Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1993, Síða 18

26
FIMMTUDAGUR 7. JANÚAR 1993.
Meiming
Egg-leikhúsiö sýnir Drög að svínasteik á tíu ára afmæli:
Eina persónan er svín
sem bíður slátrunar
í kvöld frumsýnir Egg-leikhúsið á
Smíðaverkstæði Þjóðleikhússins
franska leikritið Drög aö svínasteik.
Með eina hiutverk leiksins fer Viðar
Eggertsson og leikur hann svín sem
er á leið til slátrunar. Það er einmitt
Viðar sem er stofnandi Egg-leikhúss-
ins og hefur hann nánast verið einn
um að halda því gangandi frá stofnun
þess fyrir tíu árum.
Egg-leikhúsið er á meðal þeirra at-
vinnuieikhúsa sem á síðari árum
hafa flutt inn ferska strauma og nýj-
ungar í íslenskt leikhúslíf og er leik-
húsið í fremstu víglínu nýskapandi
leikiistar og hefur það oft verið kall-
að til þegar forvígismenn erlendra
listahátíða hafa viljað kynna sér sér-
stæða og athyglisverða leikhúslist
frá íslandi.
Viðar Eggertsson segir að Egg-
leikhúsið hafi orðið til af brýnni þörf
leikara til að leika. Hann hafi haft
takmarkaöan áhuga á að sitja að-
gerðalítill þar til einhveijum leik-
stjóra dytti í hug að nýta krafta hans
þótt hann hafi tæpast þurft að kvarta
yfir atvinnuleysi. Aftur á móti var
hann farinn að efast um heilindi sín
gagnvart því hlutverki sem honum
kynni að bjóðast næst þar sem list-
ræna hvötin til að leika hlutverkið
yrði ekki frá honum sjálfum komin
heldur einhveijum öðrum.
Egg-leikhúsið hefur eins og áður
segir verið lengstum eins manns
leikhús og í fyrsta verkefninu „ekki
ég.. .heldur...“ var jafnframt gert
ráð fyrir aðeins einum áhorfanda á
hverri sýningu. í fyrstu var óvíst um
framhald á starfseminmi en eftir
góða frammistöðu á listahátíöinni í
Edinborg, þar sem leikhússins var
getið í heimspressunni, meðal ann-
ars Newsweek, var ekki aftur snúið
og strax farið að leggja drög að næstu
verkefnum sem voru Knall eftir Jök-
ul Jakobsson og Skjaldbakan kemst
þangað líka eftir Áma Ibsen en í því
verki fjölgaði leikurum Egg-leik-
hússins um helming, urðu tveir.
Skjaldbakan var sýnd víða erlendis
Gísh Sigurðsson birti ritdóm um
bók mína, Kóralforspil hafsins, í DV
29.12. Ritdómurinn er svo vitiaus að
ekki verður látið ómótmælt.
Gísli kvartar mjög undan þröngri
skilgreiningu minni á módemisma
en hvergi kemur fram hvaða skil-
greiningu hann aðhyllist í staðinn.
Helst er þó að sjá aö hann álíti að ef
tilteknar hugmyndir birtist í skáld-
verki þá sé það módemt. Hitt nefitir
hann ekki að ég eyði töluverðu máli
í að sýna fram á að þetta viðhorf sé
fjarstæða. En Gísli segir:
„í formála er engin heildstæð grein
gerð fyrir þeim fræðilegu vandamál-
um sem hjjóta að blasa við þeim sem
ætlar að kljást viö jafn umfangsmik-
ið verkefni og módemisma í íslensk-
um bókmenntum. Það em ekki
dregnir saman þræðir þeirrar um-
ræðu sem hefur verið hér á landi eða
annars staöar."
Nei, þetta er ekki gert í formála,
en fór alveg fram hjá Gísla að þetta
er gert 1 kafla sem heitir „Einkenni
módemisma". Það er um Ijóðin en
um módem einkenni prósa er flallað
í 13. og 14. k. í báðum tilvikum ræði
ég mismunandi skilgreiningar og
rökstyð hví ég taki eina fram yfir
aðrar. Þyki Gísla þaö ekki nógu ræki-
legt ber honum að segja hvað honum
þyki á vanta og hvers vegna. Gísli
er ekki skýrmæltur um þetta en helst
og fékk alls staðar góða dóma.
Egg-leikhúsið hefur aldrei notið
fastra fjárveitinga og oftar en ekki
hefur verið lagt upp með lítið annað
en von og trúnað í veganesti. Þótt
Egg-leikhúsið hafi jafnan verið talið
eins manns leikhús hafa um þaö bil
áttatíu aðilar lagt því lið á einn eða
annan hátt á þessum tíu árum.
Drög að svínasteik
Drög að svínasteik er um svín sem
er að sjá að hann telji að ég hefði átt
að seta í inngangskafla skipulegt yf-
irlit um allt sem íslendingar - og
fleiri - hafa sagt um módemisma.
En þetta hefði þyngt framsetningu
mjög og leitt til gegndarlausra endur-
tekinga þegar kom að einstökum
bókmenntaverkum. En yfirborösleg
afgreiðsla Gísla á bókum birtist í
framhaldi tilvitnaðrar klausu. Hann
hefur frótt af bók eftir Ástráð Ey-
steinsson um „Hugtakið módem-
ismi“. Nú slær hann upp í heimilda-
skrá minni og sér að ekki er vitnað
í bókina. Þá átelur hann það, enda
þótt hann geti ekki sagt hvað ég heíði
þá átt að taka úr þeirri bók eða hvers
vegna. Hún er góð fyrir sinn hatt, á
módemisma. Mér gleymdist að vísa
til hennar á þessum stað en ástæðu-
laust var að skrifa upp úr henni, það
hefði verið „vélstrokkað tilbera-
sny ör“. Gísli verður að fá andagiftina
í fyrirsögn sína léða hjá Guðmundi
Finnbogasyni en gætir þess ekki að
hún er í beinni mótsögn við meginá-
sökun hans gegn mér að ég tilfæri
ekki nægjanlega viðhorf annarra
fræðimanna. En eftir rökræður um
mikilvægustu skilgreiningar á mód-
emisma hérlendis flalla ég í tímaröð
um þau verk sem talin hafa veriö
módem innan hverrar bókmennta-
greinar. Hverju sinni rek ég álit fyrri
fræðimanna, tel rök þeirra og ræði,
bíður slátrunar. Meðan á biðinni
stendur fjallar þaö um líf sitt og
drauma, frelsi og ófrelsi, skyldur sín-
ar og hlutverk í lífinu.
Leikritið var fyrst sett upp í París
og lék höfundurinn, Raymond
Cousse, sjálfur svínið. Fékk sýningin
mikið lof gagnrýnanda og gekk fyrir
fullu húsi í 130 skipti. Cousse ferðaö-
ist með sýninguna vítt og breitt um
alla Evrópu, auk þess sem verkið var
tekið til sýningar um allan heim.
til að komast að niöurstöðu. Það em
því hrein ósannindi hjá Gísla að ég
láti mér nægja að afgreiða þá með
orðum eins og „fráleitt" og „alrangt"
eða samsinna þeim.
Vinnubrögð
Gísli segir mig skorta sjálfstæð
efnistök vegna þess að kafla um
skáldsagnahefð tek ég saman úr rit-
um fræðimanna sem rannsakað hafa
það svið. Þessi athugasemd sýnir
ansi djúptækan skilningsskort hans
á fræðistörfum. Rit um módemisma
ber að takmarka við rannsókn innan
þeirra tilteknu marka. Að sjálfsögðu
bar líka að tengja það með rökræð-
um, við fræðirit um þá hefð sem
módernisminn reis gegn. En Gísli
hefur ekkert um það að segja hvem-
ig mér tókst til með þessa úrvinnslu
og tengsl við mína rannsókn.
Gísli virðist alveg á valdi viðtek-
inna hugmynda og ærist ef við þeim
er hróflað. Þannig tyggur hann enn
að Vefarinn mikli frá Kasmír hafi
verið bylting í íslenskri skáldsagna-
ritun en getur á engan hátt skýrt
hvers vegna né víkur hann einu orði
að rökum mínum gegn þeirri skoðun,
þar sem ég fer einmitt í rök - og for-
sendur - ýmissa fræðimanna, m.a.
Halldórs Guðmundssonar. Reyndar
rakti Halldór Laxness það sjálfur að
sagan væri fyrst og fremst hefðbund-
Hefur það verið þýtt á ein tuttugu
tungumál og er eitt mest leikna
franska leikritið á síðari árum.
Upprunalega samdi Cousse Drög
að svínasteik upp úr skáldsögu eftir
sjálfan sig og velgengni verksins
varð til þess að hann sneri fleiri sög-
um sínum yfir í leikformið. Raymond
Cousse lést 1991 tæplega fimmtugur.
Kristján Ámason þýddi verkið á ís-
lensku en leikstjóri er Ingunn Ásdís-
ardóttir. -hk
in skáldsaga (sbr. bók mína bls. 200
o.s. frv.) og má hann líklega búast
við hörðum aðfinnslum Gísla Sig-
urðssonar fyrir það.
Það er hrein þvæla að ég stefiti
ekki að heildarskilningi á verkunum,
það geri ég m.a. í umfjöllun um Vef-
arann enda þótt ég hafi þann fyrir-
vara í formála að meira skipti í þessu
riti að finna módem einkenni verk-
anna. Furðu illa hefur Gísli lesið rit
mitt fyrst honum varð ekki ljóst að
ég tel Tómas Jónsson metsölubók
módema. En út yfir tekur þó þessi
túlkun hans á bók minni: Niðurstað-
an verður sú að eiginlegur módem-
ismi komi varla fram nema hjá
Hannesi Sigfússyni í ljóðunum og hjá
Thor Vilhjálmssyni í prósanum.
Þetta er kostuleg ritdæming. En
venjulegur lesandi hefði m.a. tekið
eftir: ljóðum Halldórs Laxness, Tím-
anum og vatninu eftir Stein Steinarr,
ljóðum eftir Jónas Svafár, Jóhann
Hjálmarsson, Baldur Óskarsson,
Bréfi til Lám eftir Þórberg, smásög-
um Halldórs Stefánssonar og sögum
eftir Steinar Siguijónsson, auk
ýmissa yngri skálda.
Ekki er rúm til að fjalla hér um
fleiri firrur Gísla enda nægir þetta
til að sýna að ritdómur hans er vit-
laus í öUum meginatriðum.
örn Ólafsson
Szymon Kuran leikur einleik i
fiðlukonsert eftir samlanda sinn.
Szymon Kuran
einleikari
meðSinfóníunni
Fyrstu tónleikar Sinfóníu-
hljómsveitar islands á nýju ári
era í kvöld í Háskólabíói og bera
tónleikarnir pólskan blæ. Ein-
leikarinn, Szymon Kuran, er
pólskur, hljómsveitarstjórinn
Jerzy Maksymiuk er pólskur og
fiðlukonsertinn er pólskur.
Szymon Kuran er íslendingum
að góðu kunnur enda hefur hann
dvaUð hér á landi nokkurn tíma
eða aUt síöan hann var ráðinn
annar konsertmeistari við Sin-
fóniuhljómsveit íslands 1984 en
áður hafði hann verið konsert-
meistari við Baltnesku fíl-
harmóníusveitina. Auk þess að
leika með Sinfóníunni leikur
Kuran djass og fyrir síðustu jól
kom út hljómplata með hljóm-
sveitinni Kuran Swing sem hann
stýrir.
Jerzy Maksymuik er talinn
einn af þekktustu hljómsveitar-
sijórunum í dag. Hann er stofn-
andi pólsku kammersveitarinnar
sem hann hefur sijórnað á ferö-
um víöa um heim og gert hljóðrit-
anír með. Hann er nú aðalstjórn-
andi skosku BBC hijómsveitar-
innar og tíður gestur allra bestu
hljómsveita heims.
Verkin, sem flutt verða á tón-
leikunum í kvöld, eru: Printemps
eftir Claude Debussy, Fiölukon-
sert eftir Panufnik, In a Summer
Garden eftir Delius og The Con-
fession of Isobel Gowdie eftir
McMillan.
Aðalleikaramir i Blóöbræðrum,
Magnus Jónsson og Felix Bergs-
son, sem leika tviburana, og
Ragnheiður Elva Arnardóttir
sem leikur móður þeirra.
Borgarleikhúsinu
Næsta frumsýning á vegum
Leikfélags Reyýavíkur er söng-
leikurinn Blóðbræður sem frum-
sýndur verður I lok janúar. Er
hér um að rasða verk eftir Willy
Russell en hann er íslenskutn
leikhúsgestura að góðu kunnur
af leikritunum Sigrún Ástrós og
Ríta gengur menntaveginn. Efnið
í Blóöbræður er, fíkt og í flest
verk Russells, sótt í heim Liver-
pool sem er heimaborg hans.
Blóðbræður er í bland ærslaleik-
ur og drama sem fjallar um unga
móður sem stendur uppi ófrísk
með stóran barnahóp. Þegar hún
fæðir tvíbura gefur hún annan
frá sér og synir hennar álast
þanrng upp við gerófíkar aðstæð-
ur. Örlög valda því að leiðir
þeirra liggja saman á ný. Þórar-
inn Eldjám þýöir bæði bundið og
óbundið mál og leikstjóri er Hall-
dór E. Laxness.
Viðar Eggertsson leikur eina hlutverkið í Drögum að svínasteik. Hann er hér
að reyna ná sambandí viö nokkra statista sem hvíla sig i sætum áhorfenda á
Smíðaverkstæðinu. Á innfelldu myndinni er Viðar í hlutverki sínu. DV-mynd ÞÖK
Svar um Kóratforspil