Dagur - 20.12.1950, Blaðsíða 24

-24
JOLABLAÐ DAGS
FYRST er að neí'na sögulcga
staðreynd, sem ekki verður um
deild. Hún er það nærri okkur og
það vel geymd í óvéíengjanlegum
hcimildum. Röskum þremur ára-
tugum eða svo eftir upphaf tíma-
reiknings okkar, lét rómverski land-
stjórinn Pílatus handtaka og kross-
festa Jesús. Pílatus átti þarna í
höggi við mann, sem sagðist vera
konungur Gyðinga. Hann beitti
þeim aðferðum í þcssum viskipt-
um, sem Rómverjum voru tam-
astar.
Samt var skipulegt réttarhald
sett, áður en dauðadómurinn var
kunngerður. Rómverjar voru ekki
aðeins harðskeyttir stríðsmenn, þeir
voru líka miklir lögfræðingar og
lögðu jafnan mikla áherzlu á hin
ytri form. í þessum réttarhöldum,
segir Eisler, hlýtur lýsing á mann-
inum, sem ákærður var, að hafa
komið frani og hafa verið skjalfest.
Einhverjum kann að þykja að hér
gæti um of nýtízkulegra sjónar-
miða, en Eisler hefur dregið upp
úr gleymskunnar djúpi hliðstæð
dæmi. Lýsing á útliti hans ákæi'ða
var einmitt skráð í slíkum rétt-
arhöldum rómverskra embættis-
manna. Slíkar lýsingSr liafa geymst
í skjölum, allt fram á þcnnan, dag.
Þar við bætist, að Pílatus, sem
rómvei'skur landstjóri í Gyðinga-
landi, varð að gera stjórninni lxeima
fyrir grein fyrir störfum sínum, og
m. a. senda skjöl og skilríki til ríkis-
skjalasaínsins í Róm. Því má bæla
við, að Pílatus framdi svo rpörg
grimmdarleg og heimskuleg verk í
Gyðingalandi, að herra lians og
keisari lét um síðir reka hann úr
embætti. í þessu tilfelli voru skjöl-
in, sem vörðu mál Jesús, lögð á
hilluna í ríkisskjalasafninu í Róm,
og þar lágu þau lengi, ólneyfð með
Öllll.
Um það bil fimmtíu árum eftir
dauða Jesú birtist sagnaritari nokk-
ur af Gyðingaættum, sem Jósephus
liét, í íómverska ríkisskjalasafninu
og fék að líta í skjölin og skrifa
þau upp. Hér var á ferð maður,
scm fyrir löngu var búinn að koma
sér í mjúkinn lxjá Rómverjum, og
er það skýringin á því, að lxann
fékk leyfi til þess að starfa í skjala-
safninu. En Jósephus kunni sitt
fag, en það var að skrifa upp fróð-
leik óg sögu, enda þótt sú saga væri
ekki samfelld, heldur í molum,
eins og reyndar var venjan með
sagnaritara íornaldarinnar. En rit-
verk Jósephusar um örlög Gyð-
ingaþjóðarinnar og ógæfu liennar,
varð fróðlegt og mjög dáð langt
fram í aldir og lifði þá í sögum,
uppskriftum og í fjölinörgum þýð-
ingum á ýmsum tungumálum.
JÓSEPHUS sat í ríkisskjalasafn-
inn í Róm, og hann skrifaði þar
upp ýmsan fróðleik, um Jóhannes
skírara, sem er söguleg persóna, og
um Jesú. Hann hafði enga sarnúð
með hvor.ugum, því að liann var
sjálfur úr hópi faríseanna, en guð-
spjöllin tala ekki vingjarnlega um
þá stétt manira, enda voru þeir litl-
ir vinir Jóhannesar og Jesú. Það
lientaði því vel viðliorfi Jósephus-
ar, sem sagt var um Jestx í þessum
skjölum í safninu í Róm, og liann
afritaði nteðal annars lýsinguna á
útliti Jesú.
Hvernig er það vitað með vissu?
Lang flestar þær Jóseplnis-afskrift-
ir, sem liafa varðveitzt til Jxessa
dags, fyrst afrit, en síðan prentun
þeirra, gefa engar upplýsingar í
málinu. Skýringin er sú, að liiu
kiistna kiikja lióf ritskoðun um
]>að bil árið 300 á-ýmsum handrit-
um, Jxar á meðal á Jósephus-ritun-
um. Kirkjan hafði engan áhuga
fyrir að þurika tit lífsverk Jóseph-
usar. Hún vildi gjarnan að rnest
af Jxví lifði áfram, en þó varð einn
kaflí að hVerfa sporlaust, kaflinn
um Jesii, því að hann var ekki í
samræmi við kenningu kiikjunnar,
eins og hún var þá orðin.
Og svo settust „censorar“. kirkj-
unnar við að mála mcð svörtu blcki
ylir þá kafla í ritverkum Jóseph-
usar, sem áttu að liverfa, hvort
heldur sem afritin voru á söfnum
eða í eigu einstaklinga. Kirkjan
gróf Jxau öll upp og afmáði Jxað,
sem henni var í nöp við, en síðair
fengu aðilar að halda handritum
sínum og afskriftum.
En engin ritskoðun í véröldinni
hefur nokkru sinni reynzt alfull-
komin, og sumt af Jxví, sem Jós-
ephus skrifaði, slapp í gegnum
skoðunina. Er Jxar einkum að ræða
um afskrift, sem komst til Rúss-
lands og var geymd í rússnesku
klaustri. Vísindin fengu aðgang að
Jxessari heimild fyrir um Jxað bil
mannsaldri. Afskrift þessi er ekki
texti Jósephusar að öllu leyti.
BreytingaY, viðaukar og úrfelling-
ar höfðu flotið inn í hana frá fyrri
af skriftum. En Eisler tók sér Jxað
hlutverk fyrir hendur, að beia sam-
air lxina ýrnsu texta og reyna að
finna, hvernig hinn upphaflegi
texti hefði verið. Enginn var betur
fær um að takast þetta verk á
hendur en einmitt Iiánn. í Jxessu
eldgamla rússneska afrití er þó éúg-
in pérsónújýsing á Jesú. Hún hlýt-
ur Jxví að hafa horfið í einlivérfi
fyrri afskrift. En þáð, sem Jxarna
vantar, er til annars staðar, ef tihia
má Eisler, í svokölluðu Lentúlús-
bréli. Einhver kristinn rithöfund-
ur hefur haft frumtexta Jósephus-
ár, óbjagaðan, fyrir frainaú síg.
Hann hefur haft andúð á þeir’ri
lýsingu á Jesú, sem sagnaritarinn
hafði skráð, og Jxví bætt inn í lxana
og aukið við á spássíunum. Síðan
hafa afritarar skrifað allt af í einni
bendn, írumtextann og þessa við-
auka. Eisler birtir síðan kafla Len-
túlus-bréfsins, og setur Jxau orð,
sem liann telur frumtextann, þ. s.
orð Jósepluisar, með skáletri, en
viðbót síðari tíma með venjulegu