Dagur - 10.08.1988, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 10. ágúst 1988
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 800 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 70 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 530 KR.
RITSTJÓRAR:
ÁSKELL ÞÓRISSON (ÁBM.)
BRAGI V. BERGMANN
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON
(Reykjavik vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, BJÖRN JÓHANN BJÖRNSSON
(Sauðárkróki vs. 95-5960), EGILL BRAGASON,
FRlMANN HILMARSSON (Blönduósi vs. 95-4070),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, KRISTJÁN JÓSTEINSSON,
KRISTJÁN KRISTJÁNSSON (íþróttir), STEFÁN SÆMUNDSSON,
VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARAR: GUÐMUNDUR HRAFN BRYNJARSSON,
TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDI'S FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Stofnanastefna á
undanhaldi í
öldrunarmálum
Því hefur verið haldið fram að hér á landi hafi
verið fylgt „stofnanastefnu" í málefnum aldr-
aðra í stað þess sem fram kemur í lögum um
málefni aldraðra, þ.e. að þeir eigi að fá að búa
heima eins lengi og þeir kjósa. Þetta er alvar-
leg ásökun - og því miður á hún við rök að
styðjast. Þetta sjónarmið kemur m.a. fram í
grein sem Halldór S. Guðmundsson, forstöðu-
maður Hlífar, íbúa aldraðra á ísafirði, ritar í
tímaritið Almannatryggingar, sem Trygg-
ingastofnun ríkisins gefur út. „Stofnana-
stefna," segir Halldór „felst í því að ná hinum
aldraða inn á stofnun, taka af honum nánast
allt sjálfstæði t.d. fjárhagslegt, steypa hann
inn í ákveðið mynstur sem hentar stofnuninni
í þjónustu, láta hann þiggja þjónustu hvort
sem hann þarf á því að halda eða ekki, og
þannig með skipulögðum hætti gera hann að
þiggjanda en ekki gefanda, og gjörsamlega
án nokkurs annars hlutverks en þess að vera
lifandi dauður að því er virðist til lífsviðurvær-
is stofnunarinnar. “
Því miður eru til fjölmörg dæmi um stofnan-
ir fyrir aldraða sem eru nákvæmlega eins og
Halldór lýsir þeim. Eldra fólk situr þar og horf-
ir í gaupnir sér - fátt eða ekkert er við að vera
sem uppbyggilegt getur talist. Eldra fólk er
ekki vant að vera meðhöndlað eins og brúður.
Þannig hefur kerfið talið að málum væri best
háttað — en hugsunarhátturinn er að breyt-
ast. Stofnanastefnan er á hægu undanhaldi —
sem betur fer.
Reynslan sýnir að það fólk sem á efri árum
getur búið í eigin íbúð, annaðhvort þeirri
sömu og undanfarin ár eða áratugi, eða fær
litla íbúð í eða við dvalarheimili og hugsar um
sig sjálft að svo miklu leyti sem heilsan leyfir,
er ekki í eins miklum mæli hrjáð af sjúkdóm-
um sem gjarnan fylgja ellinni. Með öðrum
orðum þá er þetta fólk bæði lífsglaðara og
heilsuhraustara. Halldór segir réttilega að í
framtíðinni eigi stefna landsmanna í öldrun-
arþjónustu að vera sú sem hann nefnir
„manneskjustefnu" í andstöðu við stofnana-
stefnuna. „Við skyldum í framtíðinni leggja
meiri rækt við að byggja upp og veita ein-
staklingnum aðstöðu til að vera manneskja,
vera hann sjálfur en með möguleikum til
ákveðinnar þjónustu og samhjálpar." Undir
þessi orð tekur Dagur. ÁÞ.
i
viðtol dagsins
Einar Árnason, ritstjóri.
Mikill áhugi
fyiir tengslum
við gamla landið
- spjallað við Einar Árnason, ritstjóra Lögbergs-Heimskringlu
Einar Árnason, ritstjóri Lög-
bergs-Heimskringlu, var
nýlega á ferð hér á landi og
kom hann m.a. við á Akureyri.
Einar er Vestur-íslendingur,
fæddur í Winnipeg, en foreldr-
ar hans voru íslendingar, faðir-
inn úr Munaðarnesi í Borgar-
fírði en móðirin frá Leirá, hinu
forna höfuðbýli í Leirársveit,
Borgarfirði.
- Einar, var faðir þinn upp-
alinn í Munaðarnesi?
„Nei, hann ólst upp á Vatns-
leysuströnd og var sjómaður þar.
Mamma fór vestur með ömmu
minni þegar hún var fimm ára
gömul. Mamma var skyld Þórði á
Leirá en faðir hennar var Einar
Sæmundsen, kennari á sama bæ,
en Einar var náskyldur Eiríki
Magnússyni í Cambridge."
- Hvað hefur þú aðallega
starfað við um dagana?
„Þegar ég var unglingur starf-
aði ég við bústörf og við fiskveið-
ar. Eg hóf nám í verkfræði og
lauk því námi fyrir heimsstyrjöld-
ina síðari. Ég sinnti herþjónustu í
rúmlega sex ár en stofnaði að
henni lokinni mitt eigið fyrirtæki.
Fyrir þremur árum hætti ég með
fyrirtækið en á síðasta ári tók ég
við ritstjórn Lögbergs-Heims-
kringlu.“
- Ert þú mikill áhugamaður
um tengsl Vestur-íslendinga við
ísland?
„Á seinni árum hefur áhugi
minn á þessum málum aukist
mikið en þegar ég var yngri var
hann ekki svo mikill. Þetta er
sjötta íslandsferðin mín frá árinu
1974. Ég hafði áhuga á því að
fara til íslands í mörg ár þar áður
en ýmislegt varð þess valdandi að
ekkert varð úr því fyrr en 1974.
Konan mín er frá Patreksfirði og
hana langaði líka til að sjá gamla
landið. Mér finnst svo gaman að
heimsækja ísland að ég fer eins
oft og ég get til að sjá landið og
tala við fólkið.“
- Þú talar góða íslensku, varst
þú alinn upp við að tala málið?
„Já, að vissu leyti. Þegar ég var
barn og unglingur ólst ég upp í
íslenskri byggð og þar voru
gömlu íslendingarnir. Þetta var
orðið aldrað fólk, landnáms-
mennirnir, en ég þekkti það og
reyndi að vanda mál mitt meðan
ég talaði við það. Svo var ég mik-
ið með pabba og við töluðum
íslensku og ensku sitt á hvað. Ég
las líka töluvert af íslensku efni
þegar ég var strákur."
- Hvernig gengur útgáfa Lög-
bergs-Heimskringlu?
„Þetta gengur nokkuð stirt en
þó þolanlega. Efnahagurinn er
frekar þröngur en ég held að við
getum aukið fjölda áskrifenda.
Blaðið er nú nær allt á ensku en
mikið er fjallað um íslenskar ætt-
ir og æviágrip fólks af íslenskum
ættum. í þessum æviágripum
kemur vel fram að íslensku fólki
hefur oftast vegnað vel, bæði hér
á landi og fyrir vestan.
Útbreiðsla blaðsins er um 1500
blöð á mánuði og til íslands send-
um við um 160 blöð.“
- Er almennur áhugi fyrir því
að viðhalda tengslunum við
ísland?
„Já, vegna þess að fólk ferðast
alltaf að vestan til íslands, jafnvel
í stórum hópum, til að skoða
landið. Ég hef hitt fólk hérna,
Vestur-íslendinga, sem hefur ekki
áður komið til Islands. Þetta fólk
er mjög hrifið af landinu og þjóð-
inni.
Alltaf er nokkuð um að íslend-
ingar komi vestur og heimsæki
okkur. Við tölum stundum um að
íslendingar ferðist til sólarlanda
eins og Spánar og Ítalíu. Við höf-
um líka sól í Kanada, að vísu
ekki á veturna. Bændur hafa far-
ið í heimsóknir til Kanada og
bændasamtökin virðast hafa
áhuga á meiri samskiptum milli
landanna. Flugferð til Kanada
tekur aðeins hálftíma lengur en
til sólarlanda þannig að okkur
finnst að fleiri gæru látið sjá sig.“
- Hvaða áhrif hefur íslensku-
deildin í Manitobaháskóla á við-
hald íslenskunnar í Kanada?
„Það hafa margir lært íslensku
í háskólanum en samt ekki marg-
ir þannig að þeir geti talað málið
vel. Að vissu leyti hefur þetta
borgað sig vel en íslenska er nú
meira stunduð sem fræðimennska
á okkar tímum vestra meðal
yngra fólksins."
- Viltu segja eitthvað að
lokum?
„Við erum ánægðir með að fá
Dag vestra og við og við finnum
greinar í Degi sem Vestur-
íslendingar hafa gaman af. Þó er
mjög mismunandi hversu efnið í
Degi hentar lesendum vestra.
ísland er sjálfstætt ríki og
stjórnarfar þar er sambærilegt við
það sem gerist hjá stórþjóðum.
Það vekur athygli vestra að
íslendingar eru snjallir í fiskverk-
un og duglegir við að koma
fiskinum á markað vestra þar
sem þeir selja einni stærstu þjóð
heimsins mikið af fiski. Fólk er
því stolt af því að vera af íslensk-
um ættum og þegar unga fólkið
fræðist um þessa hluti þá fær það
oft áhuga á að fræðast meira um
landið. Margt ungt fólk veit ekk-
ert um ætt sína annað en að það
er af íslenskum ættum, það hefur
ekki vitneskju um hvaðan afar
þeirra og ömmur voru o.s.frv.
Hlutverk þeirra eldri er því að
fræða yngra fólkið um ættir sínar
og viðhalda áhuganum á íslandi
ög íslendingum. Blaðið sem við
gefum út er aðeins átta síður og
því er ekki mikið pláss í því fyrir
stórar greinar en við reynum alltaf
að hafa eitthvert efni frá íslandi
og í blaðinu eru líka greinar á
íslensku fyrir þá sem vilja við-
halda tungunni." EHB