Dagur - 20.12.1989, Blaðsíða 19

G8GI Tadrnaeab .08 TuSBbnjIr/6il4 - 5EJOAG - 8í
Mid\ikudagur 20. desember 1989 - DAGUR - 19
'Jóhann Gunnarsson
ásamt fjölskyldu sinni á
Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri nú stuttu fyrir
jól þar sem Jóhanni og
Mariu Ramos Rocha
fæddist litil stúlka. í
fangi Jóhanns situr son-
ur hennar, Décio Iliano
Rocha Lopes. Mynd: KL
Eitt af því sem kenna þurfti mörgum sjómönnum á Grænhöfðaeyjum
voru viðgerðir á netum. Hér voru sjómennirnir komnir í einhverjar
ógöngur og Jóhann kom til skjalanna og aðstoðaði.
Fengur, skip Þróunarsamvinnustofnunar íslands, komið i slipp á Græn-
höfðaeyjum. Annað skip sem er í eigu ríkisfyrirtækis á Grænhöfðaeyj-
um var einnig notað í þróunarverkefninu en Jóhann var um fjögurra
mánaða skeið eini íslendingurinn þar um borð.
mannsöldrum hvað þetta varðar.
íslendingarnir eru hroðalega
aftarlega á merinni í þróunar-
starfi og fjárframlögum í þennan
málaflokk. Það var beðið um
123,5 milljónir króna til að reka
Þróunarsamvinnustofnun
íslands á næsta ári en sam-
kvæmt fjárlagafrumvarpi er
framlagið 64 milljónir. Ég efast
um að þetta framlag nægi til að
standa við þær skuldbindingar
sem íslendingar eru búnir að
skrifa undir. Hér er búið að sam-
þykkja þingsályktun um hversu
háa prósentu eigi að veita í þró-
unaraðstoð en alltaf er hún skor-
in meira niður. Á súluritum yfir
framlög þjóða til þróunarmála er
vart haft fyrir því að gera strik
fyrir ísland, þetta framlag er svo
lítið," segir Jóhann og bendir
jafnframt á að Norðmenn leggi
um 1% af þjóðarframleiðslu í
þróunarhjálp á meðan framlag
íslendinga er um 0,05% af þjóð-
arframleiðslu.
„í þróunarhjálp skila framlög-
in sér að verulegu leyti til baka
til þessara þjóða. Þetta kemur til
baka í formi launa, keyptra
aðfanga og þess háttar. Ég hef
heyrt að t.d. Danir telja sig fá 70
aura af hverri krónu til baka. Við
keyptum mikið af vörum hér
heima áður en við fórum til
Grænhöfðaeyja og ég giska á að
helmingur þeirra fjármuna sem
veittir voru i þetta verkefni hafi
orðið eftir hér heima. Ef íslend-
ingar ætla að byggja upp þróun-
arhjálp eða eitthvað í þá áttina
þá verður þessi stofnun að fá
fastan tekjustofn, það þýðir ekk-
ert af vera úti um allan heim að
leita að verkefnum á sama tíma
og framlagið er sífellt skorið
niður. Hingað kemur fólk til að
ræða við okkur um þróunar-
aðstoð, sér hvernig við lifum en
fær þau svör að við getum lítið
aðstoðað vegna fjárskorts. Það
er lítið samræmi í þessu. Ég hef
grun um að á alþjóðavettvangi
sé eftir því tekið hversu lítið
þetta framlag okkar er.“
Hér vantar sldlning á
gildi þróunaraðstoðar
Jóhann telur að hér á landi vanti
skilning fólks á því hvað verið er
að gera með þróunarhjálp.
„Þetta er ekki eingöngu hjálp,
þetta er líka atvinna. Mér var
bent á það úti í Englandi að út úr
þróunarhjálp gætu þjóðir haft
verulegar tekjur ef litið er til
þess að með þessu er verið að
selja þekkingu. Þegar síðan búið
er að koma þessum þjóðum af
stað í sinni uppbyggingu þá
hljóta þær að leita til þeirra sem
aðstoðina hafa veitt um ýmis
aðföng. Ég er viss um að þarna
og víða í Afríkulöndunum er
markaður fyrir íslenska fram-
leiðslu. Við þurfum kannski að
leggja eitthvað á okkur til að
vinna þá en um leið og t.d. er
kominn vísir að fiskvinnslu þá
verða til peningar og þá eiga
þessar þjóðir að geta keypt. Við
þurfum því sjálf að koma keðj-
unni af stað til að geta hagnast á
henni. “
Jóhann segir að þessi mál
megi líta frá mörgum hhðum, t.d.
þeirri sem snúi beint að þeim
mönnum sem ráði sig til starfa í
þróunarhjálp. „Ég réð mig í þessa
vinnu fyrir tveimur árum en þeg-
ar við komum heim í haust var
atvinnuástand slæmt og þröngt
um vinnu. Reyndar var ég hepp-
inn og fékk fljótt starf en ef aftur
býðst starf við þróunarhjálp þá
er spurningin sú hvort ég get
farið í þetta aftur og sleppt
hendinni af vinnu hér heima.
Fjárskorturinn hjá Þróunarsam-
vinnustofnuninni gerir það að
verkum að hún getur ekki stöð-
ugt verið í verkefnum, missir því
starfsmennina og þarf sífellt að
vera að þjálfa upp nýja menn.
Allir sjá að þetta er slæmt. “
- Tækir þú boði um þróunar-
starf ef þér byðist það aftur?
„Kannski, kannski ekki. Ég
þori ekki að segja til um það
núna. Þetta freistar manns
alltaf, að sumu leyti er þetta
gaman og þroskandi. Enn
skemmtilegra verður þetta þeg-
ar maður sér árangurinn af starf-
inu."
Uppbyggingunni þarf
að fylgja eftir
Þær raddir heyrast ahtaf í
umræðunni um þróunarstarfið
að á meðan það standi yfir sé
árangur vel sýnilegur en strax
og aðstoðinni sé lokið fari allt í
sitt gamla horf. Jóhann segir að
menn verði að gera sér grein fyr-
ir að þróunarstarf verði ekki
mælt nema á löngum tíma. En
hvernig er ástandið nú í fiskveið-
unum á Grænhöfðaeyjum að
afloknu um tveggja ára starfi?
„Ég held að það sem við vor-
um að gera sér raunverulega
stopp. Hvort þeir taka viðbragð
og hugsa af því að þeir fundu
peningalyktina á eftir að koma í
ljós. Það sem hefði þurft að gera
er að fylgja þessu betur eftir
með því að hafa 1-2 menn
þarna suðurfrá og láta þá fylgja
því eftir sem verið var að gera
gagnvart snurvoð og handfæra-
veiðum. Þeir hafa báta til þess-
ara veiða, kassa og ís þannig að
búnaðinn skortir ekki og nægi-
lega mikið hafa þeir lært af
okkur. Ef engin fjárveiting kem-
ur til verður engu fylgt eftir og
fari svo gæti þetta starf fallið i
gleymsku. Það væri vissulega
slæmt.
Okkar markmið var að láta
þessar veiðar standa undir sér
og þegar á leið tókst það. Þessar
veiðar geta staðið undir sér en
það tekur sinn tíma. “
Frá karnivalinu í Mindelo sem
haldið er i febrúar ár hvert. Jó-
hann sagðist hafa orðið talsvert
undrandi þegar skyndilega birtist
jólasveinn á miðri götu
„Fólk hefur í sig og á
með miklu striti“
Frá þróunarstarfinu sjálfu víkur
talinu að fólkinu sem þessar eyj-
ar byggir. Sambýliskona
Jóhanns er frá Grænhöfðaeyjum
og hingað komu þau ásamt syni
hennar seint í ágústmánuði. Nú
stuttu fyrir jólin fæddist síðan
stúlkubarn í heiminn þannig að
fyrstu vikur fjölskyldunnar hér á
landi eru viðburðaríkar. Þau hafa
sett sig niður á Dalvík og er sá
stutti þegar kominn í barnaskól-
ann á Dalvík og unir sér vel
þrátt fyrir framandi umhverfi.
Jóhann segir að fólk á Græn-
höfðaeyjum hafi reynst kurteist
og komið vel fram við íslending-
ana í alla staði. Heilbrigðisþjón-
usta segir Jóhann að sé í þokka-
legu ástandi á eyjunum og
menntun á uppleið þrátt fyrir að
efnalitlar fjölskyldur eigi í erfið-
leikum með að senda börnin til
framhaldsnáms. En hvernig er
efnahagur fólks?
„Ég held að megin þorri þjóð-
arinnar hafi það þokkalegt. Fólk-
ið hefur í sig og á en þetta kostar
gífurlegt strit og útsjónarsemi.
Fólkið nýtir út úr öllum hlutum
og notfærir sér það sem til fellur.
Þessi þjóð telur um 400 þúsund
manns á 10 byggðum eyjum.
Höfuðborgin heitir Praya og er á
eyju sem heitir Santiago og þar
býr nálega helmingur þjóðarinn-
ar.“
„Maður venst aldrei
loftrakanum“
Það er ekki laust við að brosvipr-
ur færist yfir andlit Jóhanns þeg-
ar hann er spurður um veðurfar-
ið. Yfir veturinn segir hann að
hitastigið sé um 25 gráður en
þegar fram á sumarið kemur
stígur súlan yfir 35 gráður. „Þá
verður alveg gífurlegur loftraki
sem ég held að enginn geti
vanist. Maður gat ekki hreyft sig
án þess að svitna. Ég var nú ekk-
ert hrifinn af salttöflunum sem
menn borða til að stemma stigu
við vatnstapinu þannig að ég tók
þann kostinn að drekka 3-5 lítra
á dag til að halda í horfinu. Það
gefur auga leið að maður átti í
erfiðleikum með að vinna við
þessi skilyrði. Maður fór í bað 3-4
sinnum á dag, byrjaði fyrst á
morgnana, síðan í hádeginu og
1-2 á kvöldin. Ég sá rakamælinn
einu sinni fara upp í 95% en yfir-
leitt stóð hann í 80-90%."
Má lítið út af bera
í svona samfélagi
Jóhann er nú kominn á fulla
ferð í starfi veiðieftirlitsmanns
Sjávarútvegsráðuneytisins.
Hann rifjar að lokum upp einn
atburð frá Grænhöfðaeyjum sem
lýsir því vel hve ólíkt matið er og
sýnir kannski að við islendingar
höfum misst svolítið áttir í allri
velmeguninni.
„Við vorum að fara út á sjó og
meðal innfæddra í áhöfninni ríkti
mikil sorg vegna þess að einn
opinn mótorbátur hafði farist en
mennirnir bjargast. Fyrir okkur
íslendingana er það ekki til-
tökumál þótt einn bátur farist ef
mannskapurinn bjargast og þvi
kom þetta mér svolítið spánskt
fyrir sjónir. Þegar ég fór hins
vegar að hugsa út í það var þessi
mikla sorg þeirra skiljanleg, við-
ur í einn bát er dýr, mótorinn
sömuleiðis og fyrir venjulega
sjómenn þarna tekur það mörg
ár að safna fyrir svona bát. Þarna
voru 3-5 menn að missa atvinnu
sína og þar með misstu stórar
fjölskyldur þeirra fyrirvinnuna.
Svona óhapp þarna er hhðstætt
því að frystihús í sjávarplássi á
íslandi yrði eldi að bráð og ekk-
ert fengist út úr tryggingum. Af
þessu gat maður séð hve lítið má
út af bera í svona samfélagi
eins og er á Grænhöfðaeyjum,"
segir Jóhann Gunnarsson. JÓH