Dagur - 30.11.1983, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 30. nóvember 1983
ÚTGEFANDI: ÚTGAFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ASKRIFT KR. 130 Á MÁNUÐI - LAUSASÖLUVERÐ 18 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÓRNSSON
FRÉTTASTJÓRI: GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN: EIRlKUR ST. EIRlKSSON, GYLFI KRISTJÁNSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÖRI: HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Það er of seint
að byrgja...
Ljóst er af ýmsu sem fram hefur komið að
undanförnu að fíkniefnaneysla fer stórum
vaxandi hér á landi. Það er því vissulega rík
ástæða til að sporna við fótum og reyna að
stemma stigu við vandanum. Það verður
helst gert með aukinni fræðslu um skaðsemi
fíkniefna svo og hertu eftirliti á dreifingu
þeirra og neyslu. En í allri umræðunni um
fíkniefnanotkun hefur áfengisneyslan fallið
nokkuð í skuggann og þá sérstaklega
áfengisneysla unglinga. Oft er talað um ung-
lingavandamál í þessu sambandi. Réttara
væri þó að tala um þjóðfélagsvandamál, því
unglingarnir eiga sökina langt í frá einir. Það
læra börnin sem fyrir þeim er haft. Oft á tíðum
leiðast börn og unglingar út í áfengisneyslu í
leit sinni að fullnægju í lífinu, í leit að ein-
hverju til þess að fylla upp í það rúm sálarinn-
ar sem heimilið, fjölskyldan á síðari tímum
vanrækir í hinni tímafreku leit að lífsgæðum.
Erfitt er að gera sér grein fyrir því hvort
áfengisneysla unglinga hafi aukist á síðustu
árum. Engar haldbærar tölur eru til þar að lút-
andi og þess vegna ef til vill hæpið að fullyrða
nokkuð þar um. Eitt er þó víst: Aldursmark
þeirra sem neyta áfengis hefur stórlækkað. í
dag er ekki óalgengt að unglingar um, og
jafnvel innan við fermingu séu farnir að neyta
áfengis og dæmi um að börn allt niður í 10 ára
aldur sjáist undir áhrifum áfengis, þótt slíkt
heyri sem betur fer til undantekninga. Þótt
sjálfsagt sé vænlegast að fólk láti áfengið al-
veg afskiptalaust á lífsleiðinni er ljóst að ef
einstaklingar hefja neyslu þess svo ungir sem
raun ber vitni getur það haft varanlegar af-
leiðingar í för með sér hvað varðar þroskaút-
tekt viðkomandi.
En hvað er til ráða? Auðvitað er ekki til nein
allsherjar lausn og þessi vandi verður ekki
leystur í einu vetfangi. Tvennt virðist væn-
legt til árangurs. Annars vegar að draga úr
eftirspurn eftir áfengi og hins vegar að tor-
velda aðföng þess. Með aukinn fræðslu og
markvissri um skaðsemi áfengis má draga úr
eftirspurn. Það að gera unglingum erfiðara
fyrir að nálgast áfengið er ekki lausn í sjálfu
sér heldur stjórnunaratriði sem leitt getur til
minni neyslu. Frjálsleg meðhöndlun áfengis
á heimilum og lítið eftirlit við útsölustaði
verður seint til þess fallið að draga úr neysl-
unni.
Hér þarf að lyfta Grettistaki. Einhvern
tímann afbakaði ágætur maður alþekkt mál-
tæki en hitti um leið naglann beint á höfuðið.
Það er nefnilega of seint að byrgja barnið
þegar brunnurinn er dottinn ofan í það.
B.V.B.
F. 22.9 1903-D. 21.11 1983
Eftir því sem líður á ævina
finnum við oftar og raunar sárar
til þess að sífellt eru að koma ný
skörð í hóp samfylgdarfólks
okkar, kærir æskuvinir hverfa
einn af öðrum og í hvert skipti
sitjum við eftir með hlýjar minn-
ingar og saknaðarkennd, sem
varir þá daga sem við eigum eftir.
Og ríkulega fann ég til þeirra
kennda þegar æskuvinur minn,
Árni Pálsson færði mér andláts-
fregn konu sinnar, Friðnýjar Þór-
arinsdóttur, sem andaðist í næst-
liðinni viku hér á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu.
Sú fregn var þó síður en svo
óvænt, heldur hafði vofað yfir
næstum heilt ár, sem hún hafði
legið á sjúkrabeði, og allan tím-
ann á óljósum mörkum lífs og
dauða. Mig setti hljóðan og
minningar frá löngu liðnum dög-
um tóku að hrannast upp í hug-
anum, allar tengdar henni með
ýmsu möti.
Friðný fæddist í Efri-Hólum í
Núpasveit árið 1903, 22. sept-
ber. Þar bjuggu góðu búi foreldr-
ar hennar, Þórarinn Guðnason
og Kristlaug Guðjónsdóttir.
Heimili þeirra var eitt hið menn-
ingarlegasta og myndarlegasta í
sveitinni. Þar ólst Friðný upp í
hópi sjö systkina og var það
mannvænlegur hópur sem hafði
erft góða eiginleika og mannkosti
frá foreldrunum. í Kollavík var
tíðum gestkvæmt og hverjum
vegfaranda fannst sem þar væri
ævinlega hátíð að koma, því að
húsbændum var eiginleg gestrisni
eins og hún gerist allra best og
glaðværðar og hlýju mátti njóta
þar í ríkum mæli. Gjafmildi
húsmóðurinnar var slík, að oftast
fannst henni að einhverju yrði
hún að víkja að gesti sínum við
brottför og varla fannst henni
viðeigandi að senda börn sín til
næstu bæja án þess að þau kæmu
þangað færandi hendi með ein-
hverja flík, málsverð eða eitt-
hvað sem kæmi sér vel.
Kristlaug lagði oft leið sína
fram yfir Hálsinn og fór þá
sjaldnast fram hjá Hermundar-
felli, enda var mikil vinátta með
henni og móður minni. Stundum
hafði hún með sér eina eða fleiri
af dætrunum, sem voru sex tals-
ins og sumar á svipuðu reki og
við systkinin. Þannig mynduðust
góð kynni með okkur smátt og
smátt, en nánust urðu vináttu-
böndin við Friðnýju. Þórdís syst-
ir mín og hún fylgdust að til
vetrardvalar í Kvennaskólanum
á Blönduósi. Vorið 1926 komu
þær heim forframaðar með nýja
lífsreynslu sem þær gátu miðíað
öðrum og mér fannst berast með
þeim léttur og ferskur andblær
frá því glaðværa og menningar-
lega samfélagi sem þær höfðu
búið við um veturinn. Og þær
höfðu frá mörgu að segja frá
þessum vetrardögum.
Friðný er mér einkanlega
minnisstæð frá þessum geðþekku
vordögum. Hún var heillandi ung
stúlka, fríð sýnum með frísklegt
yfirbragð, viðmótsþýð, ólgandi af
lífsgleði, myndarskap og heil-
brigðum æskuþokka.
Þær skólasysturnar höfðu
bundist traustum vináttuböndum
og Friðný var tíður gestur hjá
okkur þetta vor og sumar og stóð
þá við eina eða fleiri dagstundir.
Henni fylgdi alltaf skemmtun og
glaðværð. Hún var einstaklega
hláturmild og ég man að ég lét
ekki mitt eftir liggja í því að
koma henni til að hlægja, - hún
var svo falleg þegar hún hló sín-
um létta hlátri.
Um þessar mundir voru að tak-
ast veruleg kynni með Friðnýju
og Árna Pálssyni á Svalbarði, en
hann er sonur prófastshjónanna,
Páls Hjaltalín Jónssonar og Ing-
veldar Einarsdóttur. Hann bar af
öðrum ungum mönnum, mikill
fríðleiksmaður og allra hugljúfi.
Ég var að vísu aðeins á ferming-
araldri um þetta leyti, en hafði
þó grun um þessi efni, og ekki
mun ég hafa hlífst við að láta í
það skína þegar ég ræddi við
Friðnýju án þess að fleiri heyrðu.
Ég man að einn sunnudag
komum við heimilisfólkið frá
messu á Svalbarði. Friðný hafði
verjð í fylgd með okkur, og Árni
hafði slegist í förina. Þegar
Friðný hélt heimleiðis varð Árni
henni samferða áleiðis, þó að
ekki væri það vegurinn heim til
hans. Ég snáðinn dáðist með
sjálfum mér að hugrekki hans og
áræði, að fylgja heimasætunni út
á Háls, eins og ekkert væri sjálf-
sagðara. En á þeim árum fóru
ungir menn ekki með neitt af
meiri leynd en aðdáun sína á
ungum stúlkum.
É^ var viss um að fallegra par
en Árna og Friðnýju væri ekki að
finna á nálægum slóðum. Mig
grunaði að nú væri að renna upp
hamingjustund þeirra, kannski
ekki sú allra fyrsta, en því síður
hin síðasta.
Sennilega hefi ég fundið til öf-
undarkenndar góðrar tegundar,
því að bæði voru mér kær, og
hafa verið það frá fyrstu kynnum.
Skömmu síðar opinberuðu þau
trúlofun sína og gengu síðan í
hjónaband árið 1926, 2. október.
Kirkjuplatti
Lögmannshlíðar-
kirkju
Gefínn hefur verið út platti
með mynd af Lögmannshlíð-
arkirkju til ágóða fyrir bygg-
ingarsjóð Glerárkirkju á Ak-
ureyri.
Plattinn er teiknaður af sr.
Bolla Gústavssyni í Laufási og er
framléiddur í Gler og postulín h/f.
Plattinn verður seldur í Skó-
verslun M.H. Lyngdals í Sunnuhlíð
hjá kvenfélagskonum í Kvenfé-
laginu Baldursbrá, hjá félögum í
kirkjukórnum, sóknarnefnd og
sóknarpresti.
Veturinn 1926-27 voru þau
heima á Svalbarði, en um vorið
fluttu þau að Hóli á Sléttu og
hófu þar búskap á hálfri jörðinni.
Þegar þau fóru alfarin frá Sval-
barði naut ég þess að vera fylgd-
arsveinn þeirra með hesta, alla
leið á framtíðarheimilið. Þau
fluttu í lítið en fremur snoturt
hús og minnir mig að fremur lítið
væri um innanstokksmuni í
fyrstu, en þáð stóð fljótt til bóta.
Húsmóðirin var hógvær í lífs-
gæðakröfum og hennar eigið
handbragð setti fljótlega sinn
svip á heimilið.
Þar held ég að alltaf hafi ríkt
góður andi og farsæl samvinna,
enda hjónin bæði þær manngerð-
ir. Þau byggðu sér síðan rúmbetri
og hentugri bústað skammt frá í
túninu, og mátti það teljast ný-
býli, þó að aldrei nyti það styrks
af því tæi. Það nefndu þau Höfða
og fluttu í það árið 1950.
Árið 1964 fluttu þau til Akur-
eyrar og eignuðust efri hæð í hús-
inu Klapparstígur 3. Þessi íbúð
nægði þeim vel og þar bjuggu þau
um sig af þeirri snyrtimennsku
sem þeim var eiginleg. Bæði
hjónin hafa oft haft orð á því við
mig, að þau hafi talið sig lánsöm,
að hafa fengið að nágrönnum á
neðri hæðinni, hjónin Pál Sig-
urðsson og Önnu Gunnlaugsdótt-
ur, sem hafi lagt þeim lið þegar
vanheilsan fór að segja til sín og
látið þau njóta ómetanlegrar vin-
áttu og hlýju.
Árna og Friðnýju varð fimm
barna auðið. Þau eru Páll, bú-
settur á Þórshöfn, Einar, búsett-
ur á Akureyri, Ingveldur, sem á
heima á Húsavík og Ragna sem
er búsett á Akureyri. Þá urðu
hjónin fyrir þeirri þungu raun að
missa bráðefnilega dóttur sína,
Þórlaugu að nafni, þegar hún var
á sautjánda ári. Það reiðarslag
skall á sviplega og óvænt. Aðra
dóttur misstu þau á fyrsta ári og
hét hún Hulda.
Friðný reyndist alltaf styrk í
hverri raun og bar þennan harm
eins og hetju sæmdi. Hún gerði
ekki víðreist um sína daga en
helgaði heimilinu og fjölskyld-
unni alla sína starfskrafta, farsæl
í starfi, mikil móðir og traust eig-
inkona, virt og metin samkvæmt
því sem hún verðskuldaði, af
öllum, sem höfðu af henni kynni.
Hún hafði ekki verið lengi hér
í bænum, þegar hún fór að kenna
alvarlegrar vanheilsu og varð að
ganga undir tvísýnan uppskurð
og gekk aldrei heil til skógar eftir
það. Þær raunir bar hún ekki á
torg og vildi lítt um þær ræða.
Hver, sem kom til hennar gestur,
mætti aðeins léttri glaðværð og
góðri vináttu, og henni fannst
víst að önnur umræðuefni en
heilsufar hennar, væru líklegri til
að glæða lífi góða stund.
Og allt í einu tók af öll tvímæli,
og öllum mátti verða ljóst að bata
var ekki að vænta. Þegar litið er
yfir líf og starf Friðnýjar, finnst
mér að hún hafi öðlast mikla
hamingju á ferli sínum. Og það
var ekki gæfa, sem hún naut ein
fyrir sjálfa sig, heldur dýrmæt
hamingja, sem hún naut að veita
öðrum, fjölskyldu sinni, vinum
að fornu og nýju og öllu sam-
ferðafólki.
Þannig verður til dýrmætt
ævistarf.
Einar Kristjánsson.