Dagur - 20.12.1989, Blaðsíða 18

18 — DAGUR — Miðvikudagur 20. desember 1989
Jóhann Gunnarsson,
skipstjóri frá Dalvík
kominn heim eftir tv eggja ára
þróunarstarf á Grænhöfðaejjum:
Skipverjarnir um borð í Feng losa pokann eftir gott hol. Þessi fiskur sem
þarna er verið að veiða heitir Bezugo en líklegast er ekki hægt að likja
honum við neinn fisk á íslandsmiðum
Jóhann virðir fyrir sér fjögurra
kílóa humar sem fékkst í veiðar-
færin.
„Varð ekki fyrir
vonbrigðum úð komima
Grænhöfðaeua44
„Ætli þetta hafi eldá verið ævintýraþrá til að
byija með. Petta byijaði á því að ég sá auglýs-
ingu í Mogganum þar sem óskað var eftir
mönnum í þetta verkefni á Grænliöfðaeyjum.
Ég var einn af mörgum sem sóttu um og fékk
starfið. Pessu næst voru hafdin námskeið fyrir
okkur í Reykjavík og sunnudaginn 13. des-
ember 1987 var haldið af stað til Grænhöfða-
eyja,“ segir Jóhann Gunnarsson, skipstjóri frá
Dalvík, sem nýkominn er úr þróunaraðstoð á
Grænhöfðaeyjum þar sem hann var stýrimað-
ur á Feng, skipi Þróunarsamvinnustofnunar
íslands. Verkefni Jóhanns og félaga hans var
að aðstoða innfædda við fiskveiðar, vinnslu og
markaðssetningu á fiski.
Varð að bjarga mér
„Þegar ég sótti um vissi ég nán-
ast ekkert um þessar eyjar. Ég
þekkti reyndar menn sem höfðu
verið þarna og hafði talað við þá
en vitneskjan að öðru leyti var
lítil. í undirbúningnum fyrir
starfið fengum við smávegis inn-
sýn í mál innfæddra og frædd-
umst um eyjarnar. Þetta var góð-
ur undirbúningur. Þegar við
komum til eyjanna komum við
fyrst í stóra borg og satt að segja
varð maður ekki fyrir vonbrigð-
um. Ástandið þarna var miklu
betra en maður átti von á en
seinna sá maður mikla fátækt og
verri afkomu fólks."
Jóhann segir fiskveiðar inn-
fæddra aðeins fyrir innanlands-
neyslu. Veitt er með handfærum
og nót og veiðarnar stundaðar á
litlum opnum bátum. „Síðan
veiða þeir dálítið af túnfiski og
hann er að megninu til frystur og
sendur úr landi. Annar fiskur
hefur ekki verið sendur úr landi.
Eyjaskeggjar hafa talsverðar
tekjur af þjónustu við skip og
flugvélar. “
á þeirra máfi
Fengsverkefnið á Grænhöfðaeyj-
um var þríþætt, þ.e. togveiðar,
handfæraveiðar og dragnóta-
veiðar. Jóhann segir að tog- og
handfæraveiðarnar hafi verið
stundaðar á Feng en dragnóta-
veiðarnar hins vegar á skipi í
eigu ríkisfyrirtækisins PESKAF.
Jóhann var fjóra mánuði sam-
fleytt við kennslu á PESKAF-
skipinu þar sem hann kenndi
innfæddum réttu tökin á veiðum
með handfæri og snurvoð. „Ég
var einn með innfæddum á þess-
um bát og varð því að bjarga mér
á þeirra máli sem heitir kreol og
er skylt portúgölsku. Okkur gekk
svona þokkalega að komast inn í
málið, þetta vandist þegar á leið
og þeir fóru líka að skilja mann
betur," segir Jóhann.
Þrátt fyrir að Jóhann sé vanur
togarasjómaður héðan að heim-
an var fiskurinn framandi. „Þessi
fiskur sem þeir eru að veiða eru
óþekktar tegundir fyrir okkur,
smár hitabeltisfiskur sem veiðist
í snurvoð og troll en handfæra-
fiskurinn er hins vegar stærri,
allt frá 300 g upp í 10-15 kg
fiska. Inni á milli má kannski
finna eina og eina tegund sem
líkja mætti við karfa en að öðru
leyti held ég að þessi fiskur eigi
ekkert skylt við það sem við
þekkjum hér á miðunum við
landið."
Jóhann lætur vel af sjó-
mönnunum á Grænhöfðaeyjum.
Kennslunni segir hann að þeir
hafi tekið vel og bætir við að fyrir
þessa sjómenn hafi stærsta bylt-
ingin verið sú að byrja að nota
handsnúnar handfærarúllur í
staðinn fyrir að draga allan fisk á
höndum. „Þessar gömlu hand-
færarúllur sem við eigum hér og
menn eru vart farnir að láta sjá
sig með kæmu að góðum notum
þarna suður frá. Sama má segja
um gamalt nótarefni, flot og blý
sem liggur víða hér í skúrum.
Allt þetta kæmi að góðum notum
þarna suður frá. “
Lögðum mlkið á okkur
fyrir markaðinn
„ Jú, í þessu verkefni var veiðun-
um fylgt eftir með vinnslu og síð-
an markaðssetningu, “ svarar
Jóhann aðspurður um sölu á afla
Fengs. „Fiskurinn var frystur á
eyju sem heitir Sal. Þar var fyrir
vinnsla á humri og til að fylla
upp í tíma var allur afli af Feng
og North West, skipi PESKAF,
unninn þar. Á þessari eyju var
alþjóðaflugvöllurinn og þvi var
ísað þar í kassa þegar við vorum
að senda ferskan fisk á markað í
Evrópu. Megnið af aflanum var
fryst til að byrja með en þegar á
leið fór sífellt meira ferskt á
markað. Þessi markaðsieit tók
langan tíma og því var hægt á
veiðum hjá okkur en stuttu áður
en við fórum heim tók ferski
markaðurinn vel við sér og tók
við talsverðu magni,“ segir
Jóhann. Markaðirnir fyrir fiskinn
frá Grænhöfðaeyjum voru helst í
Hollandi og París. Duttlungar
markaðsins voru miklir og Jó-
hann segir að menn hafi reynt að
laga sig sem best að óskum
hans. „Það var því töluvert mikið
á sig lagt fyrir markaðinn. “
Jóhann segist telja að íbúar á
Grænhöfðaeyjum eigi meiri
möguleika á ferska markaðinum.
Fyrst þurfi þeir að berjast fyrir
að verða viðurkenndir í fiskveið-
um, jafnframt því að fá sem
besta leiðsögn um meðhöndlun
á fiski. íslendingarnir kenndu
þeim að ísa fiskinn í kassa og það
segir Jóhann byltingu fyrir þá.
„Þarna þekkist þessi aðferð ekki
enda yfirleitt um að ræða minni
báta. Við skildum eftir um 1000
plastkassa og þá geta þeir notað
í sínum skipum. Ríkisfyrirtækið
PESKAF á ágæt skip en til
viðbótar eiga þeir marga trébáta
sem eru misjafnir að gæðum.
Einnig róa þeir mikið á opnum
byttum og manni finnst eigin-
lega með óiíkindum hvað fáir
slíkir bátar farast hjá þeim.“
íslendingar aftarlega
á merinni
í þróunarstaríi
Jóhann segir að á eyjunum
skorti ekki vinnuaflið heldur
skorti atvinnu fyrir fólkið.
Hann segist samt ekki þeirrar
skoðunar að aðstoð á borð við þá
sem íslendingarnir veittu breyti
hugsunarhætti þeirra á stuttum
tíma. „Ef verið er að tala um
þróunarstarf þá þýðir ekkert að
hugsa í einu ári eða tveimur.
Menn eiga frekar að hugsa i
Frá Mindelo, borginni á Grænhöfðaeyjum þar sem voru bækistöðvar
Jóhanns og félaga hans meðan á þróunarverkefninu stóð.