Dagur - 10.08.1988, Blaðsíða 14

14 - DAGö^- 1Ö; át|úé¥1988
ri Minning:
TJón Eiríksson
fyrrum bóndi í Djúpadal í Skagafirði
Fæddur 1. maí 1898 - Dáinn 8. júní 1988
Við fráfall vinar míns og sam-
ferðamanns á langri ævi, Jóns
Eiríkssonar frá Djúpadal, datt
mér í hug erindi eftir skáldið og
listamanninn, Ríkharð Jónsson,
sem hljóðar svo:
„ Vinirnir hverfa einn og einn,
óðfluga leið til grafar.
Fellur úr bergi steinn og steinn,
strangur er dauðans mistilteinn.
Stend ég að lokum eftir einn,
við endaskör hinstu nafar. “
Með fráfalli Jóns hefur nú fall-
ið stór steinn úr ættarbergi
Djúpadals. Við ferðafélagar og
samstarfsmenn stöndum eftir á
ströndinni, fátækari og hryggir.
Ég er einn þeirra manna, sem
átti, að ég hygg, mest samstarf
vandalausra manna við Jón. Starf
okkar var á ýmsum sviðum
félagsmála, um hálfrar aldar
skeið. Er þar fyrst að minnast
stofnunar ungmennafélagsins
Glóðafeykis 1926. í annan stað í
kjörstjórn Frostastaðarkjördeild-
ar lengst af og í þriðja lagi í
stjórn Kaupfélags Skagfirðinga
fram á áttunda áratuginn. Aldrei
bar skugga á okkar samstarf og í
endurminningunni er aðeins
þakklæti og birta.
Fyrir utan þau störf, sem hér
hafa verið talin var Jón deildar-
stjóri Akradeildar Kaupfélags
Skagfirðinga í tuttugu ár, lengur
en nokkur annar deildarstjóri
hefur verið. Umsögn þáverandi
kaupfélagsstjóra Sveins Guð-
mundssonar var sú, að enginn
deildarstjóri, að öllum hinum
ólöstuðum, hefði lagt eins mikla
vinnu og rækt við starfið og Jón.
Ástæðan til þess, að ég minnist
Jóns, er fyrst og fremst okkar
löngu kynni, og í annan stað sú
að Jón talaði einhverju sinni um
það að ef hann færi á undan mér,
þá kveddi ég hann með nokkrum
orðum. Ég tel mig því hafa þekkt
Jón í Dal það vel, að ég þori að
lýsa honum að nokkru.
Jón í Dal, en svo var hann
jafnan nefndur manna á meðal,
var á margan hátt sérstök mann-
gerð og átti fáa sína líka hér um
slóðir. Hann var skarpgreindur,
fljótur að átta sig á málum, rök-
fastur, ræðumaður góður og fylg-
inn sér í málflutningi. Hvar sem
Jón kom fylgdi honum gleði,
bjartsýni og hreinlyndi. Hann var
höfði hærri allri meðalmennsku í
andlegum skilningi. Hann var
stórbrotinn höfðingi í lund.
Alstaðar vakti Jón eftirtekt fyrir
frjálsa og drengilega framkomu.
Aldrei varð Jón ríkur maður,
enda átti hann það til, að gefa svo
að segja allt, sem hann átti,
fyndist honum þörf á. Jón lifði
ekki fyrir eyrinn, hann lifði fyrir
hugsjónir. Hann var einn af
traustustu samvinnumönnum í
Skagafirði. Jón var skapmaður
allmikill, en líka mildur eins og
saklaust barn. Ég kom til Jóns
mánuði áður en hann dó. Þá var
hann með hressasta móti. Þetta
var tveimur dögum eftir níutíu
ára afmælið hans. Þá sýndi hann
mér fjölda af skeytum, sem hann
fékk frá vinum og vandamönn-
um, en ég held honunt hafi þótt
vænst um skeytið frá Sveini
Guðmundssyni fyrrum kaup-
félagsstjóra. Þar þakkar Sveinn
Jóni fyrir frábært starf í stjórn
Kaupfélags Skagfirðinga um ára-
tuga skeið og trausta og drengi-
lega framkomu í öllu starfi. Jón
var hvergi hálfur, alstaðar heill.
Eins og ég gat um hér að
framan, var Jón viðkvæmur og
tilfinningaríkur. Mitt í því að
hann var að sýna mér skeytin,
sem hann var virkilega ánægður
með, dró hann upp úr fórum sín-
um mynd af stúlkubarni og sýndi
mér. Hann dró höndina yfir
myndina eins og hann vildi
klappa henni og sagði: „Þetta er
hún Imba litla bróðurdóttir
mín,“ og klökknaði við. Þannig
var góðmennið, barnavinurinn,
höfðingi Dalsins. En Jón var
fljótur að átta sig og láta ekki til-
finningar setja skugga á stundina,
hann lyfti sérríglasi sínu og þar
drukkum við okkar sfðustu
hestaskál.
Þótt Jón væri ávallt gleðigjaf-
inn hvar sem hann kom, var þó
ekki alltaf sólskin í lífi hans.
Hann missti konu sína, Nönnu
Þorbergsdóttur, eftir stutta
sambúð. Var það Jóni hörmulegt
áfall, jafn tilfinningaríkum
manni. En hann eignaðist sólar-
geisla, sem lýsti honum í sorg-
armyrkrinu. Hann var búinn að
eignast dóttur með konu sinni
áður en hún dó, Sigríði gift
Rögnvaldi Gíslasyni frá Eyhild-
arholti, nú búsett á Sauðárkróki.
Þau eignuðust fjögur börn. Eirík,
dósent við Háskóla íslands,
Guðrúnu, rafmagnsverkfræðing,
Kristínu Sigríði, nema við
Háskóla íslands og Nönnu,
útgáfustjóra.
Það sannaðist hér sem oftar,
að hryggjast og gleðjast hér um
fáa daga, að heilsast og kveðjast
það er lífsins saga.
Ekki get ég lokið svo þessum
orðum mínum, að ég minnist
ekki á það, sem var afar gildur
þáttur í lífi Jóns, en það var ástin
til Djúpadals. Þar dvaldi hugur
hans til síðustu stundar.
Á áttatíu ára afmæli Jóns fyrir
tíu árum sendi ég honum nokkrar
línur. Þar er reynt að lýsa
umhverfi Djúpadals. Bærinn er í
skjóli hárra fjalla, og við túnfót-
inn rennur Dalsáin ýmist sem
beljandi fossfall sem veltir björg-
um svo drunur berast heim að
bæ, eða rennur sem ljúfur ómur,
sem flytur frið og ró í bæ.
Kannski hefur hið stórbrotna og
fjölbreytta umhverfi skapað and-
lega reisn Jóns að einhverju leyti.
Ég gerði mér þá í hugarlund,
að þegar litli drengurinn fyrir
áttatíu árum, skynjaði fyrst til-
veru lífsins, hafi hann kannski
fyrst heyrt milda óma Dalsárinn-
ar. Ennfremur gerði ég mér í
hugarlund að ef til vildi sofnaði
hann síðasta blundinn við hljóma
árinnar, en svo varð því miður
ekki, því Jón andaðist á Sjúkra-
húsi Skagfirðinga þann 8. júní sl.
Þar sem var hans vagga vildi
hann hljóta gröf. Honum varð að
ósk sinni, jarðaður í heimagraf-
reit í Djúpadal. Fjölmenni fylgdi
honum síðasta spölinn, með
eftirsjá en þakklæti fyrir langa og
góða samfylgd. Skagfirðingar yfir
höfuð sakna þín, en biðja þér
velfarnaðar á landinu nýja.
Ekkivar ég það kunnugur Jóni
sem bónda, að ég geti farið mörg-
um orðum um hann sem slíkan.
Þó veit ég að hann ræktaði mikið,
breytti fúamýrum í grösug tún og
byggði upp hús staðarins. Enn-
fremur held ég að hann hafi verið
ágætur skepnuhirðir. Ég held að
það sé óhætt að fullyrða, að þess-
ar setningar séu sönn lýsing á
Jóni, „að þeir sem akra yrkja,
auka Iandsins gróður, eru í eðli
tryggir ættjörð sinni og móður".
Ekki var að efast um tryggð Jóns
til heimahaga og ættjarðarinnar.
Ég geng þess ekki dulinn, að
þú kveiðst ekki umskiptum, þú
varst búinn að fá ósk þína upp-
fyllta, að ná níutíu ára aldri. Þú
treystir því áreiðanlega að vinir
biðu í varpa og tækju á móti þér.
Gamli vinur ég læt hér staðar
numið. Ég og kona mín þökkum
þér öll þín gengnu spor í sam-
fylgdinni, allar ánægjustundirnar
sem munu fylgja okkur til síðustu
stundar. Ég hef aðeins eina ósk
til þín, vinur minn yfir landamær-
in. Hún er sú, að Drottinn rétti
þér höndina sína og leiði þig í
ljósið og friðinn.
Framnesi 25. júní 1988
Björn Sigtryggsson.
Þeim er eðlilega farið að fækka
bændunum, sem búsettir voru í
Akrahreppi um það leyti, sem ég
fluttist þangað handan úr Hegra-
nesinu. Ætli þeir séu nema 11 eft-
ir á lífi af 57. Sagt er að maður
komi í manns stað. Víst er nokk-
uð til í því. En engir tveir menn
eru að öllu eins, og víst er, að sá
kemur aldrei aftur, sem eitt sinn
er horfinn. Sveitin sjálf er hin
sama og áður. En mannlífið
breytist því hver einstaklingur
setur sinn svip á það umhverfi og
samfélag, sem hann lifir í.
Nú síðast hvarf Jón Eiríksson í
Djúpadal af sviðinu. Engum
þurfti í sjálfu sér að koma það á
óvart með 90 ára gamlan mann.
Og þó tók það sinn tíma að sætta
sig við og átta sig á þessari and-
látsfregn. Ekkert var fjarlægara
né fráleitara en hugsunin um
dauðann í návist þessa elskulega
og lífsglaða manns, Jóns í Djúpa-
dal, þótt níræður væri orðinn. Á
æskufjör hans, bjartsýni og
lífstrú sló naumast nokkrum
fölskva allt til efsta dags.
Jón Eiríksson fæddist í Djúpa-
dal í Blönduhlíð 1. maí 1898.
Voru foreldrar hans Eiríkur
Jónsson, bóndi og trésmiður í
Djúpadai og kona hans, Sigríður
Hannesdóttir, góð hjón og glæsi-
leg og ákaflega vel gerð á alla
grein. í Djúpadal átti Jón heima
til æviloka, enda hefði hann
naumast að fullu fest rætur í
nokkru umhverfi öðru. í Djúpa-
dal hefur sama ættin setið um
aldabil og sem betur fer eru ekki
horfur á að það breytist í bráð.
Innan fermingaraldurs dvaldi Jón
nokkur ár hjá frændfólki sínu á
Reynistað og mat það heimili
jafnan mikils síðan. um tvítugs-
aldur hvarf Jón til náms við
Bændaskólann á Hvanneyri og
lauk þaðan búfræðiprófi. Ánnars
skólanáms mun hann ekki hafa
notið utan hinnar venjulegu
barnafræðslu þeirra tíma, sem nú
mun naumast þykja merkilegt né
halddrjúgt veganesti. Allt um
það var Jón vel menntaður, í
bestu merkingu þess orðs. Hann
las flest, sem hann náði til. Hann
var fluggreindur, stálminnugur,
næmur og opinn fyrir straumum
og nýjungum samtíðarmnar,
glöggur á að greina kjarna frá
hismi og manna fljótastur til fylg-
is við þær hreyfingar og hugsjón-
ir, sem hann taldi horfa til heilla.
Slíkir menn eru allt sitt líf að læra
og þeir læra vel.
Éiríkur í Djúpadal var listefn-
ugur smiður og því mjög eftirsótt-
ur til þeirra starfa utan heimilisins.
Það kom því snemma í hlut Jóns
að veita búinu í Djúpadal for-
stöðu að meira og minna leyti og
síðar alfarið. Hann kvæntist
frændkonu sinni, Nönnu Þor-
bergsdóttur, en missti hana eftir
skamma sambúð. Þau eignuðust
eina dóttur, Sigríði, sem gift er
Rögnvaldi Gíslasyni frá Eyhild-
arholti.
Jón í Djúpadal bjó aldrei
neinu stórbúi en góðu og gagn-
sömu. Enginn var hann auð-
söfnunarmaður, enda stóð eðli
hans og upplag ekki til þess, en
svo óeigingjarn og örlátur að
stundum sýndist lítt við hóf. Einn
þeirra fágætu manna, sem ávallt
láta eigin hag víkja fyrir annarra.
Djúpidalur er frá náttúrunnar
hendi mikil jörð og fögur. Hún
stendur hátt í minni samnefnds
dals og sér þaðan vítt yfir Skaga-
fjarðarhérað. Hinn svipmikli
Glóðafeykir stendur vörð um
bæinn á aðra hlíð, Akrafjall á
hina. Að baki liggur dalurinn og
hið tignarlega Tungufjall. Við
túnfótinn rennur Dalsáin í djúpu
gili og syngur þar sitt eilífa lag,
stundum með tröllslegum gný og
ryðjandi fram björgum svo að
nágrennið nötrar við, eða blítt og
róandi. Þannig er umhverfi
Djúpadals, svipmikið og fagurt í
senn og síst undrunarefni þótt
Jón kysi að eyða þar ævidögun-
um. Én Djúpidalur er að ýmsu
leyti óhæg jörð. Ræktunarskil-
yrði erfið áður en hinar stórvirku
jarðvinnsluvélar komu til sög-
unnar. Langt á þjóðveg þótt ekki
yrði þess vart að það drægi úr
gestakomum. Var oft í meira lagi
mannkvæmt í Djúpadal og Jón
aldrei glaðari en þegar hann
hafði fullt hús gesta og gat veitt á
báðar hendur. Þá var Jón í Djúpa-
dal stórauðugur maður. Fénaðar-
ferð er mikil og fjárgæsla erfið
svo sem verða vill á jörðum, sem
mikið land eiga til fjalls. Kom sér
oft vel að Jón var manna léttastur
á fæti og brattgengastur. Sá ég
Jón, á efri árum, feta þær kletta-
skeiðar, sem ýmsum yngri mönn-
um hefði ekki þótt fýsilegt að
eiga fang við.
Ekki mun ég rekja hér hin
marg háttuðu félagsmálastörf
Jóns á langri ævi. Það gerir alda-
vinur hans og samstarfsmaður
hans á þeim vettvangi um áratuga
skeið, Björn Sigtryggsson á
Framnesi, vel og rækilega í ann-
arri grein hér í blaðinu. Þess eins
skal getið, að það var fágætlega
gott og ánægjulegt að starfa með
Jóni að hvers konar félagsmáium.
Komu þar til ágætar gáfur hans,
glöggskyggni, víðsýni og mann-
skilningur. Liðsinni hans brást
aldrei þegar veita þurfti fram-
faramálum brautargengi og þar
munaði svo sannarlega um
mannsliðið.
Þótt Jón í Djúpadal þyrfti oft
að fara að heiman vegna marg-
háttaðra félagsmálastarfa, fýsti
hann alltaf að komast sem fyrst
heim. Síðustu vikurnar varð
hann að dvelja í sjúkrahúsi. En
nú er hann aftur kominn heim í
Dalinn sinn.
Hann var jarðsettur í heima-
grafreit í Djúpadal þann 18. júní
sl., að viðstöddu miklu fjöl-
menni. Skagfirðingar og aðrir
vinir og venslamenn Jóns kvöddu
þar hugljúfan mannkostamann
og góðan dreng. Sú jörð, sem
hann uni svo heitt og vann svo vel
hefur nú endanlega tekið hann í
faðminn.
Magnús H. Gíslason.
lesendahornið
Tony Fitzgerald:
Bréf til þín
Kæru vinir.
Þakka ykkur fyrir að taka tíma
til að lesa þetta bréf. Ég hef skrif-
að þér það, því ég trúi að inni-
hald þess sé mikilvægt. Fyrst vil
ég þó kynna mig. Ég heiti Tony
Fitzgerald, ég er Ástrali, búsettur
í Englandi og hef oftsinnis heim-
sótt land ykkar síðan 1976.
í heimsóknum mínum til
[íslands, hef ég talað á mörgum
samkomum og séð Guðs kraft
snerta líf margra, á sama tíma
verð ég var við vaxandi hungur
eftir Guðs sannleika.
Við athugun á sögu þjóðarinn-
ar sem er bæði rík og heillandi,
get ég þó séð grundvallarhluti
sem hafa hindrað að allt Guðs
ráð fengi að opinberast. Ég bið
þig að lesa áframhaldið með
opnu hjarta. Biblían kennir
okkur, að það sem við sáum,
munum við uppskera. Ég trúi því
að við fæðingu kristninnar hér á
landi hafa verið sáð hlutum sem í
dag gefa uppskeru í samræmi við
þá sáningu. Uppskeran er krist-
indómur sem hefur á sér yfirskin
guðshræðslunnar en afneitar
krafti hennar eins og segir í ritn-
ingunni.
í upphafi voru Þór, Týr og
Óðinn dýrkaðir hér á landi sem
aðalguðir og prestar ásatrúarinn-
ar ríktu líka sem stjórnendur eða
goðar. Ég þarf ekki að tíunda
þessa hluti, þetta þekkið þið.
En svo fór kristin trú að breið-
ast út, rómversk kaþólsk. Alþingi
lýsti því yfir árið 1000 að kristin
trú yrði ríkistrú á íslandi. Þó
máttu menn blóta goðin á laun og
goðarnir urðu í reynd áhrifa-
valdar í hinni nýju trú landsins í
upphafi.
Én gerum nú langa sögu stutta.
Lúter kom fram á sjónarsviðið og
boðaði m.a. réttlætingu fyrir trú
á Jesúm Krist og að Biblían væri
hið sanna orð Guðs. Danmörk
tók lúterskuna og svo ísland og
hefur lúterska kirkjan verið ríkis-
kirkja landsins fram á þennan
dag. Allt þetta hefur kallað fram
mikinn styrkleik hjá íslensku
þjóðinni, en á sama tíma orsakað
það að margir játa trú á tilvist
Guðs og ástunda jafnvel trúarleg-
ar athafnir án þess þó að eiga lif-
andi persónulegt samfélag við
Drottin Jesúm Krist.
Samkvæmt Biblíunni er kristin-
dómurinn ekki trúarbrögð sem
innihalda einungis lög, reglur,
boð, bönn og trúarathafnir.
Kristindómurinn er að meðtaka
Jesúm Krist sem frelsara sinn og
Drottin og lifa trúarlífinu í krafti
heilags anda.
Nú í ágústmánuði mun ég
heimsækja ísland í boði Trú og
Líf-kirkjunnar og tala á samkom-
um bæði í Reykjavík, Vest-
mannaeyjum og kannski víðar.
Við munum boða fagnaðarerind-
ið í krafti, fjalla um efni þessa
bréfs og treysta Guði fyrir tákn-
um og undrum því Guð er Guð
krafta verkanna. Það er ekki mitt
að dæma, en ég kem sem þjónn
þinn og ég veit að það eru margir
í ykkar yndislega landi sem þrá
lausn í líf sitt og að sjá kraft krist-
indómsins virka í daglega lífinu.
Ég býð þér að koma og vera
með okkur á þessum samkomum
í ágúst og að við í sameiningu
mættum heyra og sjá fagnaðarer-
indi Jesú Krists.
Þakka þér fyrir að lesa þetta
bréf til enda og ég hlakka til að
sjá þig.
Virðingarfyllst,
Tony Fitzgerald.