Dagur - 23.12.1991, Síða 4

4 - DAGUR - Mánudagur 23. desember 1991
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavlkvs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþrótlir),
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauðárkróki vs. 95-35960),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SI'MFAX: 96-27639
Friður og fögnuður
í stríðshrjáðum löndum þenjast sjáöldur barnsins í
spurn: Munu þeir hætta að skjóta um jólin? Margir
eiga ekki heitari ósk en þá að vopnin hætti að gelta
á hátíð ljóss og friðar, misþyrmingum linni og
mannskepnan láti af því brjálæði sem getur heltek-
ið hana. Þetta fólk á aðeins vonina og trúna eftir,
von eftir betra lífi, trú á Guð og hið góða í mannin-
um. Það biður ekki um gjafir. Það biður ekki um
sopa úr gnægtabrunninum. Það biður um frið og
kærleika.
Við sem erum svo lánsöm að búa fjarri stríðs-
brölti og skorti gerum aðrar kröfur og þær kröfur
geta virst hróplega óréttlátar í samanburði við
örvæntingarfullar óskir hungraðra og kúgaðra
manna um andartakshlé á vopnaskaki og örlítinn
matarbita. Og víst er að kröfur fólks í þjóðfélagi
velmegunar og neyslukapphlaups geta verið öfga-
fullar, en það er ekki hægt að álasa t.d. okkur
íslendingum fyrir að vera auðug þjóð með öflugt
velferðarkerfi. Fyrir það ber að þakka. Hins vegar
er okkur hollt að staldra við og hugleiða hvernig
við getum hjálpað þjáðum meðbræðrum okkar, og
þeir búa ekki aðeins í fjarlægum löndum heldur
einnig hér í velferðarþjóðfélaginu.
Reynslan hefur sýnt að sem betur fer nota marg-
ir tækifærið yfir jólahátíðina, þegar þeir fá hvíld frá
amstri brauðstritsins, til að rækta náungakærleik-
ann. Þeir gefa fé og fatnað til bágstaddra, hér á
landi og erlendis, útkljá deilumál og styrkja fjöl-
skyldubönd, sækja kirkju og efla tengslin við Guð,
leyfa sér loks að setjast niður og tala saman.
Verstu afleiðingar hraðans og hins gífurlega
kapphlaups eftir veraldlegum gæðum eru einmitt
þær að fólk missir sjónar á hinum raunverulegu
verðmætum. Það vanrækir eigin tilfinningar, vin-
ina, fjölskylduna, börnin.
Hvers eiga börnin að gjalda? Þau kalla á ástúð
og umhyggju en fá gjafir og sælgæti. Þau biðja um
öryggi en við látum þau ganga sjálfala. Þau þrá
athygli en fá afskiptaleysi. Við gerum þetta í góðri
trú, höldum að við séum að gera börnunum gott en
því fer fjarri. Svona er verðmætamatið orðið
brenglað. Síðan verða börnin unglingar og okkur
rekur í rogastans. Hvers vegna hagar krakkinn sér
svona? Hvers vegna lætur hann ekki að stjórn?
Væri ekki tilvalið að setjast niður um jólin og
vinna að því að breyta gildismati okkar til fram-
búðar? Við eigum ekki að þurfa að sökkva til botns
í feni mannlegrar þjáningar til að geta séð ljósið.
Jólin boða fögnuð og frið. Þau boða gleði, en hún
kemur ekki gangandi eftir götunni og knýr dyra
fyrr en við erum reiðubúin að taka við henni með
því að gefa af okkur sjálfum.
Með boðskap þennan í huga óskar Dagur les-
endum sínum og landsmönnum öllum gleðilegra
jóla. SS
Réttlæti en
ekki forréttindi
íslensk verslun hefur tekið mikl-
um stakkaskiptum síðustu ára-
tugina. í kjölfar síðari heims-
styrjaldarinnar var hún hneppt í
fjötra hafta, eins og mörg önnur
atvinnustarfsemi hérlendis, og
höftin hér urðu býsna lífsseig.
Pað var ekki fyrr en í tíð við-
reisnarstjórnarinnar, um og upp
úr 1960, að farið var að losa um
þau að einhverju ráði og segja
má að það sé núna fyrst sem
nokkrar eftirlegukindur haftanna
eru að hverfa.
Á árum haftanna voru utan-
landsferðir álitnar lúxus. Fólki
var af illri nauðsyn naumt
skammtaður gjaldeyrir til ferða-
laga og strangt eftirlit var með
því hvað fólk kom með heim úr
þeim. Tollar hérlendis voru mjög
háir og vörur því oftast miklu
ódýrari erlendis. Þeir, sem vegna
vinnu sinnar áttu tíðar ferðir til
útlanda, höfðu því í raun mikil
fríðindi.
Ferðalög ekki lengur
forréttindi
Nú er þetta breytt, sem betur fer.
Ferðalög til útlanda eru ekki
lengur sérréttindi stétta og flestir
geta fengið eins mikinn erlendan
gjaldeyri og þeir geta greitt fyrir,
annað hvort í ferðatékkum eða
með notkun greiðslukorta. Regl-
ur um það hve mikið fólk má
versla erlendis eru að vísu enn
nokkuð strangar og úreltar, en
eftirlit er orðið frjálslegra.
Það er útbreiddur misskilning-
ur að íslenskir verslunarmenn
telji óeðlilegt að íslendingar
versli erlendis nú á dögum. Það
er fráleitt að ætla sér að koma í
veg fyrir slíka verslun með höft-
um eða múrum.
Þjóðin tapar
Hins vegar er ljóst að það er
þjóðhagslega óhagkvæmt að
verslun flytjist úr landi. Við það
flyst atvinna úr landi; erlendir
verslunarmenn hafa atvinnu af
því að selja íslendingum vörur og
greiða því skatta af vinnutekjum
þar. Tollar og vörugjöld eru
greidd erlendum ríkjum en renna
ekki í sameiginlega sjóði íslensku
þjóðarinnar, sem vissulega þarf á
þeim að halda - og aldrei fremur
en nú.
Það væri hagkvæmast fyrir alla
aðila að vöruverð hérlendis væri
Kristján Skarphéðinsson.
með þeim hætti að fólk vildi
versla hér. Til þess er engin von
við núverandi aðstæður. Þar er
nóg að nefna tvennt til. Annars
vegar hinn illræmda skatt á versl-
unar- og skrifstofuhúsnæði, sem
upphaflega átti að vera til bráða-
birgða, en er orðinn föst tekju-
lind ríkissjóðs, og hins vegar
virðisaukaskattinn, sem að mín-
um dómi er útfærður hérlendis á
fráleitan hátt.
Gallaður virðisaukaskattur
Við erum með einn hæsta virðis-
aukaskatt í Evrópu. Hann er
aðeins eitt þrep og frá honum eru
síðan ótal undanþágur í þjón-
ustugreinum sem velta gífurlegum
fjárhæðum. Víðast hvar erlendis
er virðisaukaskattur í tveimur
þrepum og undanþágur mjög
fáar. Þær eru þá fyrst og fremst á
almennustu lífsnauðsynjum, sem !
annars eru í lægra skattþrepi.
Væri virðisaukaskattur hér í
tveimur þrepum og lagður á alla
starfsemi myndu brýnustu lífs-
nauðsynjar lækka að mun. Yrði
skatturinn á skrifstofu- og versl-
unarhúsnæði aflagður myndi
verð á vörum og þjónustu lækka.
Færi þetta saman gæti komið að
því að útlendir ferðamenn teldu
ekki lengur borga sig að koma
með lífsnauðsynjar með sér í
farteskinu til Islands, heldur
keyptu vörurnar hér og styddu
þar með verslun út um allt land.
Þjóðir Evrópubandalagsins eru
nú í óða önn að aðlaga sinn virð-
isaukaskatt því sem ákveðið er
að hann verði í öllum bandalags-
löndum árið 1997. Þá verða tvö
skattþrep, 5% og 15% og undan-
þágur eiga að heyra sögunni til.
Aðlögum okkur strax!
Samningar okkar um EES, ef
þeir verða samþykktir, taka ekki
til skatta. Við verðum því ekki
lagalega skyldugir til þess að
samræma okkar skatta sköttum
bandalagsþjóðanna, en útilokað
er fyrir okkur annað en gera það,
ef við ætlum að taka þátt í sam-
keppni á viðskiptasviðinu.
Skynsamlegast væri fyrir okkur
að fara strax að aðlaga okkar
skattheimtu því sem koma skal á
meginlandinu. Þá ætti að byrja á
því að breikka grunninn, útrýma
undanþágum og lækka skattpró-
sentuna. Síðan að taka upp lægra
skattþrep á brýnustu lífsnauð-
synjum og öðru því sem menn
væru sammála urn að þar ætti
heima. Þá kæmu þessar breyting-
ar hægt og sígandi yfir okkur en
ekki sem holskefla.
íslenskir stórkaupmenn hafa
að undanförnu legið undir ámæli
fyrir að hafa bent á að þjóðin tap-
ar á því að verslun fari út úr land-
inu. Þeir hafa líka bent á leiðir til
að sporna við því. Það er einfalt
mál, hún þarf að búa við sömu
skilyrði og verslun í nágranna-
löndum.
íslenskir stórkaupmenn óttast
ekki samkeppni. Hún leiðir til
margra góðra hluta, þar á meðal
lækkandi vöruverðs. Glöggt
dæmi um það er skýrsla sem
nýlega var unnin í Háskóla
íslands og leiðir í ljós að vörur
sem fluttar eru inn og eiga í sam-
keppni við innlendar vörur, hafa
lækkað um allt að 15% á undan-
förnum árum miðað við aðra
vöruflokka, á meðan vörur sem
ekki njóta samkeppni hafa hækk-
að um 20% með sömu viðmiðun.
Ekkert er fjær íslenskum stór-
kaupmönnum en að biðja urn
hömlur á ferðalög eða verslun
fólks. En þeir munu halda áfram
að benda á þá ágalla á íslenskri
löggjöf sem valda því að verslun
flyst út úr landinu til tjóns fyrir
þjóðina. Verður þá að hafa það
þótt þeir sem telja sig eiga á
hættu að missa spón úr aski sín-
um reki upp ramakvein endrum
og eins.
Kristján Skarphéðinsson.
Höfundur er í stjórn Félags íslenskra stór-
kaupmanna.
Barnaspítali Hringsins:
Tölvuhúsið gefur SEGA-leikjatölvur
Barnaspítala Hringsins barst nýlega gjöf frá Tölvuhúsinu hf. við Laugaveg. Er þar um að ræða tvær SEGA sjón-
varpsleikjatölvur sem hvað vinsælastar eru meðal barna í dag. Hertha Jónsdóttir, deildarstjóri, vildi fyrir hönd
starfsmanna Barnaspítala Hringsins koma á framfæri sérstöku þakklæti til aðstandenda Tölvuhússins. Hún sagði
tölvurnar koma sér mjög vel yfir hátíðirnar. Börnin hófust strax handa við spilamennskuna og var ekki annað að
sjá en að þau kynnu vel að meta þetta framlag.