Dagur - 14.12.1990, Blaðsíða 16

16 B - DAGUR - Föstudagur 14. desember 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 725 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
, FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
S'KÚLI BJÖRN GUHNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HAL LDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON, ÞROSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
INGVELDUR JÓNSDÓTTIR, HEIMASlMI 22791
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HöRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SIMFAX: 96-27639
Sendum viðskiptavinum
og landsmönnum öllum okkar hestu
jóla,- og nýársóskir
Þökkum viðskiptin á liðnu ári.
ÍBUNAÐARBANKI
ÍSLANDS
útibúið Akureyri.
og afgreiðslan
verslunarmiðstöðinni
Sunnuhlíð.
Kaupfélag
Skagfirðinga
sendir félagsmönnum sínum,
starfsfólki, svo og öðrum
viðskiptavinum,
bestu óskir um gleðiríkjól
og farsœld á komandi ári.
SMjílShwSMsíMBtm
SAUÐÁRKRÓKI - HOFSÓSI - VARMAHLÍÐ - FLJÓTUM
Glámur
Pórhallur bóndi á Þórhallsstöðum í
Forsæludal hcfur í þingííir einni rck'-
izt á þrælinn Glóm og róðið hann til
sín sauðamann. Kemur hann að vet-
urnóttum og fcrst vcl Ijargcxiuslan,
en cr þó öllunr hvimlelður.
Nú leið svo þar til er kemur
aðfangad; íur jóla; þá stóð
Glámur snemma upp og kallaði
til matar síns.
Húsfreyja svarar: „Ekki er það
háttur kristinna manna að matast
þennan dag, því að á morgun er
jóladagur hinn fyrsti," segir hún,
„og er því fyrst skylt að fasta í
dag.“
Hann svarar: „Marga hindur-
vitni hafið þér, þá er ég sé til
einskis koma. Veit ég eigi, að
mönnum fari nú betur að heldur
en þá, er menn fóru ekki með
slíkt. Þótti mér þá betri siður, en
ntenn voru heiðnir kallaðir, og vil
ég mat minn, en engar refjar.“
Húsfreyja mælti: „Víst veit ég,
að þér mun illa farast í dag', ef-þú
tekur þetta illbrigði til.“
Glámur bað hana taka matinn
í stað, - kvað henni annað skyldu
vera verra. Hún þorði eigi annað
en að gera sem hann vildi. Og er
hann var mettur, gekk hann út og
var heldur gustillur. Veðri var
svo farið, að myrkt var um að
litast, og flögraði úr drífa, og
gnýmikið, og versnaði mjög sem
á leið daginn. Heyrðu ntenn til
sauðamanna öndverðan daginn,
en miður er á leið. Tók þá að
fjúka, og gerði á hríð um
kvelöið. Komu menn til tíða, og
leið svo fram að dagsetri.
Eigi kom Glámur heim.
Var þá um talað, hvort hans
skyldi eigi leita, en fyrir því, að
hríð var á og niðamyrkur, þá
varð ekki af leitinni. Kom hann
eigi heim jólanóttinc., - biðu
menn svo fram um tíðir. Að ærn-
um degi fóru menn í leitina og
fundu feð víða í fönnum, lamið
af ofviðri eða hlaupið á fjöll upp.
Því næst komu þeir á traðk mik-
inn ofarlega í dalnum: þótti þeim
því líkt sem þar hefði glímt verið
heldur sterklega, því að grjótið
var víða upp leyst og svo jörðin.
Þeir liugðu að vandlega og sáu, •
hvar Glámur lá skammt á brott
ÞorPmniir karlsefni hefur vetursetu
mcð Eirxki rauða að Brattahlíð í
Grænlandi.
En er dró að jólum, tók Eirík-
ur að verða ógiaðari en hann átti
vanda til. Eitt sinn kom Karlsefni
að máli við Eirík og mælti: „Er
þér þungt, Eiríkur? Ég þykist
finna, að þú er nokkuð fálátari en
verið hefur, og þú veitir oss með
mikilli rausn, og erum vér skyldir
að launa þér eftir því, sem vér
höfum föng á. Nú segðu, hvað
ógleði þinni veldur.“
Eiríkur svarar: „Þér þiggið vel
og góðmannlega. Nú leikur mér
það eigi í hug, að á yður hallist
frá þeim. Hann var dauður og
blár sem hel, en digur sem naut.
Þeim bauð af honum óþekkt
mikla, og hraus þeim mjög hugur
við honum. En þó leituðu þeir
við að færa hann til kirkju og
gátu ekki komið honum nema á
eiitn gilsþröm þar skammt ofan
frá sér og fóru heim við svo búið
og sögðu bónda þennan atburð.
Hann spurði, hvað Glámi
mundi hafa að bana orðið. Þeir
kváðust rakið hafa spor svo stór,
sem keraldsbotni væri niður
skellt þaðan frá, sem traðkurinn
var, og upp undir björg þau, er
þar voru ofarlega í dalnum, og
fylgdu þar með blóðdrefjar
miklar. Það drógu menn saman,
að sú meinvættur, er áður hafði
þar verið, mundi hafa deytt
Glám, en hann muni fengið hafa
henni nokkurn áverka, þann er
tekið hafi til fulls, því að við þá
meinvætti hefur aldrei vart orðið
síðan.
Annan jóiadag var enn til farið
að færa Glám til kirkju: voru
eykir fyrir beittir og gátu þeir
hvergi fært hann, þegar sléttlend-
ið var og eigi var forbrekkis að
fara; gengf nú frá við svo búið.
Hinn þriðja dag fór prestur
með þeirn, og leituðu allan
daginn, og fannst Glámur eigi.
Eigi vildi prestur oftar til fara, en
sauðamaður fannst, þegar prest-
ur var eigi í ferð. Létu þeir þá
fyrir vinnast að færa hann til
kirkju og dysjuðu hann þar, sem
var hann kominn.
Litlu síðar urðu menn varir við
það, að Glámur lá eigi kvrr. Varð
mönnunt að því mikið mein, svo
að margir féllu í óvit, ef sáu
hann, en sumir héldu eigi vitinu.
Þegar eftir jólin þóttust menn sjá
hann heima þar á bænum. Urðu
menn ákaflega hræddir, - stukku
þá margir menn í brott. Því næst
tók Glámur að ríða húsum á
nætur, svo að lá við brotum; gekk
hann þá nálega nætur og daga.
Varla þorðu menn að fara upp í
dalinn, þó að ættu nóg erindi.
Þótti mönnum þar í héraðinu
mikið mein að þessu.
Grettis saga.
um vor viðskipti. Hitt er heldur,
að mér þykir illt, ef að er spurt,
að þér hafið engin jól verri haft
en þessi, er nú koma í hönd.“
Karlsefni svarar: „Það mun
ekki á þá leið. Vér höfum á skip-
um vorum malt og mjöl og korn,
og er yður heimilt að hafa af
slíkt, sem þér viljið, og gerið
veislu slíka, sem stórmennsku
ber til.“
Og það þiggur hann. Var þá
búið til jólaveizlu og varð hún svo
sköruleg, að menn þóttust trautt
slíka rausnarveizlu séð hafa.
Þorfinns saga karlsefnis.
Krossgötur
Sumir segja, að krossgötur sé
þar t.d. á fjölluni eða hæðum,
sem sér tll fjögun-a klrkna.
Elzta trúiu er sú, að menn
skuli liggja úti jólanótt, því þá
er áraskipti, og enn í dag telja
menn aldur sinn eftir jólanótt-
um og sá er t.d. ltallaður
flmmtán vetra, sem hefur lifað
flmmtán jólanættu-. Síðar
færðu rnenn árs bjTjunina á
nýjársnótt.
Þegar menn sitja á krossgöt-
um, þá koma álfar úr öllum átt-
um og þyrpast að manni og biöjo.
hann að koma með sér, en maður
má engu gegna. Þá bera þeir
manni alls konar gersemar: Gull
og silfur, klæði, mat og drykk, en
maður má ekkert þiggja. Þar
koma álfakonur í líki móður og
systur manns og biðja mann að
koma, og allra bragða er leitað.
En þegar dagur rennur, þá á
maður að standa upp og segja:
„Guði sé lof, nú er dagur um allt
loft.“
Þá hverfa allir álfar, en allur
þessi álfaa'jður verður eftir, og
hann á þá maðurinn.
En svari maður eða þiggi boð
álfa, þá er maður heillaður og
verður vitstola og aldrei síðan
mönnum sinnandi. Því varð
manni, sem Fúsi hét og sat úti á
jólanótt, og stóðst lengi, þangað
til ein álfkona kom með stóra
flotskildi og bauð honum að bíta
í.
Þá leit Fúsi við og sagði það,
sem síðan er að orðtæki haft:
„Sjaldan hef ég flotinu neitað.“
Beit hann þá bita sinn úr flot-
skildinum og trylltist og varð vit-
laus. Jón Sigurðsson forseti.
Jólasveinar
Jólasveinamir vom sj'iiir
Grrýlu og Leppa-Lúða. Raunar
er það suxnra manna mál, að
Grýla hafi átt þá, áður en hún
giftist Leppa-Lúða, og greinir
þó ekiti frá faðemi þeirra.
Jólasveinar heita svo eiginleg-
um nöfnum: 1. Stekkjastaur, 2.
Giljagaur, 3. Stúfur, 4. Þvöru-
sleikir, 5. Pottasleikir, 6. Aska-
sleikir, 7. Faldafeykir, 8. Skyr-
gámur, 9. Bjúgnakrækir, 10.
Gluggagægir, 11. Gáttaþefur, 12.
Ketkrókur og 13. Kertasníkir.
En því eru þeir þrettán að tölu,
að hinn fyrsti kemur þrettán dög-
um fyrir jól. síðan einn á hverj-
um degi og á'á síðasti á aðfanga-
dag jóla. Á jóladaginn fer hinn
fyrsti burt aftur, og svo hver af
öðrum, en hinn síðasti á þrett-
ánda dag jóla.
Jólasveinar hafa verið, eins og
foreldrarnir, hafðir til að hræða
börn með, en einkum um jóla-
leytið. Áttu þeir þá að koma af
fjöllum ofan til mannabyggða ti!
að fremja þá iðn, er hver þeirra
tamdi sér og flest nöfn þeirra eru
við kennd. En allir voru þeir eins
vísir til að taka börn þau, er
hrinu mjög eða voru á annan hátt
óstýrilát.
Þó það virðist eftir áður sögðu
engum efa bundið, að jólasveinar
hafi verið þrettán að tölu, hefur
þó ekki öllum borið saman um
það atriði, heídur en um faðerni
þeirra. Segja sumir, að þeir hafi
ekki verið fleiri en níu, og bera
fyrir sig þulu þessa:
Jólnsveinar einn og átta
ofan koma affjöllunum.
í fyrrakveld, þá fór ég að hátta,
þeir fundu hann Jón á VöIIunum.
En Andrés stóð þar utan gátta,
- þeir ætluðu að færa hann tröllunum;
en hann beiddist afþeim sátta,
óhýrustu köllunum,
og þá var hringt öllum jólabjöllunum.
Jón Árnason.
Malt og mjöl og kom