Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.1992, Síða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÚNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÚNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Lækna engin mein
Efnahagsaðgerðir stjómarinnar krefjast mikilla
fórna af almenningi í landinu. En aðgerðirnar duga
skammt til að bæta stöðu atvinnulífsins. Áfram verður
tími gjaldþrota, bæði fyrirtækja og heimila. Atvinnu-
leysi verður áfram og fer líklega vaxandi. Við munum
enn fylgjast með háværum og vaxandi kröfum um frek-
ari gengisfellingu. Ríkisstjórnin gutlar í málum á ýms-
um sviðum en tekst ekki að snúa vörn í sókn.
Lítum á nokkra þætti efnahagslífsins eftir aðgerðirn-
ar. Sjálf gengisfelhngin var lítil. Fyrir hana höfðu kom-
ið fram skynsamlegar kenningar um, að sjávarútvegur-
inn hagnaðist sem næmi sjö prósenta gengislækkun á
því einu, að gengið væri fast. Minni gengislækkun en
sjö prósenta er því ekki líkleg til að koma sjávarútvegin-
um að gagni. Gengi mikilvægra gjaldmiðla í útflutningi
okkar hafði lækkað. Gengi brezka pundsins hafði þann-
ig lækkað um 13 prósent gagnvart krónunni á skömmum
tíma. Gengi ítölsku lírunnar hafði á sama mælikvarða
lækkað um 12 prósent og gengi spánska pesetans um
10 prósent frá því að umbrotin á gjaldeyrismörkuðunum
hófust og fram að 20. nóvember. Síðan féll gengi peseta
og portúgalska eskúdóans um 6 prósent nú um helgina.
Sænska krónan var fallin um nálægt 10 prósent. Norska
og danska krónan gætu fallið á hverri stundu.
Flestir íslendingar munu hafa fylgt fastgengisstefn-
unni að málum. Sú stefna hefur reynzt launþegum bet-
ur en gengisfellingarstefnan. Yfirlýst stefna ríkisstjórn-
arinnar naut að því leyti stuðnings flestra landsmanna.
En viðurkenna ber, að atburðir síðustu daga sér í lagi
gerðu óhjákvæmilegt, að gengi krónunnar lækkaði eitt-
hvað. Gengislækkunin gat ekki minni verið, og hún
verður ekki til þess að bæta svo heitið geti stöðu sjávar-
útvegs, sem er í miklum vanda.
Því verður naumast sagt, að ríkisstjórnin hafi valið
gengisfellingarleiðina. Felling krónunnar var tiltölulega
lítill hluti þess, sem gert var.
En hversu líkleg til árangurs er sú mikla tilfærsla,
sem ríkisstjórnin stendur fyrir, frá einstaklingunum til
fyrirtækjanna?
Létting skatta af atvinnulífmu styrkir að sjálfsögðu
stöðu þess, en áhrifin munu koma seint fram. Þjóðarút-
gjöld minnka, sem minnkar viðskiptahallann gagnvart
útlöndum. Loks væntir ríkisstjórnin þess, að afkoma
ríkissjóðs batni við aðgerðimar.
Fólk hafði vænzt þess, að aðgerðir ríkisstjórnarinnar
bættu atvinnuástandið. Vissulega ættu atvinnuhorfur
að batna frá því, sem ella hefði orðið. En Þjóðhagsstofn-
un telur ekki, að aðgerðimar stöðvi aukningu atvinnu-
leysis á næstu mánuðum. Frekar spáir stofnunin því,
að atvinnuástand skáni ekki fyrr en seint á næsta ári
og á árinu 1994. Þessar aðgerðir duga því skammt.
Um helmingur gengislækkunarinnar mun koma fram
í hækkun verðlags. Verðbólga verður eftir aðgerðirnar
um 2,5 prósentum meiri en tahð var fyrir aðgerðir. Það
byggist þó á því, að laun hækki ekki á næsta ári og
gengi krónunnar breytist ekki frekar en orðið er.
Samkvæmt mati Þjóðhagsstofnunar á efnahagsað-
gerðunum er tahð, að framleiðsla í landinu dragist sam-
an um 1,4 prósent á árinu 1993 í stað 0,6 prósenta, sem
áður haföi verið spáð. Þjóðartekjur dragast meira saman
vegna rýmandi viðskiptakjara, eða um 2,4 prósent.
Flest er því engu betra en var. Efnahagsaðgerðimar
lækna engin mein.
Haukur Helgason
Mikilvægi við-
halds húseigna
Þjóðarauður okkar er aðallega
mannvirki. Verðmæti þeirra er
ekki undir 850 milljörðum. Þessi
auður liggur víða undir skemmd-
um vegna skorts á viðhaldi. Millj-
arðar tapast árlega. Menn eru að
vakna til vitundar um mikilvægi
þess að halda við mannvirkjum.
Formaður fjárlaganefndar Al-
þingis fjallaði um ömurlegt ásamt
opinberra bygginga í fjárlagaræðu,
forseti ASÍ minntist á sama mál í
„Vinnunni" og í fréttabréfi máln-
ingarverksmiðju eru menn hvattir
til aö bta á viðhaldið sömu augum
og forvamarstarf í heilbrigðismál-
um. - Fleiri taka í sama streng.
Þjóðarauðurinn felst
í mannvirkjum
Mannvirki eru uppistaðan í
þjóðarauði okkar. Opinberlega er
hann metinn á 1.115 milljarða. Þar
af eru 342 milljarðar eða 31% íbúð-
arhús. Allt húsnæði í landinu ætti
þá að vera liðlega helmingur þjóð-
arauðsins. Þetta mat er þó greini-
lega of lágt. Líklegt söluverðmæti
allra fasteigna á landinu er enn
hærra, 850 milljarðar, eða 10 millj-
ómir á fjölskyldu. Þessi auður er
verk kynslóða og mikilvægt aö
hann eyðileggist ekki í höndum
okkar.
Húsnæði gengur úr sér, hrömar
og skemmist ef það fær ekki sóma-
samlegt viöhald. Viðhald húsnæðis
skiptir miklu máh um hvemig
þjóðarauðurinn endist. Með aldri
gengur húsnæði úr sér og rýmar í
verði. Með vönduðu viðhaldi má
hægja á verðrýmuninni. Tahð er
að árlega þurfi til jafnaðar að kosta
1,5% til 2% af stofnkostnaði hús-
næðis til viðhalds ef vel á að vera.
Fyrir allt húsnæði á landinu gera
það 18-23 mihjarðar á ári.
Þjóðararfurinn rýrnar
Landið, sem er þjóðararfur okkar
frá gengnum kynslóðum, hefur
verið ofnýtt um aldir. Mannvirkin
endast skemur en eru þó einnig
arfur kynslóða til þeirra næstu.
Margt bendir til að okkur farist
svipað við þau og landið sjálft. Víöa
hggja byggingar undir skemmdum
vegna þess að viðhaldi er ekki
sinnt. Vanrækslan kostar mihjaröa
króna á hveiju ári.
Færa má að því rök að fasteigna-
eigendur tapi að þarflausu meira
en þremur milljörðum króna á ári
í verðfahi fasteigna og uppsöfnuðu
vanræktu viðhaldi. Þess em dæmi
að nauðsynlegu viðhaldi merkra
Kjallarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
stórbygginga sé slegið á frest í ára-
tugi. Þegar viðhald er vanrækt
verður viðgerðarkostnaðurinn á
endanum afar mikih og endur-
bygging niðumíddra húsa kostar
oft meira en að byggja ný. Þegar
þrengir að efnahag eins og nú
draga menn saman, skera niður og
spara. Viðhald húsnæðis, sem þó
var vanrækt fyrir, lendir þó oft
fyrst undir hnífnum. Afleiðingam-
ar era víða tíl sýnis.
Stjórnmálamenn vakna
Menn gera sér sífellt betur grein
fyrir alvarlegum afleiðingmn þess
að vanrækja viðhald húsnæðis.
Karl Steinar Guðnason, formaður
fjárlaganefndar Alþingis, sagði um
ástand opinberra mannvirkja:
„Flestar byggingar ríkisins em að
hrynja... Margar þessara stóm
bygginga em iha famar vegna
skorts á flármunum til viöhalds.
Ekki er vafi á því að á næstu ámm
er rétt að draga verulega úr ný-
byggingum og veita í þess stað fjár-
magn til viðhalds."
Að mati þingmannsins á að
breyta áherslum: „Það er engin
skynsemi í því að halda áfram ný-
byggingum þegar ekki virðist efni
th að halda þeim verðmætum við
sem búiö er að koma upp.“ Taka
verður undir þessa skoðun þó lítið
fylgi sé við hana á Alþingi. Verka-
fólk og iðnaðarmenn þekkja ástand
mannvirkja.
Ásmundur Stefánsson, forseti
ASÍ, ritaði um ástand opinberra
mannvirkja: „Vanhöld á viðgerð-
um opinberra bygginga em bein-
hnis til sýnis víöa um landið og ljóst
að mikil verðmæti hggja undir
skemmdum. Fjöldamörg viðhalds-
verkefni skila því ótvírætt þeirri
arðsemi að réttlætir lántökur, jafn-
vel erlendis."
Gott innlegg frá einkaaðila
Fyrirtæki, sem framleiða og selja
efni th viðhalds og viðgerða, þekkja
vel th málanna. Málningarverk-
smiðjan Harpa hf. gaf nýlega út
blað helgað viðhaldi mannvirkja. í
því er th dæmis bent á að góð um-
hirða viðhaldi verðmæti húseigna.
Að mati Hörpu geta eigendur með-
ahbúðar á höfuðborgarsvæðinu
aukið rauntekjur sínar um 50 þús-
und krónur á ári með því að huga
vel aö viðhaldi.
í grein í blaðinu svarar talsmaður
fyrirtækisins því hvort skynsam-
legt sé að skera niður viðhald og
endurbætur þegar samdráttar gæt-
ir í efnahagslífinu: „Sterk rök em
fyrir því aö spamaður á þessu sviði
borgi sig ekki. Yfirleitt ber sparn-
aður vott um ráðdehdarsemi. En
spamaður í viðhaldi og endurbót-
um mannvirkja hefur jafnan þver-
öfug áhrif því hann veldur einung-
is uþpsöfnuðum vanda sem verður
erfiðara að fást við þegar loks er
tekið á honum... Einnig er hægt
að hta á (viöhaldið) meö svipuðum
hætti og forvamarstarf í hehbrigð-
Rmálum. Hugsunin er sú sama -
að bregðast rétt við í tíma.“ Hér er
um tímabæra áminningu aö ræða
th þeirra sem bera ábyrgð á við-
haldi mannvirkja og flárveitingum
th þeirra.
Stefán Ingólfsson
„Landið, sem er þjóðararfur okkar frá
gengnum kynslóðum, hefur verið of-
nýtt um aldir. Mannvirkin endast
skemur en eru þó einnig arfur kyn-
slóða til þeirra næstu.“