Dagur - 30.11.1983, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - 30. nóvember 1983
Brynjólfur Ingvarsson fyrrverandi yfirlæknir Geðdeildar FSA skrifar:
Margir hafa lagt fyrir mig spurn-
ingar að undanförnu, misjafnlega
erfiðar eins og gengur, en yfirleitt
varðandi innra starf sjúkrahúsa,
sem þagnarskylda bannar lækni
að ræða um. Svörin hafa því orðið
mjög ófullkomin og stundum leitt
til misskilnings, því miður. Ég tel
mig áfram bundinn þágnarskyldu
um málefni sem snerta sjúklinga
og einstaklinga beint, en hef
hugsað mér að setja saman grein-
arkorn um skipulagsmál sjúkra-
húsa, sem gæti varpað ljósi á
suma erfiðieikana, er almenning-
ur gerir sér e.t.v. ekki nógu góða
grein fyrir.
Hvað er fjórðungssjúkrahús?
I>að er eins og öll önnur sjúkra-
hús opinber stofnun, reist og rek-
in af almannafé fyrir sjúklinga.
Þessu er hér slegið föstu vegna
þess sem síðar verður sagt. Hlut-
verk fjórðungssjúkrahúss er
einkum tvíþætt, þ.e. að vera
aðalþjónustustofnun fyrir sjúkl-
inga í því bæjarfélagi, sem
sjúkrahúsið er hluti af - og að
vera háþróaðasta stofnunin, sem
tekur við vandasömustu verkefn-
unum í öllum fjórðungnum. Hér
kemur strax í ljós vandi við
stefnumörkun, fólginn í því að
þetta tvíþætta hlutverk nær yfir
mikilvæga hagsmuni, sem geta
stangast á, en þurfa ekki að gera
það.
Meginuppistaðan í innra starfi
fjórðungssjúkrahúss eru svo-
nefndar klíniskar deildir, sem
taka inn sjúklinga í rannsóknir,
meðferð eða vistun. Hér er átt
við lyflækningadeild, barnadeild,
handlækningadeild, geðdeild
o.s.frv. Auk klíniskra deilda eru
stoðdeildir, skurðdeild, svæfinga-
og gjörgæsludeild, röntgendeild
o.fl. sem veita sérhæfða þjón-
ustu. Þær taka ekki inn sjúklinga,
en taka við þeim af klínisku deild-
unum og skila þeim þangað aftur.
Klíniskar deildir og stoðdeildir
eru undir yfirstjórn og á ábyrgð
læknis, sérfræðings í viðkomandi
sérgrein. Þessu til viðbótar má
nefna þjónustudeildir sem gegna
mjög ábyrgðarmiklum hlutverk-
um, en eru ekki undir yfirstjórn
læknis né á ábyrgð læknis, þótt
störf þeirra geti snert lífshags-
muni sjúklinganna. Nefna má
rafvirkjadeild, viðgerðadeild, fé-
lagsráðgjafadeild, skrifstofu, eld-
hús o.fl. o.fl.
Stjórn sjúkrahússins fer með
framkvæmdavald yfir stofnuninni
og stýrir smákóngunum í vissum
skilningi, þ.e. ramminn utan um
störf hverrar deildar kemur frá
spítalastjórn og með samþykkt-
um spítalastjórnarfunda. Þetta
þarf að vera alveg Ijóst, ef fram-
hald pistilsins á að upplýsa les-
andann að einhverju gagni.
Sú grundvallarbreyting varð á
rekstri FSA um síðustu áramót,
að í stað daggjalda komu nokk-
urs konar fjárlög, þ.e. fast fjár-
framlag úr ríkissjóði, útreiknað í
ársbyrjun, en með fyrirvörum og
sveigjanleika m.t.t. verðbreyt-
inga á útgjaldaliðum á árinu.
Þetta hafði geysivíðtækar afleið-
ingar og fyrirsjáanlegt var, að
1983 yrði erfitt ár. Fyrir yfirmenn
klínisku deildanna var mesti
vandinn sá að halda uppi jafn-
góðri þjónustu við sjúklingana og
áður var en taka samt undir óskir
spítalastjórnar um sparnaðarað-
gerðir. Allir sjá, að hér er mikið
í húfi og ákvarðanir um kerfis-
breytingar varð að taka með
mikilli gát og í náinni samvinnu
milli spítalastjórnar og yfirlækna.
Sumt tókst vel, annað ekki.
Varðandi þjónustu við geð-
veika hefur áður verið sagt opin-
berlega, að allt frá upphafi
rekstrar bráðageðdeildar FSA
1974 hefur uppbygging þeirrar
þjónustugreinar verið hægfara og
aðstaða mjög af skornum
skammti. Og borið saman við
aðrar klíniskar deildir spítalans,
mannafla, læknafjölda, sérfræð-
Sjúkrahús;
opinher stofnun
fyrir sjúklinga
inga o.fl. hefur geðþjónustan
orðið að sitja á hakanum, aftast í
biðröð, á meðan margt annað var
látið ganga fyrir. Þannig hefði
þetta kannski getað gengið ein-
hver ár í viðbót, þangað til röðin
hefði loks komið að þessari þjón-
ustugrein og hún síðan náð fram
til móts við hinar greinarnar með
heljarátaki og miklu fjármagni.
Og enn er ekki endanlega von-
laust um að þessu takmarki verði
náð með sameiginlegu átaki.
Það sem varð til þess að yfir-
læknir geðdeildar taldi rétt hinn
1. sept. sl. að starfrækja ekki
deildina að svo komnu máli var
einkum þrennt. Hvert og eitt
kallar á sérstaka umfjöllun eins
og nú skal gert.
Legudeild
fyrir geðsjúklinga
Það er öllum læknum Ijóst, að
fjórðungssjúkrahús, sem hefur
tekist á hendur að veita geðsjúk-
um á upptökusvæði sínu sam-
bærilega þjónustu við aðra sjúkl-
inga, getur ekki verið án legu-
deildar fyrir geðsjúka til lengdar.
Klínisk deild með dagvistun,
göngudeild, útibúum og ýmsu
því nýjasta er fótfestulaus og
vanrækir veikustu sjúklingana
þegar til lengdar lætur, ef ekki er
(jafnframt) aðgangur að sólar-
hringsvistun (legudeild) inni á
spítala. Breytingin í feb. sl. var
aldrei hugsuð sem endanleg
lausn, aðeins sem neyðarúrræði
til skamms tíma, meðan þessum
þætti uppbyggingar yrði hraðað
hér fyrir norðan og aðstaðan
mjög góð í Reykjavík til að létta
þessu af okkur í bili. Þáð kom í
hlut minn að verja þessar aðgerð-
ir út á við og jafnframt að tala
máli þessa sjúklingahóps innan
sjúkrahússins. Niðurstaða mín
varð hægt og hægt sú, að bið eftir
legudeild fyrir geðsjúklinga yrði
það löng og þreytandi, að áhorfs-
mál væri að brúa bilið með ann-
ars konar þjónustu í mörg ár. Þó
hefði ég reynt það, ef fleira hefði
ekki komið til.
Göngudeildir
Á svo til öllum klíniskum deild-
um og stoðdeildum Fjórðungs-
sjúkrahússins á Akureyri hefur
þróast göngudeildarþjónusta
með árunum. Til skýringar má
geta þess, að t.d, slysavarðstofa
er í eðli sínu göngudeild, sjúkl-
ingar koma og fá þar læknisþjón-
ustu án þess að leggjast inn á
spítalann til þess. Göngudeilda-
þróun á klínisku deildunum hef-
ur verið með mjög misjöfnum
hætti af eðlilegum ástæðum.
Þarfir sjúklinga og vinnuaðstaða
sérfræðinga eru þeir þættir sem
ráða sennilega langmestu um
þróunarhraða á hverri deild.
Hingað til hafa læknar ráðið
ferðinni sjálfir, en á yfirstandandi
ári hefur sést vaxandi viðleitni af
hálfu spítalastjórnar til að stýra
þessu og samræma milli deilda.
Um það út af fyrir sig er gott eitt
að segja. Hitt er aftur stórmál og
afdrifaríkt fyrir sjúklinga, þegar
ólæknislærðir aðilar ætla að segja
læknunum fyrir verkum í þessum
efnum. Þá er hætta á ferð. Lækn-
ar eru ekki á móti göngudeildum,
en vilja flýta sér hægt í þróun-
inni. Fyrir þessu eru eðlileg og
einföld rök. Þær raddir hafa
heyrst, að læknar reyni að hamla
gegn þessari þróun af ótta við
tekjumissi eingöngu. Má vera, að
innan læknastéttarinnar séu til
einstaklingar sem hugsa fyrst og
fremst um tekjur sínar. Ekki
þekki ég þá. Fyrir mér er spurn-
ingin miklu þýðingarmeiri, þ.e.
um gæði læknisþjónustunnar.
Þegar beinir hagsmunir sjúklinga
stangast á við peningahagsmuni
spítalans, hefur hver læknir til-
hneigingu til að hallast á sveif
með þeim fyrrnefnda. Svo einfalt
er málið.
Varðandi geðdeildina Skóla-
stíg 7 (T-deild) var málum svo
komið, að framundan virtist vera
„víðtæk göngudeildaþjónusta
fyrir alla með geðræn vand-
kvæði“ á aldrinum 0-100 ára.
Þessu átti læknir deildarinnar að
sjálfsögðu að bera ábyrgð á, en
helst ekki að fá að stjórna. Ný-
ráðnir starfskraftar, fagmenn og
ágætisfólk, en ólæknislærðir,
gáfu fyllilega í skyn, að þéir
þyrftu meira frjálsræði til sjálf-
stæðra starfa en nokkurs staðar
þekkist hjá aðstoðarlæknum á
klíniskum deildum. Yfirlækni
gekk illa að sjá hvernig þetta gæti
gengið og tók í neyðarbremsu.
Rök eru fyrir því, að það hafi
verið eina ráðið sem til greina
kom.
Félagsráðgjafadeildin
Á síðustu árum hafa félagsráð-
gjafar verið ráðnir að FSA. Ég
var og er þeirrar skoðunar að
með því hafi sjúkrahúsinu bæst
mjög eftirsóknarverður liðstyrk-
ur. Viss þjónustustörf í þágu
sjúklinga fara best í höndum fé-
lagsráðgjafa. í vor var stofnuð
félagsráðgjafadeild við FSA og
um svipað leyti tekin félagsráð-
gjafastaða (stöðuheimild) af T-
deild og lögð undir félagsráð-
gjafadeildina. Þessu mótmælti ég
munnlega og skriflega við tals-
menn stjórnar, en fékk ekki
hljómgrunn. Útkoman varð sú,
að nýr félagsráðgjafi yrði ráðinn
til starfa á T-deild með haustinu
í fullt starf þar, sjúklingaviðtöl,
hjónameðferð, fjölskyldumeð-
ferð o.fl. o.fi., og heyrði stjórn-
unarlega og faglega undir yfirfé-
lagsráðgjafa en ekki yfirlækni T-
deildar. Það á enn eftir að sann-
færa mig um að þessi tilhögun
hafi verið valin og knúin í gegn í
þágu sjúklinganna.