Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.1993, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1993.
íslendingar hafa aö undanfomu
horft hræddir um öxl til nágranna
sinna í Færeyjum.
Skyndilegt efnahagslegt hrun
þjóðfélags frænda okkar, Færey-
inga, er staðreynd sem eðlilega
hefur orðið mörgum hér á landi
alvarlegt umhugsunarefni.
Að baki áhuganum liggur meðal
annars óttinn við að Islendingar
séu að ganga sömu braut og Færey-
ingar - leiðina til þjóðargjaldþrots.
Færeyingar, sem fram til þessa
hafa haft stjóm landsmálanna að
mestu leyti á eigjn hendi, urðu að
stíga þung spor til Kaupmanna-
hafnar og afhenda stjómvöldum
þar efnahagslegt sjálfstæði sitt í
skiptum fyrir peninga til að bjarga
landssjóði og bönkum eyríkisins
frá gjcddþroti.
Svo langt era íslendingar sem
betur fer ekki leiddir.
Ekki enn.
En hættan, sem að okkur steðjar,
er engu að síður mikil.
Og íslendingar mættu minnast
þess að þeir hafa engan danskan
peningafaðm að hlaupa í.
Við verðum að bjarga okkur sjálf.
Af mannavöldum
Lærdómsríkast við hrunið í Fær-
eyjum er sú staðreynd að vanda-
málin em heimatilbúin. Þjóðar-
gjaldþrotið er með öðrum orðum
af mannavöldum.
Nánar tiltekið verk færeyskra
stjómmálamanna og bandamanna
þeirra í atvinnu- og viðskiptalífi
eyjanna.
Þjóð, sem var nánast skuldlaus
fyrir tíu árum, er nú að sligast
undan erlendum lánum sem era
inn átján hundrað þúsund ís-
lenskra króna á hvem íbúa. Er-
lendar skuldir íslendinga eru til
samanburðar „aðeins“ ríflega 900
þúsund á hvert mannsbam - og em
þó alltof miklar.
Þessum peninginn sólunduðu
Færeyingar í óarðbærar flárfest
ingar:
Keypt vora rándýr skip sem ekki
gátu staðið undir sér. Byggðar
hafnir vítt og breitt um eyjamar.
Bomð jarðgöng gegnrnn hvert flall-
ið af öðm á stöðum þar sem fátt
var um fólk til að nota slík rándýr
mannvirki. Reist og endurbætt
frystihús á smástöðum úti um allt.
En hvað þetta hlýtur annars að
hljóma kunnuglega í eyrum íslend-
inga!
Allt þetta hefur nefnilega líka
verið að gerast hér. Og reyndar
meira til: óarðbærar virkjunar-
framkvæmdir, rándýrt loðdýra-
mgl, glórulaust fiskeldisfyllirí.
Sérhagsmunir margra þingmanna felast einmitt í óbreyttu valdakerfi. Það mun því halda áfram að kosta
skattborgara þessa lands gífurlega fjármuni og skerðingu lífskjara. DV-mynd GVA
Of margar hafnir, sumar nánast
hlið við hliö.
Ótrúlega dýrar og óhagkvæmar
hitaveitur.
Rándýr jarðgöng til fámennra
byggðarlaga.
Ohagkvæmur atvinmn'ekstm-
sem rekinn er á kostnað skattborg-
ara og neytenda í skjóli ríkisvemd-
aðrar einokunar.
Gjaldþrota atvinnugreinar sem
byggðar vom upp um allt land og
flármagnaðar með sköttinn og/eða
erlendu lánsfé að fyrirlagi sflóm-
málamannanna.
Listinn er langur.
Enda er reikningurinn, sem rétt-
ur er að landsmönnum, rosalegur
og skerðir lífskjörin í landinu vera-
lega.
Og hann hækkar dag frá degi.
Hér er breytinga þörf engu síður
en í Færeyjum.
Landið
eitt kjördæmi
Hvaða byltingar á valdaumhverfi
sflórnmálamannanna gætu haft
mest áhrif í átt til ábyrgari vinnu-
bragða?
Ein er sú að skera efiir því sem
kostur er á bein hagsmunatengsl
alþingismanna við einstakar
byggðir með því að gera landið afit
að einu kjördæmi.
Þetta er gömul hugmynd sem
aldrei hefur orðið að veraleika af
þeirri einfóldu ástæðu að ákvörð-
unarvaldið í þessum efnum er í
höndum ríkjandi þingmanna
sjálfra. Þó er þetta til dæmis ein-
faldasta leiðin til að tryggja jafnt
vægi atkvæða allra landsmanna,
en það hefur lengi verið yfirlýst
markmið flestra flokka.
Að taka upp kjördæmið ísland er
áhrifamikið tæki til að skera á sér-
hagsmunatengslin og beina sjónum
þingmanna fyrst og fremst að þjóð-
arhagsmunum.
Sjálfstæöir ráðherrar
Önnur veigamikil breyting í
sömu átt er að skera á hagsmuna-
tengsl ráðherra við einstök byggð-
arlög.
Hér era ráðherrar valdir af þing-
mönnum úr eigin röðum. Og þeir
halda þingsæti sínu þótt þeir seflist
í ráðherrastóla.
Þetta raglar ekki aðeins skilin
milli löggjafarvalds og fram-
kvæmdavalds, heldur færir sér-
hagsmuni tiltekinna kjördæma inn
í ráðuneytin þar sem þjóðarhags-
mimir eiga að ráða.
Það yrði til mikilla bóta að skera
Kjördæmið ísland
Eini munurinn er sá að íslending-
ar hafa hlutfallslega séð ekki sökkt
sér jafn djúpt ofan í skuldafenið og
Færeyingar.
Ekki enn.
Gallaö valdakerfl
Hvers vegna varð fall Færeyinga
svo mikið á svo skömmum tíma?
Danir, sem komið hafa Færeying-
um til bjargar, hafa þar bent á mik-
ilvægt atriði: sum sé það kerfi sem
völd færeyskra sflómmálamanna -
höfuðskúrka harmleiksins mikfa -
byggjast á.
í Færeyjum era þingmenn kjöm-
ir í mörgum kjördæmum. Þeir
sækja því vald sitt eingöngu til -
kjósenda á afmörkuðum svæðum.
Eins og sflómmálamanna er sið-
ur hafa þeir reynt að kaupa sér
atkvæði með því að moka erlendu
lánsfé ríkisins í hafnir, jarðgöng,
vegi og aðrar opinberar fram-
kvæmdir og ný atvinnutæki, svo
sem togara og frystihús í kjördæm-
um sínum.
Kjördæmakerfið hvetur þannig
beinlínis til pólitískrar flárfesting-
ar þar sem hugtök eins og arð-
semi, hagkvæmni og þjóðarhags-
munir em nánast skammaryrði.
Þannig hefur það líka verið hér á
landi.
Kjördæmapotið
Fyrirgreiðslupólitík.
Kjördæmapot.
Þessi hugtök og afleiðingar þeirra
þeklfla íslendingar aUtof vel af dýr-
keyptri reynslu.
Þau hafa verið rauði þráðurinn í
starfi flölmargra íslenskra sflóm-
málamanna. Slíkir menn líta gjam-
an á það sem hlutverk sitt í sflóm-
málunum og helsta verkefni að
moka sem mestu opinbera fé, í
formi framlaga, lána eða ábyrgða,
til kjósenda í sínu kjördæmi án til-
lits til þess hvort þessu flármagni
sé þar með varið skynsamlega út
frá hagsmunum þjóðfélagsins í
Laugardags-
pistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
heild.
Þeir hafa þannig verið þingmenn
einstakra byggða en ekki landsins
aRs. Og í engu breytt vinnubrögð-
um sínum þegar þeir hafa tekið við
ráðherradómi. Þvert á móti hafa
þeir haldið áfram að vera þing-
menn ákveðinna byggða samhUða
ráðherrastörfum og beitt áhrifum
sínum til hins ýtrasta. Glöggt dæmi
þar um, og vafalaust ekki það
versta, era miklar opinberar flár-
veitingar tíl framkvæmda á sviði
samgöngumála í Norðurlandslflör-
dæmi eystra þau ár sem tveir þing-
menn þess kjördæmis hafa farið
með embætti samgönguráðherra
hvor á eftir öðram.
Dýrir minnisvarðar
Minnisvarðar slíkra vinnu-
bragða blasa við víða um land:
Of margar og of dýrar virkjanir.
Of mörg og of dýr frystihús.
AUtof mörg rándýr fiskiskip
keypt með opinberri fyrirgreiðslu.
á milh þingmennsku og ráðherra-
dóms.
Það má gera með tvennu móti.
Annars vegar að leita að ein-
hveiju marki til hæfustu manna
utan þings til að taka að sér mikU-
væg ráðherraembætti.
Hins vegar með því að láta þing-
menn velja á miUi ráðherradóms
og þingmennsku.
Með þessu móti yrðu ráðherrar
sjálfstæðari, óháðari póUtískum
sérhagsmunum og þar með hæfari
til að láta þjóðarhag einn ráða með-
ferð flármála ríkisins.
Samkvæmt sflómarskránni er
valdiö tíl breytinga í þessu efni í
höndum sflómmálamannanna
sjálfra. Sérhagsmunir margra
þingmanna felast einmitt í óbreyttu
valdakerfi. Það mun því vafalaust
halda veUi enn um sinn og kosta
skattborgara þessa lands sem hing-
að til gífurlega flármuni og skerð-
ingu lífskjara.
Elías Snæland Jónsson