Dagur - 26.01.1991, Blaðsíða 5

Laugardagur 26. janúar 1991 - DAGUR - 5
Hugsanleg olíuverðshækkun
skapar vanda í efnahagslíflnu
- auðvelt að draga úr bensínnotkun án þess að óþægindi hljótist af
í áætlun Iðnaðar- og viðskiptaráðuneytisins um aðgerðir til
að draga úr bensínnotkun segir að vegna styrjaldarátaka við
Persaflóa hafi vestræn ríki ákveðið að grípa til tvíþættra
aðgerða í olíumálum. I fyrsta Iagi verði gripið til samræmdra
aðgerða í því skyni að draga úr olíunotkun og í öðru lagi
verði selt af neyðarbirgðum ríkja til að auka framboð og
halda á þann hátt sem mestu jafnvægi á olíumörkuðum þann-
ig að sveiflur í olíuverði valdi atvinnulífi ekki óviðráðanleg-
um erfiðleikum. Hér á landi er gert ráð fyrir að verulega
dragi úr olíunotkun fiskiskipa og fiskimjölsverksmiðja á
næstu mánuðum vegna loðnubrestsins. Af þeim sökun er
ekki talin brýn þörf á beinum aðgerðum til þess að draga úr
notkun gasolíu og fuelolíu að sinni. Hins vegar er talin þörf
á að draga nokkuð úr bensínnotkun iandsmanna vegna hættu
á olíuverðshækkunum í kjölfar stríðsátakanna.
Verð á olíu hækkaði um 30 til
40% í kjölfar innrásar íraka í
Kúvæt í ágúst síðast liðnum og
fór verð á hráolíu í allt að 25 til
30 dollara tunnan meðan það var
hæst. Síðan fór verðið aftur lækk-
andi og á fyrsta sólarhring þeirra
stríðsátaka sem nú standa yfir við
Persaflóa bárust fréttir um að
olíuverð hefði orðið lægra en það
var fyrir innrásina í ágúst. Bjart-
sýni gætti meðal bandamanna
eftir loftárásir fyrstu stríðsnætur-
innar en síðar kom í ljós að ekki
hafði tekist að eyðileggja eins
mikið af hernaðarmannvirkjum
og vopnabirgðum íraka og í
fyrstu var álitið. Ljóst er því að ef
stríðsátökin dragast á langinn er
hætta á að olíuverð hækki veru-
lega á nýjan leik.
Olíuverð úr 13 dollurum
í 40 dollara árið 1979
Hinn vestræni heimur hefur feng-
ið að kynnast verðsveiflum á olíu
og eru íslendingar þar engin
undantekning. Um 60% af heild-
arolíubirgðum veraldar eru í
Miðausturlöndum. Þegar styrjöld
braust út milli ísraels og Araba-
ríkjanna haustið 1973 og OPEC,
samtök olíuútflutningsríkja,
skipuðu olíufélögum að draga úr
olíuvinnslu þrefaldaðist olíuverð
á skömmum tíma. Verðið sveifl-
aðist aftur upp árið 1979, eftir
valdatöku klerkastjórnarinnar í
fran. Meðalverð á hráolíu var um
13 dollarar á tunnu árið 1978 en
fór hátt í 40 dollara árið eftir.
Olíuverðshækkanirnar á síðasta
áratug fóru illa með íslenskt
efnahagslíf. Viðskiptakjör þjóð-
arinnar versnuðu og rekja má
rætur þeirrar óðaverðbólgu er
hér geysaði að miklu leyti til olíu-
verðshækkana og afleiðinga
þeirra.
Birgðir til þriggja
mánaða - ríkisstjórnin
leggur til 7% sparnað
Samkvæmt upplýsingum olíufé-
laganna eiga birgðir af elds-
neyti sem til eru í landinu að
duga í allt að þrjá mánuði ef mið-
að er við venjulega notkun. Ef
stríðið dregst á langinn og verður
farið að hafa áhrif á olíuverð er
hætta á að kaupa verði eldsneyti
á mun hærra verði. Hversu hátt
það getur orðið er ómögulegt að
spá fyrir um en verðsveiflur
undanfarinna ára sýna að minni
atburðir en þau stríðsátök sem
nú eiga sér stað geta haft veruleg
áhrif á olíuverð. Vegna þeirrar
óvissu hefur ríkisstjórn Islands
hvatt til minkandi eldsneytis-
notkunar og lagt til að stefnt
verði að 7% sparnaði fyrst í stað,
eins og samþykkt Orkumála-
stofnunar OECD gerir ráð fyrir.
Ríkisstjórnin leggur til að helstu
þættir sparnaðaraðgerðanna
verði upplýsinga- og áróðursher-
ferðir í fjölmiðlum um á hvern
hátt megi ná þessu markmiði.
Hér er um almenna hvatn-
ingu um sparnað á eldsneyti
að ræða og beinist hún að sögn
ráðamanna ekki einvörðungu að
eigendunt bifreiða heldur einnig
öllum þeim aðilum er nota elds-
neyti varðandi starfsemi sína og
rekstur.
Útgerðin - þrír milljarðar
í olíu - 12% af tekjum
Miðað við verðlag á olíu eins og
það var áður en átökin við Persa-
flóla hófust á liðnu sumri var
olíukostnaður útgerðarinnar um
3 milljarðar króna á ári eða um
11 til 12% af heildartekjum
hennar. Ef olíuverð hækkar um
30 til 40% eins og varð eftir inn-
rás íraka í Kúvæt í ágúst og búast
má við að endurtaki sig ef stríðs-
átökin nú dragast á langinn, myndi
slíkt auka olíukostnað útgerð-
arinnar um 1000 til 1200 milljónir
króna á ársgrundvelli. Annar stór
eldsneytiskaupandi er flugrekst-
urinn. Hækkun á verði þotuelds-
neytis til Flugleiða var yfir 60%
frá því í fyrri hluta júlímánaðar
til fyrstu viku í ágúst. Ef gengið
er út frá meðalverði á þotuelds-
neyti frá árinu 1989 og fram á
mitt síðasta ár nemur hækkunin
um 40% eða um 400 milljónum
króna. Flugleiðir standa betur að
vígi hvað varðar eldsneytishækk-
anir vegna hinna nýju Boeing
B737-400 og B757 flugvéla sem
félagið hefur fest kaup á og leyst
hafa eldri vélar af hólmi. Nýju
vélarnar nota um 35 til 40%
minna eldsneyti en hinar eldri og
kostnaður Flugleiða vegna elds-
neytiskaupa er áætlaður um 12%
af rekstrarútgjöldum félagsins
miðað við óbreytt olíuverð.
Sjö prósent bensín-
sparnaður - hálft fjórða
þúsund einkabíla
Bensínnotkun landsntanna er um
125 þúsund tonn á ári eða um
10,4 þúsund tonn til jafnaðar á
mánuði ef notkuninni er deilt út á
þann hátt. Bensínnotkun breytist
eitthvað milli mánaða og má gera
ráð fyrir að hún sé í hámarki yfir
júlí og ágúst. Ef bensíneyðslan
yrði dregin saman um 7% þýðir
það um 8750 tonn á ári eða 728
tonn á mánuði miðað við jafnað-
arútreikning. Ef miðað er við að
venjulegum fjölskyldubíl sé ekið
fyrir um 11.200 krónur á mánuði
sem santsvarar um 200 lítrum ef
notað er 92 oktan bensín þýðir það
meðalakstur um 3600 einkabíla á
ári. Ætlun ríkisstjórnar íslands er
að fyrsta stig aðgerða til þess að
draga úr bensínnotkun verði að
beita fortölum og hvatningu en
ekki verði gripið til frekari
aðgerða fyrr en séð verður hver
áhrifin af auglýsingaherferðinni
verða. Ætla má að unnt sé að
spara jafngildi umferðar hálfs
fjórða þúsund einkabíla á öllu
landinu án þess að það komi að
verulegu leyti niður á samgöng-
um. Lagt er til að umferðatíðni
almenningsfarartækja verði auk-
in og fólk hvatt til að nota þau til
ferða til og frá vinnu. Aukin
umferð almenningsfarartækja
kemur fyrst og fremst stærsta
þéttbýlissvæði landsins til góða
og ætti þar af leiðandi að geta
dregið nokkuð úr notkun einka-
bíla.
Á mörgum heimilum eru fleiri
en ein fjölskyldubifreið í notkun
að staðaldri. Með því að fjöl-
skyldur nýttu farkosti sína betur
með tilliti til tíma, vinnustaða og
fleiri aðstæðna á heimilum er án
efa unnt að spara aukabifreiðina
verulega eða leggja henni að
miklu leyti um einhvern tíma.
Einnig er hægt að draga úr notk-
un mjög eldsneytisfrekra bif-
reiða, svo sem sérlega kraftmik-
illa fólksbifreiða og fjallajeppa
sem fremur eru notaðar til tóm-
stundaiðkana en daglegra þarfa
fjölskyldna og einstaklinga til að
koma sér milli staða.
Bifreiðar eyða nokkru meira
magni af eldsneyti ef þeim er
ekið mjög hratt. Af þeim sökum
er unnt að spara nokkuð með því
að aka á jöfnum umterðarhraða
og ef ökumenn halda sig innan
þeirra hraðatakmarkana sem
umferðarlög heimila er lítil hætta
á umframeyðslu vegna hraðakst-
urs. Að síðustu hafa stillingar á
eldsneytis- og brennslubúnaði
bifreiða mikil áhrif á eyðslu
þeirra. Með tilkomu fullkominna
stillitækja, sem mörg hver eru
tölvustýrð, er mjög auðvelt að
mæla eldsneytiseyðslu bifreiða og
halda henni í lágmarki. Margir
bifreiðaeigendur láta mæla og
stilla eldsneytis- og brennslu-
búnað bifreiða sinna reglulega.
Þó er vitað að margar vanstilltar
bifreiðar eru í daglegri notkun og
eyða meira eldsneyti en þyrfti.
Að sögn bifvélavirkja er algengt
að unnt sé að minnka eyðslu bif-
reiðar um 2 til 3 lítra miðað við
ekna 100 kílómetra með réttri
stillingu.
Auðvelt að draga úr
bensínnotkun án þess að
óþægindi hljótist af
Ljóst er að með samstilltu átaki
eiga landsmenn auðvelt með að
draga úr bensínnotkun án þess að
nein veruleg óþægindi hljótist af.
Ef bifreiðaeigendur og aðrir not-
endur eldsneytis taka tillit til
þeirra tilmæla sem stjórnvöld
hafa gefið um að draga úr notkun
eldsneytis ætti að vera unnt að
komast hjá harðari sparnaðarað-
gerðum eins og skömmtun þótt
hernaðarátök á Persaflóasvæðinu
haldi áfram um einhvern tíma.
Aðgerðir á borð við bensín-
skömmtun eða bann við akstri
einkabifreiða um helgar eins og
Norðmenn hafa nú boðað myndi
leggjast illa í þjóðarsálina á ís-
landi. Skömmtun býður einnig
ýmsum hættum heim eins og að
bifreiðaeigendur fari að safna
eldsneyti á brúsa og geyma í
hýbýlum sfnum og farangurs-
geymslum bíla með tilheyrandi
eld- og sprengingahættu. Engar
fréttir hafa borist af því að menn
séu farnir að hamstra bílabensín
en ef farið verður að ræða um
skömmtun í alvarlegum tón má
búast við að svipað ástand skapist
og þegar verkföll eru yfirvofandi.
Ef landsmenn taka alvarlega
undir áskorun ríkisstjómarinnar
og fara eftir þeim tilmælum sem
boðuð hafa verið ætti að vera
auðvelt að ná 7% bensínsparnaði
á skömmum tíma. ÞI
Ekki verður ekið langt á þessum dropa en hann ætti að minna menn á að margt smátt gerir eitt stórt þegar um
bensínsparnað er að ræða. Mynd: Goiii