Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1994, Qupperneq 15

MÁNUDAGUR 3. JANÚAR 1994
15
Tvennt vannst í tíma-
þröng í þágu SÁA
í ríkisstjórn Framsóknarflokksins
og Sjálfstæðisflokksins 1983 til 1987
var rætt um að leggja á sjúklinga-
skatta. Því var hafnað og var það
stjórnarandstaðan sem stöðvaði
þau áform. Þau komu að vísu aldr-
ei inn í þingið en það var Alþýðu-
bandalagið sem fletti ofan af áfor-
munum áður en kom til kasta Al-
þingis.
Áfengismeðferðagjald
fellt niður
í ríkisstjóm Alþýðuflokksins og
Sjálfstæðisflokksins var málið
komið lengra. Þar lagði heilbrigðis-
ráðherra Alþýðuflokksins til að
sett yrði inn í almannatrygginga-
lögin nýtt ákvæði. Þar var gert ráð
fyrir heimild til handa ríkisstjóm-
inni til að leggja gjöld á hinn
sjúkratryggða er hann færi á
sjúkrahús. Þetta þýddi opna heim-
ild til að leggja á sjúklingaskatt á
hvaða deild sem er á hvaða sjúkra-
húsi sem er.
Þegar máhð kom til fyrstu um-
ræðu á Alþingi benti ég á þetta.
Fullyrti að hér væri um alopna
heimild að ræða og skoraði á ríkis-
stjórnina að falla frá henni. í grein-
argerö frumvarpsins var því borið
við að þessa heimild ætti aðeins að
nota vegna áfengismeðferðar.
Heilbrigðisráðherra svaraði mér
þannig að stuðst yrði við greinar-
gerðina við afgreiðslu málsins í
ráðuneytinu og að hann sem heil-
brigðisráðherra myndi aldrei nota
heimildina á annan hátt. í mínu
svari benti ég á að í fyrsta lagi sam-
þykkir alþingi aldrei greinargerðir
heldur lög og í öðru lagi að það
gæti komið verri heflbrigðisráð-
herra en Guðmundur Ami Stefáns-
son.
Þegar málið kom til kasta þing-
nefndar bakkaði ráðherrann og
lagði til að heimildin yrði þrengd.
Jafnframt var fullyrt að hún yrði
aldrei notuð nema vegna sérhæfðr-
ar eftirmeðferðar og aldrei bráða-
KjaUaiiim
Svavar Gestsson
alþingismaður og fyrrv.
félagsmálaráðherra
meðferðar eða afeitnmar áfengis-
sjúklinga.
Við 2. umræðu málsins var bent
á að eftir sem áður væri unnt að
taka sjúklingaskatt af mörgum öðr-
um en áfengissjúkhngum þrátt fyr-
ir þrenginguna. Og nú var Alþingi
komið í tímaþröng. Þá var ákveðið
í þingflokki Alþýðubandalagsins að
knýja fram niðurfellingu þessa
gjalds ef sátt ætti að nást um þing-
lokin. Það tókst. Þar með hefur tek-
ist í annað sinn að stöðva áform
um sjúkhngaskatt. Það er sérstakt
fagnaðarefni og stórsigur jafnaðar-
stefnunnar. Fyrir það ber að þakka.
Framtíðarafnot
að Staðarfelli
Við afgreiðslu fjárlaganna var
einnig samþykkt að ganga til samn-
inga við SAA um framtíöarleiguaf-
not af Staðarfelh í Dölum. Það er
gamla skólahúsinu, kennarabú-
stöðunum og viðkomandi land-
svæði. Þetta var mikhvæg lending
fyrir SÁÁ sem hefur sótt það af
kappi að fá framtíðarafnot Staðar-
fehs tryggð.
Þar með vannst tvennt í tíma-
þröng Alþingis í lokin: Áfengis-
meðferðargjaldið var þyrrkað út
og framtíðarleigusamningur um
Staðarfell verður gerður. Þar með
ætti þessi starfsemi að vera trygg
um sinn þrátt fyrir heiftarlegan
niðurskurð hehdarframlaga frá því
að Alþýðuflokkurinn tók við heU-
brigöis- og tryggingamálaráðu-
neytinu eins og Þórarinn Tyrfings-
son minnir á í síðasta fréttabréfi
SÁÁ.
Tvöfaldur ávinningur er í höfn;
þar átti stjómarandstaðan mynd-
arlegan hlut að máh.
Svavar Gestsson
„Áfengismeðferðargjaldið var þurrkað út og framtiðarleigusamningur um Staðarfell verður gerður,“ segir
m.a. í grein Svavars. - Frá Staðarfelli í Dölum.
„Þá var ákveðið í þingflokki Alþýðu-
bandalagsins að knýja fram niðurfell-
ingu þessa gjalds ef sátt ætti að nást
um þinglokin. Það tókst. Þar með hefur
tekist í annað sinn að stöðva áform um
sjúklingaskatt.“
Milljón króna sængin
í mars 1991 gerði skrifstofa SH í
Tokyo könnun á smásöluverði
æðardúnssænga. „Ódýrasta"
æðardúnssængin kostaði 480.000
yen eöa sem svarar hðlega 300.000
ísl. krónum eftir núverandi gengi
og innihélt 800 g dúns. Meðalsæng-
in í könnuninni kostaði 560.000 kr.
að núvirði og innihélt 1200 g dúns
en sú dýrasta var án afsláttar 1,6
mUljón krónur, einnig með 1200 g.
Sængur þessar úr rósóttu silki-
og bómuharefni eru seldar í pörum,
bleik fyrir frúna, blá fyrir herrann.
Athuganir mínar sýna að hvorki
sængurefnið né saumavinna eru
verulegur kostnaður, það er ímynd
hins sjaldgæfa æðardúns sem rétt-
lætir verðið. í Finnlandi og Dan-
mörku kostar æðardúnssængin um
200.000 ísl. kr., enn meira í Þýska-
landi.
Eigum heimsmarkaðinn
íslendingar framleiða árlega um
3 tonn af þurrhreinsuðum, fjaðra-
tíndum æðardúni sem gera um 75%
heimsframleiðslunnar. Varan hef-
ur nær eingöngu verið flutt tíl
tveggja landa, Þýskalands og Jap-
an. Utflutningiu- náði hámarki ’91,
3,2 tonn fyrir 140 mihj. króna.
JETRO-skrifstofa japanska við-
skiptaráðuneytisins gefur upp
meðalverð á dúni frá íslandi th
Japans það ár, 118.000 yen CIF, og
hið þýska „Statistisches Bunde-
Kjallariim
Þrymur Sveinsson
iðnskólanemi
samt“ segir verð á dúni frá íslandi
það ár hafa verið 1440 mörk CIF.
Síðan hefur eftirspum dregist
saman og ’91 og ’92 voru bara flutt
út 1,6 tonn hvort ár. Svipað er aö
segja um aUa aðra lúxusvöru á
heimsmarkaði. Framleiðslumagn
æðardúns er hins vegar náttúru-
lega takmarkað, aldrei hefur virk
íslensk markaðssetning farið fram
á honum.
Hefðu fleiri markaðir verið
byggðir upp byggju íslenskir dún-
bændur nú eldd við birgðasöfnun
upp á tvöfalda ársframleiðslu og
tílheyrandi tekjumissi. Þessi
kreppa var fyrirsjáanleg og er
heimatUbúin.
Vinnsluaðferðir
frá miðöldum
Þá er þess að geta að þurrhreins-
un (hitun, mölun), þó vélvædd sé í
dag, er í raun sama aðferð og Þjóð-
veijar notuðu þegar á miðöldum
við að ná stráum, þangi og skít úr
æðardúni sem inniheldur um fjór-
falda þyngd sína af óhreinindum
eins og hann kemur fyrir í hreiðri
æðarfuglsins.
í þurrhreinsuðu kflói dúns eru
eftir um 60-100 grömm af óhrein-
indum. íslendingar eru eina iðn-
vædda þjóðin sem sefur með fugla-
drit ofan á sér í dúnsængum.
Þá er aUur dúnn og fiður, sem
notað er í sængur eða fatnað meðal
iönvæddra þjóða, þvegið með sér-
stökum efnum og sama gera er-
lendir kaupendur íslensks æðar-
dúns við hann. Gæsadúnn og -fiður
fellur til í tugþúsundum tonna ár-
lega sem ódýr aukaafurð við kjöt-
framleiðslu. Gæsadúnn hefur á
heimsmarkaði svipaða stöðu gagn-
vart æðardúni og Skoda gegn RoUs
Royce.
Þvottur gerir æðardúninn verð-
mætari og um leið hæfan í neytenda-
vaming á kröfuhörðum markaði.
Áratugir munu síðan erlendir
kaupendur dúns báðu um þveginn
æðardún á íslandi en þessi „sér-
viska" þeirra varð einungis aðhlát-
ursefni íslendinga. Markaðsathug-
anir, sem við Miðhúsabræður höf-
um staðið fyrir, benda tíl þess að
smásöluverðmæti þeirrar vöru
sem unnin hefur verið úr íslensk-
um æðardúni erlendis hafi náð
jafnvirði um miUjarðs kr. árlega
er best lét. i dag er skUaverð á
æðardúni til bænda um 25.000
kr/kg þegar eitthvað selst.
Þrymur Sveinsson
„Gæsadúnn og fiður fellur til 1 tugþús-
undum tonna árlega sem ódýr aukaaf-
urð við kjötframleiðslu. Gæsadúnn hef-
ur á heimsmarkaðsverði svipaða stöðu
gagnvart æðardúni og Skoda gegn Rolls
Royce.“
„Að mfnu
mati á ríkið
almennt séð
ekki að
standa í at-
vinnurekstri
og alls ekki í
utgerð og
fiskvinnslu.
sé engin
Sturla Böðvarsson,
haldbær rök ^amaður Sjálf-
færðfyrirþvi steð,sBokto
að ríkið reki þær verksmiðjur
sem SR-mjöl hf. á i dag. I þessari
atvinnugrein eru fjölmörg fyrir-
tæki sem eru í beinni samkeppní
við SR-mjöi og því óeðlilegt að
ríkið skuli blanda sér í hana með
svo afgerandi hætti. Það getur
ekki talist eðhlegt að ríkiö keppi
við einstaklinga og félög sem
standa í rekstrí í sjávarútvegi.
Aö undanfomu hefur átt sér
stað mikU uppbygging og endur-
skipulagning hjá SR-mjöIi. Fyrir-
tækið er því álitlegur kostur fjnir
væntanlega kaupendur. Þá skipt-
ir miklu máli að horfumar í
rekstri þess eru allbærilegar. Því
tel ég að núna sé rétti rétti tíminn
til að selja fyrirtækiö og komaþví
úr eigu ríkisins.
Það hefur komið í ljós mikfll
áhugi fyrir þvi að kaupa þetta
JUutafélag. Þess vegna er mikU-
vægt að vanda mjög tU söiunnar,
eins og reyndar hefur verið gert,
og að söluverðið sé réttilega met-
ast að þaö verði aðUar sem teng-
ist þessum rekstri, svo sem í út-
gerð og vinnslu, gætu keypt
hlutabréfin þannig að þau fari
ekki í hendumar á neinum ævin-
týramönnum.”
Margt óljóst
„Mörgum
mikUvægum
spumingtnn
er enn ósvar-
að varðandi
söluna á SR-
mjöli. Hér er |
um mikil j
verðmæti að
ræða. Hvers 0lafs‘°t,ir
Björnsson, þlng-
maður Kvennallsta
vegna var
ekki gefinn wStfKKÍ
nægur tími til tilboða í hluta-
bréfi? Varla fást hagstæðustu til-
boðin í slíku tímahraki. Einnig
er óljóst hvernlg staðið verður að
frágangi á skuldum SR-
mjöls/SUdarverksmiðja ríkisins.
Hvaöa hluta skuldanna mun rík-
iö tU dæmis taka á sig? Hollara
væri aö flýta sér hægt
Þegar sú ákvörðun var tekin að
gera Sfldarverksmiðjur ríkisins
að hlutafélagi vom tvö atriði
gagnrýnisverð: Samskiptin við
starfsfólk, einkum vegna bið-
að fyrirtækinu yrði skipt upp í
smærri einingar. Deflum um
fyrra atriðið er ekki lokiö.
Ég er sátt viö aö hlutabréfin
hafa verið boöin út sem heUd. Það
sýnir að tekið hefur verið miö af
ábendingum okkar sem tetjum
styrk Sildarverksmiðjanna hafa
isins og áralangri viðskiptavild.
En engin trygging er fyrir því að
fyrirtækiö haldist sem ein heUd í
framtíðinni. Þarna er bæði um
atvinnuhagsmuni aö ræöa og
spurningu um hagkvæmni.
Ég sé ekkert þvf til fyrirstöðu
að einkaaðilar eigi SR-mjöi og
reki að þessu uppfylltu, en finnst
útboðið gagnrýnisvert, bæði
tímaþröngin og óljós skuldaskfl.”