Dagur - 08.11.1990, Blaðsíða 15

Fimmtudagur 8. nóvember 1990 - DAGUR - 15
Vitnað yfir moldum Byggða-
stoftnmar og byggðastefiiu
- Hugleiðing í framhaldi svara Fjórðungssambands
Norðlendinga í Borgarnesi 8. október 1990
Sjálfstæð útibú fjárfest-
ingasjóða og forræði úti-
búa ríkisbankanna
Eftir sameiningu fjárfestinga-
sjóða verði stofnuð útibú í
landshlutunum, sem hafi sjálf-
stæða yfirstjórn sinna mála.
Komið verði á sjálfstæði útibúa
ríkisbankanna til ákvarðanatöku.
Lýðræðislega kjörið
stjórnvald í landshlutun-
um - Þjónustustofnanir
landshlutanna
Ráðstafanir verði gerðar til að
koma á raunverulegri valddreif-
ingu frá ríkiskerfinu til
stjórnvalds, sem sæki umboð sitt
milliliðalaust til kjósenda, í
hverjum landshluta eða kjör-
dæmi. Reistar verði þjónustu-
stofnanir ríkisþjónustu í hverjum
landshluta, með dreifðum þjón-
ustuútibúum, sem færi þjónust-
una nær starfsvettvangi þeirra, er
nú þurfa að sækja hana til fjar-
lægari byggða.
Dreifing umboðs-
stjórnar sýslumanna
Við aðskilnað dómsvalds og
umboðsstjórnar í héraði verði
komið á umboðsþjónustu, með
útibúum, frá sýslumannasemb-
ættum, sem taki að sér umboðs-
störf fyrir fleiri opinbera aðila,
þannig verði aukin þjónusta til-
tæk víðar og nær þeim, sem nú
sækja hana oft um lengri veg, og
með ærnum kostnaði.
Byggðasjóður stuðli að
raunverulegri byggðaþró-
un, Atvinnutryggingar-
sjóður annist hjálparað-
gerðir við byggðalögin
Hlutverk Byggðastofnunar verði
endurskoðað. Atvinnutrygginga-
sjóður annist framvegis hjálpar-
aðgerðir vegna bágrar stöðu ein-
stakra byggðalaga og hafi til þess
afmarkað fjármagn. Byggða-
stofnun annist áætlanagerð um
uppbyggingu landssvæða og
landshluta, sem stuðli að eflingu
og framsækni einstakra byggða-
laga.
Byggðaáætlun til alda-
móta - Ný holskefla í
búsetu þjóðarinnar
Sérstök byggðaþróunaráætlun,
sem miðar við næstu aldamót, til
að vega á móti búsetu- og at-

vinnuröskun, sem kemur í kjöl-
far stóriðju á Suðvesturlandi.
Með áætluninni verði gerðar sér-
stakar ráðstafanir til að koma í
veg fyrir, að fyrirhugaðar sam-
dráttaraðgerðir vegna stóriðju-
framkvæmda, bitni á landsbyggð-
inni, utan Suðvesturlandsins.
Byggðaröskunar-
tímabilinu verði lokið
fyrir árið 2000
Markmið þessarar áætlunar er að
árið 2000 verði lokið núverandi
búséturöskunartímabili og þá
verði tryggður varanlegur árang-
ur um mótvægi í byggð landsins
til framtíðar.
Byggðaþrónaráætlunar-
gerð tengist landsskipulagi
Samhliða slíkri byggðaáætlun
verði gerð skipulagsáætlun um
staðarval byggðar í landinu, þar
sem mótað er byggðamynstur,
sem leiði til jafnvægis í byggð og
jafnræðis til hagsældar í landinu.
Svo kom amen eftir efninu
Sá prúði maður Jón Helgason,
formaður Byggðanefndar for-
sætisráðherra, þakkaði mikinn
málflutning, sem hann taldi að
nefndinni komi að liði. Það er
hennar hlutverk að skila tillögum
til forsætisráðherra.
Á fundinum komu fram
skondnar hugmyndir t.d. að
byggðavandi Islendinga væri á
heimsmælikvarða.
Fylgst með umræðum á ráðstefnunni í Borgarnesi.
Mynd: ÞI
Forstjóri Iðntæknistofnunar
benti á gagnsleysi fjárvana at-
vinnuþróunarfélaga og að
Byggðastofnun ætti að söðla um
og verða raunhæf þróunarstofn-
un, sem leysti vandamál manna
utan af landsbyggðinni.
Enginn tók í ístaðið með
Byggðastofnun, aðrir en þeir sem
þar eiga hlut að máli. Þetta var
líkast minningarathöfn um mis-
lukkaða byggðastcfnu og handa-
baka vinnubrögð í Byggðastofn-
un.
Margir vitnuðu, svö að mest
minnti á sveitarjarðarför í Þing-
eyjarsýslu um aldamót. Síðastur
blessaði formaðurinn af sínum
virðuleik. Ekki fékk hann það
veganesti, sem dugar til að gera
haldgóðar tillögur til „yfirboð-
ara“ síns. Ljóst er að tillögurnar
frá 26. júní sl. hafa ekki nægilegt
flotmagn, sem lokaniðurstaða.
Kannski gleymist þetta allt,
svo sem var um byggðaþáttinn í
staðarvali álvers á Islandi. Hann
var aldrei inni í dæminu upplýsti
forsætisráðherra á fundi sveitar-
stjórnarmanna af Suðurnesjum í
Vógum.
Má véra að stutt verði í það, að
raunhæf byggðastefna verði tröll-
um gefin í þessu landi og að sá
þáttur fari fyrir róða í hagstjórn-
inni.
Vonandi verður Jón Helgason
búinn að segja amen eftir efninu,
áður en svo verður. Byggða-
stefna verður ekki mótuð á kjafta-
messu, eins og haldin var í Borg-
arnesi. Var þetta bara þykjustu-
leikur, eins og varmm staðarval
fyrir stóriðju á landsbyggðinni?
Ég er efins um það að þeir sem
yfirgáfu fundarsætin í Borgarnesi
8. október hafi í raun trúað að
eftirtekja væri ráð til að stöðva
búseturöskun í landinu.
Það læðist að mér sá grunur,
að fleiri en ég hafi verið sama
sinnis um að rekunum hafi verið
kastað. Var þetta nánast minn-
ingarfundur um Byggðastofnun
og genginn veg byggðastefnu á
íslandi, ferð án fyrirheits eða
vissa um framhaldslíf?
Mikið eigum við undir nefnd
Jóns Helgasonar um betra fram-
haldslíf í byggðamálum. Hver
veit, á dögum kraftaverka og
tækniframfara, er flest mögulegt.
Jón Helgason er vafalaust góður
vatnamaður, má vera að hann
komi safni sínu yfir aurana í hús
hjá forsætisráðherra.
Áskell Einarsson.
Með bréfi 26. júní sl. til lands-
hlutasamtaka sveitarfélaga
kynnti Byggðanefnd forsætisráð-
herra stefnu sína í atvinnumál-
um. Aðgerðir í byggðamálum
markaði nefndin í þrem megin-
atriðum. í fyrsta lagi stofnun
atvinnuþróunarfélaga í samstarfi
við Byggðastofnun. í öðru lagi að
starfsháttum Byggðastofnunar
verði breytt svo að hún sinni
atvinnuráðgjöf. í þriðja lagi
stuðli Byggðastofnun að sam-
starfi við rannsóknastofnanir
atvinnuveganna og Háskóla
íslands um miðlun tæknilegra
framfara.
Niðurlag stefnumótunar
Byggðanefndar er svohljóðandi:
„Það er ekki ætlun nefndarinn-
ar að ríkisvaldið taki að sér
aukna ábyrgð á atvinnuþróun í
landinu heldur er atvinnuþróun-
arfélögum ætlað að sinna undir-
búningi og stofnun fyrirtækja,
sem verði síðan á ábyrgð þeirra
sem reksturinn annast, þannig að
ríkisvaldið styðji heimaaðiia, en
stjórni þeim ekki.“
Það er deginum ljósara að
orðalag nefndarinnar má túlka á
þann veg að ríkisvaldið hætti að
stuðla að almennum byggðaað-
gerðum t.d. jákvæðum byggða-
þróunaráætlunum, en haldið
verði áfram þeirri bitapólitík,
sem er að ganga að Byggðastofn-
un sjálfdauðri í ætlunarverki
sínu.
Krossaprófíð í Borgarnesi
Alls var 37 aðilum stefnt í Borg-
arnes 8. öktóber sl. að svara eftir-
farandi spurningum: í fyrsta lagi
telur þú þörf á að sporna við bú-
seturöskun? I öðru lagi hvað
sérðu þér fært að gera til að draga
úr búseturöskuninni? í þriðja lagi
var óskað ábendingar um mark-
vissar aðgerðir.
Svo fór sem fyrr, að eigi gátu
tíu svarað því, sem einn spurði.
Sumir héldu sig við leistann sinn,
í þeim hópi var Fjórðungssam-
band Norðlendinga. Aðrir viku
frá spurningunum eða virtu þær
ekki viðlits.
Leiðir til jákvæðrar
byggðaþróunar
Þjóðfélagsstefna, sem stuðlar að
félagslegu jafnrétti, án tillits til
búsetu. Jafnræði þegnanna um
nýtingu hagstæðra landkosta og
búsetuskilyrða, hvar sem er á
landinu. Undirstöðuatvinnuveg-
irnir, gjaldeyrisöflunin og nýting
landkosta, búi við eðlilegt fjár-
hagslegt umhverfi, til að vera
leiðandi afl í efnahagskerfinu og
um val búsetuskilyrða í landinu.
Stjórnsýslulegt mótvægi verði í
landinu í samræmi við búsetu-
hagsmuni og byggðaþróun.
Ríkisþjónusta gegn sama
gjaldi um Iandið allt
Stjórnsýsluþjónusta og velferðar-
þjónusta, sem kostuð er af
almennu fé, verði veitt á sama
verði, hvar sem er í landinu.
Byggðasjónarmið um
staðarval vegi á móti for-
réttindum til útlendinga
vegna stóriðju
Staðarval stóriðjufyrirtækja,
miðist við að saman fari byggða-
hagsmunir þjóðarinnar um efl-
ingu byggðaþróunar, þegar er-
lendum stóriðjufyrirtækjum er
Áskell Einarsson.
látið í té ívilnanir, fram yfir inn-
lenda aðila í landinu um atvinnu-
rekstur í landinu.
Gegnir Byggðastofnun
hlutverki sínu?
Hverfa verður frá starfsháttum,
sem einkennt hafa vinnulag
Byggðastofnunar síðustu árin.
Aðskilja verður hjálparaðgerðir,
vegna atvinnuástands, frá lang-
tíma byggðaaðgerðum. Verði
þetta ekki gert gleypa hjálparað-
gerðirnar áfram allt það fjár-
magn, sem ætlað er til byggðaað-
gerða, þannig að ekki fæst nægur
stuðningur til raunverulegra
byggðaþróunaraðgerða.
Byggðaþróunarsjóðir
landshlutanna
Sérstakir byggðaþróunarsjóðir
landshlutanna njóti veruíegra
óafturkræfra framlaga af fjár-
lagafé, auk framlaga heima-
manna. Landshlutasjóðirnir
tengist Byggðasjóði. Þeir kosti
atvinnuráðgjöf, frumathuganir á
atvinnumöguleikum og stuðli að
undirbúningi að stofnun fyrir-
tækja. Sjóðirnir annist einnig
sérstaka lánafyrirgreiðslu til að
stuðla að eiginfjármyndun fyrir-
tækja t.d. í formi vfkjandi lána
eða afskriftarlána, á meðan fyrir-
tækin búa við þyngstu greiðslu-
byrðina, vegna fjármagnskostn-
aðar og afborgana stofnlána.
Ríkisframlag
til byggðaaðgerða
verði 2% af fjárlagafé
Framlög af fjárlagafé, til byggða-
mála verði á ný 2% allra ríkis-
tekna, eins og ákveðið var, þegar
lagaákvæði um Framkvæmda-
stofnun ríkisins voru sett í upp-
hafi.
Akveðinn hluti
Lánasjóðs sveitarfélaga
til byggðaaðgerða
Lánasjóði sveitarfélaga verði
skylt að lána sveitarfélögum þró-
unarlán út á stofnkostnaðar-
greiðslur Jöfnunarsjóðs sveitar-
félaga, og til sama tíma og að
þessar greiðslur berast.
Skattlagning til Reykja-
víkurborgar er á kostnað
landsbyggðarinnar
Tekjustofnakerfi sveitarfélaga
verði breytt á þann veg að komið
verði í veg fyrir varanlegt mis-
vægi sveitarfélaga á landsbyggð-
inni gagnvart höfuðborginni, um
tekjuöflun til að sinna verkefnum
sínum á sambærilegan hátt.