindaskatts i framkvæmd yrði
langt í frá að vera gallalaus, þó
auðvelt sé að finna skattinn hámá-
kvæMega í líkani. Það er því htið
annaö en fullyrðing að hagkvæmni
í hagkerfinu aukist eitthvað við það
að skipta á auðlindaskatti og öðr-
um sköttum.
Ef, aftur á móti, menn vilja enn
halda því fram að auðvelt sé í fram-
kvæmd að leggja á slíkan rentu-
skatt, því ekki þá að afnema alla
aðra skatta og leggja alls staðar á
rentuskatta? Því skyldum vdð hafa
hagkerfið óhagkvæmara en þörf er
á? Væri ekki hagkvæmast að af-
nema alla tekju- og veltuskatta á
einstaklinga og fyrirtæki en leggja
þess í stað skatt á arðmyndun hvar-
vetna í hagkerfinu? Þaö getur varla
verið eitthvert meira tiltökumál að
setja shkan skatt á í einni atvdnnu-
grein en annarri!
Sátt um aflakvótakerfi
Formælendur auðlindaskatts og
aðrir formælendur kvótakerfis eru
sammála að öðm leyti um að afla-
kvótakerfi sé heppilegast vdð fisk-
veiðistjómun. Það að hópamir eyði
kröftum sínum í deilur um skatt á
arðinn gæti því Möur orðið til þess
að andstæðingar kvótans fengju
sitt fram og væri slíkt mikið ólán.
Þess vegna væri heppilegra að
hóparnir gætu tekið höndum sam-
an um að tryggja að aflahlutdeild-
arkerfi verði áfram það skipulag
sem notast verður vdð hérlendis.
Þegar það er tryggt geta aðilar tek-
ið upp hanskann að nýju og deilt
um skiptingu arðsins á siðferðileg-
um forsendum!
Birgir Þór Runólfsson
„Þess vegna væri heppilegra að hóp-
arnir gætu tekið höndum saman um
að tryggja að aflahlutdeildarkerfi verði
áfram það skipulag sem notast verður
við hérlendis.“
Evrópuumræða,
af þreying og smá-
byggðastefna
Sagt er að íslendingar hafi verið
nokkuð utangátta á síðasta þingi
Norðurlandaráðs þar sem hugur
hinna þátttakendanna hafi mikiö
snúist um Evrópubandalagið.
Það hlýtur þvd að hafa farið í
taugamar á ýmsum vdð þessar að-
stæður, þegar róttækhngar héðan
vom að hnýta í EB á þinginu, jafn-
vel þótt suMr hafi gert sér ljóst að
þetta tal væri ætlað til heimabrúks.
Þessu má líkja vdð að fjarskyldum
ættingja sé boðið í trúlofunar-
veislu. Ef hann kveður sér hljóðs
og segir það skoðun sína að vænt-
anlegur brúðguM sé hálfgerður
skíthæh og líklegur til að kúga eig-
inkonuna þá er varla hægt að bú-
ast vdð að svo orðhvötum ræðu-
manni verði boðið í brúðkaupið.
Tillitið til litla bróður
íslendingar geta hvorki reiknað
með né ætlast til að „Skandinav-
ar“ taki mikið tilUt til þeirra í Evr:
ópuumræðunni. Við erum aðeins
1% af íbúafjölda Norðurlanda og
langt úti í hafi, því er ekki nema
eðlilegt að vdð vdljum stundum
gleymast.
Þetta verður skiljanlegra þegar
hugsað er til þess að okkur finnst
Færeyingar gjaman vera óttaleg
smáþjóð en þó em þeir fimmtungur
að fjölda til á vdð okkur. Ekki vilj-
um vdð leggja mikið á okkur til að
Uðsinna þeM í öllum þeirra erfið-
KjaUarínn
Valdimar Kristinsson
cand oecon., B.A.
leikum. En auðvdtað getum vdö sagt
að þeir geti sjálfum sér um kennt,
þeir hafi jú verið allt of eyðslu-
samir.
Stórborg í fámennu landi
Reykjavdkurborg hélt nýlega há-
tíðlegt að íbúafjöldi höfuðborgar-
innar náði 100 þúsundum. Vissu-
lega era þetta nokkur timamót en
óvist hvort ástæða sé til að gleðjast
yfir þeim. Ef um væri að ræða eig-
inlega 100 þúsund manna borg
mætti segja að hún væri nauðsyn-
leg undirstaða undir fjölbreyttu
atvdnnulífi og litríkri menningu
sem hvert þjóðfélag þarf á að halda.
Hins vegar er hin raunverulega
borg, þ.e. höfuðborgarsvæðið, með
150 þúsund íbúa. Reyndar er það
ekki mikið á alþjóðlegan mæli-
kvarða en hér gerir það 57,6% ahra
landsmanna sem nú em um 260
þúsund.
Árið 1965 vom íslendingar 194
þúsund og eiiunitt á þvd ári náði
íbúatala höfuðborgarsvæðisins eitt
hundrað þúsundum. Á rúmum ald-
arfiórðungi, eða 27 árum, hefur
„Islendingar geta hvorki reiknað með
né ætlast til að „Skandinavar“ taki
mikið tillit til þeirra í Evrópuumræð-
unni. Við erum aðeins 1% af íbúafjölda
Norðurlanda... “
„Hins vegar er hin raunverulega borg, þ.e. höfuðborgarsvæðið, með
150 þúsund ibúa.“
landsmönnum því fiölgað um 66
þúsund, en þar af koma 50 þúsund
í hlut höfuðborgarsvæðisins. Meira
en þriðjungur af Msmuninum býr
nú á Suðumesjum.
Það er í þessu ljósi, sem ánægjan
með fiölgunina vdð sunnanverðan
Faxaflóa hlýtur að vera blendin.
En þar búa nú samtals 63,5% íbú-
anna og stefnir hraðbyri í % hluta
allra landsmanna.
Ef tekist hefði að koma upp borg-
um á Norður- og Austurlandi með
20-30 þúsund íbúum í hvomm
landshluta og samsvarandi færra
fólki vdð Faxaflóa, þá mætti segja
að eitthvert jafnvægi væri í byggð-
inni, en héöan af er líklega tómt
mál um það að tala enda drukkna
öll byggðamál í smábyggðastefn-
unni sem hér hefur ríkt um áratuga
skeið.
Aftökur sem afþreying
Oft hefur verið kvartað undan
ofbeldinu sem sýnt er í nærmynd
í sjónvarpsfréttum og hellt er yfir
unga sem aldna án nokkurrar vdð-
vörunar. Á sama tíma er varað vdð
að böm sjái ýmsar kvikmyndir sem
í sumum tilfellum sýna einhveija
smámuni í samanburði vdð verstu
fréttaskotín.
Fólk er sallaö niður eins og hrá-
vdður eins og nýleg dæM sanna og
fiöldamorðingi, og mannæta að
auki, er leiddur inn í stofur fólks,
ásamt hörmulegum, en skiljanleg-
um vdðbrögðum systur eins fómar-
lambsins.
Hveijum er verið að þjóna með
þessari fréttamennsku? Þetta getur
valdið bæði taugaveiklun og
ónæM fyrir hroðanum og er hvor-
ugt gott. SuMr munu reyndar
segja að úr þvd að veröldin sé svona
vond eigi engum að hlífa vdð raun-
veruleikanum. En erum vdð þá ekki
aftur að komast á Mðaldastigið?
Við hneykslumst á frásögnum af
því þegar fólk fór sér til afþreying-
ar eða jafnvel skemmtunar á öldum
áður til að vera vdðstatt aftökur.
Alhr gátu mætt sem áttu heMan-
gengt. En nú þarf ekki að leggja
neinar göngur á sig. Alþjóð getur
nú séð allan þann hrottaskap, sem
veröldin hefur upp á að bjóða, sitj-
andi í sófanum heMa. - Allt þetta
eigum vdð sjónvarpinu og árvökul-
um fréttamönnum að þakka.
Valdimar Kristinsson