Dagur - 25.01.1992, Blaðsíða 11

10 - DAGUR - Laugardagur 25. janúar 1992
Laugardagur 25. janúar 1992 - DAGUR - 11
Páll Rist var búinn að starfa í 33 ár í lögreglunni þegar hann lét af störf-
um í nóvember síðastliðnum. Að loknu námi í lögregluskólanum 1958
hóf hann störf á Húsavík en var ráðinn til sumarafleysinga á Akureyri
vorið 1959. Síðan var hann „settur á“ eins og hann sjálfur orðar fastráðn-
ingu sína og árin í lögreglunni á Akureyri urðu alls 32. Á þeim tíma hafa
ýmsar breytingar orðið, bæði í bæjarfélaginu og einnig á starfsaðstöðu
lögreglunnar þótt starf lögreglumannsins sé í eðli sínu hið sama og verið
hefur.
Þegar Páll var beðinn að rifja upp liðna
tíð var hann í fyrstu tregur til þess - taldi
ekki borga sig að leggja vinnu í viðtal af
því tagi. Þetta hógværa sjónarmið hlaut
dræmar undirtektir og taldi viðmælandi
hans þá ekki aðra leið færa en að hann lækk-
aði við sig kaupið meðan á viðtalinu stæði.
Páll tók þeirri hugmynd vel og bauð mér að
koma til sín í kaffi. Hann sagðist hafa næg-
an tíma en hið versta við að hætta að vinna
væri að glata sambandinu við góða vinnu-
félaga. En Páll situr ekki auðum höndum
þótt hann hafi hengt lögreglubúninginn á
snagann í síðasta sinn og handjárnin séu far-
in ofan í skúffu til frambúðar. Hann hefur
ásamt því að sinna lögreglustarfinu stundað
búskap í mörg ár á Litla-Hóli í Eyjafjarðar-
sveit - þeirri jörð þar sem hann ólst upp og
hefur tengst tryggum böndum.
Jón Ben dró ekki að leysa málið
- En hver voru tildrög þess að sveitamaður-
inn og búfræðingurinn valdi löggæslu að æfi-
starfi. Að baki þess er ofurlítil saga og Páll
Rist hefur orðið.
„Um vorið 1958 urðu breytingar á högum
mínum þegar við ákváðum - ég og fóstur-
foreldrar mínir að bregða búi á Litla-Hóli.
Ég hafði lítillega komist í kynni við rafmagn
þegar vindrafstöðvarnar hófu innreið sína í
lok síðari heimsstyrjaldarinnar. Eyfirðingar
höfðu verið fremur tómlátir í rafmagnsmál-
um en tóku vel við sér þegar vindrafstöðv-
arnar komu. Segja má að þær hafi verið
fyrsta skrefið í rafmagnsmálum sveitanna og
áttu verulegan þátt í áframhaldandi rafvæð-
ingu þeirra. Vindrafstöðvarnar skiluðu lang
flestar tólf volta spennu, en þær stærstu skil-
uðu 32 voltum. Ekki var verið að amast við
því þótt ófaglærðir menn tækju þátt í vinnu
við þessar lagnir. Ég var einn af þessum
„fúskurum“ og því hvarflaði óneitanlega að
mér hvort ég ætti að læra rafvirkjun.
Dag nokkurn í janúar fór ég í bæinn sem
oftar. Þegar ég var búinn að ljúka erindum
mínum átti ég eftir nokkrar mínútur áður en
heim yrði haldið. Mér datt þá í hug að líta
inn á lögreglustöðina og hitta Jón Benedikts-
son, sem þá var yfirlögregluþjónn og
grennslast fyrir um það hjá honum hvort
hann vantaði ekki „léttadrengi" í lögregl-
una. Jón sagði mér að ekki liti út fyrir að
neitt starf losnaði á næstunni, en sagði jafn-
framt að alltaf vantaði menn í lögregluna í
Reykjavík og einnig víða út um land. Hann
sagðist vilja panta fyrir mig pláss í lögreglu-
skólanum í Reykjavík en námið þar átti að
hefjast nokkrum dögum síðar. Hann var
ekki að bíða með að afgreiða málið heldur
tók símtólið upp og pantaði viðtal við Erling
Pálsson, starfsbróður sinn í Reykjavík. Ég
fór eitthvað að draga í land því mér fannst
þetta ganga full fljótt fyrir sig. Jón tók það
ekki í mál og hóf að raula fyrir munni sér er
ég vildi ræða málið frekar. Þannig var hann
„löglega afsakaður“ frá að heyra í mér.
Sambandið við Reykjavík kom eftir
skamma stund og „gömlu mennirnir" gengu
frá málinu. „Þá er þetta ákveðið," sagði Jón
og tiltók hvenær ég ætti að mæta í skólann.“
Húsavík - engin lögreglustöð
- enginn lögreglubíll
- enginn fangaklefí
„Starfsferill minn hófst því með námi við
Lögregluskólann í Reykjavík veturinn
1958. Að skólanum loknum átti ég þess kost
að starfa um tíma í götulögreglunni eins og
kallað var og reyndist ekki síður góður skóli
en námstíminn í hinum eiginlega skóla.
Sumarið eftir var ég svo ráðinn til Húsavík-
ur. Mér fannst gott að koma þangað. Fólkið
var glaðlegt og ég var fljótur að eignast
kunningja. Jóhann Skaptason var þá sýslu-
maður Þingeyinga. Hann var mjög traust-
vekjandi maður og við nánari kynni af hon-
um fannst mér að svona ættu sýslumenn að
vera. Á þessum tíma var einn lögreglumað-
ur á Húsavík og engin lögreglustöð. Engin
lögreglubifreið var til á staðnum og þar var
heldur enginn fangaklefi. Líf og fjör gat ver-
ið á Húsavík á þessum árum, einkum þegar
norðanbræla var á miðunum og margir síld-
arbátar komu víðsvegar að til hafnar. Ég
átti að leysa þennan eina lögreglumann á
staðnum af en þegar slegið var upp balli
voru oftast þrír lögreglumenn á ballvakt
eins og hún var kölluð.
Jóhann Skaptason lagði mikla áherslu á
að strangar kröfur um útivist barna væru
virtar. Þegar kom að því að börnin skyldu
fara inn samkvæmt boði sýslumanns fór ég
gjarnan til þeirra þar sem þau voru að leik.
Ég sá strax að eina ráðið til að standa mig í
þessari barnasmölun væri að kynnast þeim
og ná sambandi við þau á þann hátt. Ég
fékk stundum að slá boltann með þeim og
gefa upp. Síðan sagði ég þeim frá öllum
reglum sem ég kunni í „slagbolt" og notaði
síðan tækifærið til að árétta að þau ættu að
fara heim á réttum tíma.
Eitt atvik er mér sérstaklega minnisstætt
frá þessu sumri á Húsavík. Ég var nýbúinn
að borða sunnudagssteikina og var að hugsa
um að nú væri gott að fá sér í pípu og leggja
sig síðan á eftir. En önnur hugsun knúði
einnig á mig á sama tíma. Hún var sú að ég
skyldi fara út á göngu, sem ég gerði og datt
í hug að ganga niður á bryggju því veðrið
var mjög fagurt. Er ég nálgaðist bryggjuna
kallaði lítill drengur til mín svo ég hljóp síð-
asta spölinn. Kom þá í ljós að eldri bróðir
hans hafði verið að klifra upp í bát en mis-
tekist og hékk nú í kaðli utan á bátnum.
Mér gekk greiðlega að koma drengnum til
hjálpar. í mínum huga var þarna ekki um
neitt björgunarafrek að ræða en ég var for-
sjóninni ákaflega þakklátur fyrir á hvern
hátt atvikin báru að í þetta sinn en svo er
ekki alltaf þegar slysin eiga sér stað.“
Páll ræðir meira um slysfarir og eins og
aðrir lögreglumenn hefur hann séð ýmislegt
miður fagurt í starfi. Hann kveðst oft hafa
orðið var við að þegar slys eigi sér stað sé
eins og röð tilviljana eða atvika leggist á eitt
og ekkert verði til þess að hlutirnir geti farið
á betri veg. Páll minnist þess einnig að
mörgum árum síðar hafi hann fundið vasa-
bók sína frá umræddum degi á Húsavík þar
sem betur fór en á horfðist og í hana hafi
hann skrifað; „tíðindalaust á vesturvíg-
stöðvunum," sem er heiti á vinsælli bók -
byggðri á dagbók hermanns í heimsstyrjöld-
inni síðari.
✓
Ovenjuleg handtaka
„Eins og ég sagði var ekkert fangelsi á
Húsavík og engin lögreglubifreið í þá daga.
Ég átti bíl og notaði hann því í starfinu.
Trúlega væri það ekki vinsælt í dag að leggja
með sér bíl í lögreglustarfið. Einhverju
sinni er ég var að þvo bílinn síðdegis kom til
mín maður. Hann hafði orð á sér fyrir að
vera nokkuð baldinn þegar hann fékk sér í
staupinu og hafði lögreglan þurft að hafa
afskipti af honum af þeim sökum. Ég hafði
heyrt að hann væri einginn sérstakur vinur
lögreglumanna og ég hafði verið varaður við
honum af kunningjum mínum. Hann virtist
samt eiga við mig eitthvert erindi. Hann
kom í hægðum sínum og var hálf hikandi.
Hann bauð góðan dag og síðan kom erindi
hans í ljós. Hann átti kærustu fram í sveit og
þar sem ég átti bíl var hann að falast eftir
því hvort ég gæti orðið honum að liði við að
sækja hana. Ég fékk mann fyrir mig á vakt-
ina og síðan sóttum við stúlkuna. Ekki var ég
var við neinn kala í minn garð þótt ég væri
lögreglumaður - heldur þvert á móti. Leiðir
okkar skildust síðan þegar til bæjarins kom
á nýjan leik. Síðar um sumarið var hringt til
mín og beðið um lögregluaðstoð við sam-
komuhúsið en þar stóð yfir kvikmyndasýn-
ing. Ég ók af stað og þegar ég var kominn
nálægt húsinu sá ég hóp af fólki fyrir fram-
an dyrnar. I miðjum hópnum var máður,
sem hafði klætt sig úr jakkanum og var að
mana menn til að slást við sig. Sá ég nú að
þar var kominn kunningi minn frá því fyrr
um sumarið. Hann hafði greinilega hresst
sig á einhverjum vökva meðan á sýningunni
stóð. „Nú er komið að því,“ hugsaði ég og
bjóst við átökum við manninn. Eg ók alveg
að fólkinu og þegar það sá bílinn koma opn-
aði það rennu í gegnum þvöguna þannig að
ég gat ekið alveg að honum. Síðan opnaði
ég bílhurðina og kallaði til hans. Hvort
koma mín á þennan hátt hefur vakið undrun
með honum veit ég ekki en hann kom og
settist inn í bílinn hjá mér. Rennan opnaðist
aftur er ég ók burt og greina mátti svip
undrunar og jafnvel vonbrigða á sumum
andlitum viðstaddra. Við tókum tal saman
og ég ók um stund um bæinn með hann
innanborðs. Maðurinn var hinn rólegasti
og endirinn á viðskiptum okkar þetta kvöld
varð sá að hann bauð mér heim til sín í
kaffi. Hann svaf einnig heima hjá sér þessa
nótt enda í raun ekki um annað að ræða þar
sem enginn fangaklefi var á staðnum."
„Getur þú ekki séð um
hótelið á meðan?“
Fleira átti eftir að drífa á daga Páls Rist
þetta sumar á Húsavík en „barnagæsla" og
ökuferðir með „óvin“ lögreglunnar í
bænum. Honum bauðst fljótlega aukastarf
og hann lét til leiðast að taka það að sér til
viðbótar löggæslunni - enda flestir Húsvík-
ingar löghlýðið fólk.
„Þegar ég kom til Húsavíkur leigði ég
mér herbergi á Hótel Garðarsbraut. Þá
stýrðu hótelrekstrinum hjónin Ragna
Helgadóttir og Ragnar Jónsson. Oft gat ver-
ið gestkvæmt á hótelinu yfir sumartímann
og einnig kom fyrir að ferðamenn komu
með litlum fyrirvara - jafnvel að nóttu til.
Þrátt fyrir eril lá jafnan vel á hótelstjóran-
um, sem „bretti bara upp ermurn" - oft var
eins og hann tæki dansspor á eldhúsgólfinu
og pottar og pönnur voru á lofti. Frúin gaf
bónda sínum heldur ekkert eftir því hún sá
um allt sem gera þurfti í borðsal. Ég hafði
ekki hugsað mér að dvelja á hótelinu um
sumarið heldur finna ódýrari gistingu í bæn-
um en áður en af því varð kom hótelstjórinn
að máli við mig. Hann sagði að þau hjónin
væru búin að ákveða að fara í ferðalag og nú
vantaði þau einhvern til þess að sjá um
hótelreksturinn. Hann spurði mig síðan
hvort ég væri ekki til í að annast þetta á
meðan þau væru í burtu. Ég hafði ekki búist
við svo skjótum frama í bænum en lét til
leiðast. Ragnar hafði verið búinn að ákveða
að mála hótelið að utan um sumarið og
hafði fest kaup á málningu til þess. Eitthvað
höfðum við rætt saman um hvernig skyldi
málað - hvernig raða ætti litunum og þegar
þau voru farin og ég tekinn við hótelum-
sjóninni ásamt starfsfólki þeirra hjóna fór
ég að grípa í málningarvinnuna. Veður var
með eindæmun gott og ég málaði einkum á
nóttunni þar til að bærinn fór að vakna til
lífsins í morgunsárið. Framhlið hússins stóð
fast við götuna og því var erfitt að athafna
sig við þessi verk á þeim tíma sem fólk var
mikið á ferli. Þótt hótelumsjónin væri góð
viðbót við önnur störf mín þá um sumarið
var gaman að fást við þetta. Alltaf var
eitthvað um að vera og ánæjulegt að geta
orðið ferðafólki að liði með upplýsingar eða
á annan hátt í sambandi við ferðir þess.“
„Ég var settur á vetur“
Páll starfaði aðeins eitt sumar á Húsavík.
Vorið eftir var hann ráðinn til sumarafleys-
inga hjá lögreglunni á Akureyri eða „sumr-
ungur“ eins og hann segir að þeir hafi verið
kallaðir á lögreglustöðinni. Hann sagði að
oft hefði svo farið í sveitinni að sumrung-
arnir hefðu verið settir á og slíkt hefði orðið
raunin með sig því árin í lögreglunni urðu
alls 32.
„Ekki var annað hægt en láta sér líka vel
á Akureyri því margir ágætis menn voru í
lögreglunni. Gísli Ólafsson var þá nýtekinn
við starfi yfirlögregluþjóns úr hendi Jóns
Benediktssonar. Eitt af brennandi áhuga-
málum Gísla voru húsnæðismál lögreglunn-
ar því gamla lögreglustöðin, sem byggð
hafði verið til bráðabirgða á stríðsárunum,
þjónaði ekki kröfum tímans né heldur
höfuðstaðar Norðurlands. Vegna dugnaðar
og framsýni Gísla Ólafssonar var hafist
handa um byggingu nýrrar lögreglustöðvar
fyrr en annars hefði orðið og umskiptin sem
urðu þegar hún var tekin í notkun voru til
mikilla bóta. Margar minningar eigum við
gömlu skarfarnir þó tengdar þessu húsi. Svo 1
er með okkur mannabörn, að flest öllum er j
það gefið að eiga sínar björtu minningar - i
„frá morgni lífsins" eins og Gísli á Uppsöl-
um komst svo vel að orði.
Að undanförnu hef ég verið að hugsa um I
að núverandi ríkisstjórn, sem á í harðri
baráttu við að koma á auknu aðhaldi í ríkis-
rekstrinum hefði verið ánægð með rekstur-
inn á gömlu lögreglustöðinni á Akureyri.
Eini teljandi rekstrarkostnaður fyrir utan
rafmagn var vegna grænsápu og rafhlaða í
vasaljósin. Lögreglumennirnir greiddu sjálf-
ir í skósvertusjóð svo kostnaðurinn við að
bursta skóna félli ekki inn í rekstrarkostn-
aðinn.“
Þegar nauðsyn brýtur settar reglur
Á löngum lögregluferli er óhjákvæmilegt að
sitthvað spaugilegt eigi sér stað. Eitthvað
sem aldrei er sett í skýrslur eða dagbækur
lögreglumanna en geymist aðeins f minni
þeirra er hlut eiga að máli. Páll Rist kvað
svo vera og rifjar upp atvik fullyrðingu sinni
til stuðnings.
„Maður nokkur sem var óvelkominn á
heimili sitt í því ástandi sem hann stundum
var, gisti eitt sinn sem oftar hjá okkur á
gömlu lögreglustöðinni. Úti var suðvestan
froststormur og við slíkar aðstæður gat ver-
ið erfitt að halda uppi hita í fangaklefunum.
Maðurinn skalf af kulda og tennurnar
glömruðu ákaflega í munni hans þótt búið
Gamla lugreglustöðin við
Smáragötu. Stöðin var
byggð á árunum 1939 og
1940 og notuð til 25. ágúst
1968. I dyrunum má sjá
Magnús Jónasson, sem lengi
var lögreglumaður og kunn-
ur borgari á Akureyri.
væri að færa til hans teppi og annað sem
skjól gat talist vera í - en ekkert dugði. Ein-
kennisbúningurinn er stolt hvers lögreglu-
manns og þá um leið skylda hvers og eins
sem hann ber að virða hann og gæta svo vel
fari. En nú var úr vöndu að ráða. Eftir
nokkra umhugsun datt mér í hug að eina
ráðið væri að færa fangann í einkennisfrakk-
ann minn inni í klefanum svo maðurinn gæti
sofnað og þraukað nóttina af. Ég man að
hann sagði við mig þegar hann var kominn í
frakkann: „Palli - aldrei átti ég von á að
eiga eftir að klæðast einkennisbúningi.“
Síðan sofnaði hann og átti góða nótt. Ég átti
oft eftir að hitta þennan mann síðar á förn-
um vegi og þá var ekki ósjaldan að hann
sagði: „Manstu nóttina," og meira þurfti
ekki að segja því ég fann að hann var mér
þakklátur fyrir greiðann.
Freistingin varð þeim gamla of sterk
Eftir gamansama frásögn Páls er við hæfi að
spyrja hann eftir mistökum því á sama hátt
og sitt hvað spaugilegt á sér stað þá eiga lög-
reglumenn einnig til að gera mistök eins og
aðrir er lúta verða þeim örlögum að teljast
mannlegir. Ég spurði Pál því hvort honum
hafi aldrei orðið á mistök í starfi?
„Jú blessaður vertu,“ sagði hann um leið
og hann bauð meira kaffi, smákökur og
snilldarlega gert laufabrauð konu sinnar.
„Siður var að þeir sem gistu fangageymslur
lögreglunnar voru færðir fyrir fulltrúa
bæjarfógeta og gengið frá málum þeirra á
staðnum. Eina nótt gisti eldri maður hjá
okkur. Maður þessi var lítill vexti, snagg-
aralegur, honum lá hátt rómur og var hann
allur mjög forneskjulegur. Um morguninn
kom í minn hlut að fara með hann til full-
trúans. Við fórum inn í Hafnarstræti þar
sem skrifstofur bæjarfógeta eru og síðan
héldum við saman inn til fulltrúans. Ég var
að sjálfsögðu með lögregluskýrslu meðferð-
is og einnig slatta í brennivínsflösku sem
karlinn átti. Á leiðinni hafði sá gamli ýjað
nokkrum sinnum að því að fá smá sopa úr
flöskunni því þá yrði hann góður. Ég eyddi
að sjálfssögðu þessu tali því best var að
hann gegni frá sínum málum áður - illu væri
best aflokið. En biðin eftir fulltrúanum varð
nokkru lengri en ég hafði búist við því ein-
hverjum manni dvaldist inni hjá honum. Á
meðan sat karlinn skelþunnur og nöldrandi
á bekknum fyrir framan dyrnar. Hann suð-
aði sífellt um að fá sopa. Ég var einnig að
verða þreyttur á biðinni og hugsaði sem svo
að líklega sakaði ekki að gefa karlinum
sopa. Hann yrði hvort sem er tekinn fyrir
eftir skamma stund. Karlinn ljómaði allur,
komst í hið besta skap og varð hvers manns
hugljúfi. En ég þurfti einnig að hafa tal af
bæjarfógeta og þar sem enginn var inni hjá
honum datt mér í hug að nota tímann til
þess að ljúka erindi mínu við hann þar sem
karlinn virtist vera orðinn vel á sig kominn
og engin hætta á því að hann færi að hlaupa
á brott. En þá gerði ég þá mestu kórvillu í
Drengurinn hljóp ekki til
foreldra sinna - heldur til mín
Þótt mistök og gamanmál verði f starfi lög-
reglumanna eins og annarra þá þurfa þeir
eflaust öðrum oftar að verða vitni að hörm-
ungum - atburðum sem snerta sálarlíf fólks
og tilfinningar og reynir þá meira á mann-
kosti þeirra en á öðrum stundum. Páll féllst
á að rifja upp aðastæður er hann stóð eitt
mönnunum. En þá gerðust þeir atburðir er
áttu eftir að breyta gangi mála. Drengurinn
hljóp ekki til foreldra sinna heldur kom
hann til mín. Ég tók hann í fangið og hann
tók báðum höndum um hálsinn á mér og
hjúfraði sig að mér eins og hann vildi skríða
inn í mig. Nú verð ég að gera allt sem ég get
fyrir barnið var eina hugsunin sem komst að
hjá mér. Um leið og ég gekk fram á gólfið
með drenginn í fanginu sparkaði ég í stór-
Viðtal:
Þórður Ingimarsson
Jón í Möðrudal - ekki siður að
míga liggjandi í minni sveit
Bílar eru eitt af því sem tengjast lögreglunni
órjúfanlegum böndum. Flestir lögreglu-
menn þurfa að aka í starfi sfnu og stundum
við aðrar aðstæður en hinar ákjósanlegustu.
Páll rifjar upp atvik frá þeim tíma er lög-
reglan annaðist sjúkraflutninga og kvaðst
aldrei hafa orðið eins hræddur undir stýri í
fimmtíu ár og þegar hann sótti sveitarhöfð-
ingjann í Möðrudal í sjúkrabílnum.
„Þetta var að álinum vetri og snjó hafði
að mestu tekið upp. Nokkur svellalög voru
þó á köflum en annars voru vegir auðir.
Beðið hafði verið um sjúkrabíl austur í
Mývatnssveit til að taka við sjúklingi sem
væri á leiðinni í öðrum bíl austan frá
Möðrudal á Fjöllum. Vegna hálkunnar voru
keðjur á sjúkrabílnum en þá voru nagla-
dekkin ekki komin til sögunnar. Á Sval-
barðsströndinni fóru þverböndin í keðjun-
um að slitna og héldu áfram að berjast fram
Fnjóskadal. En þar sem vegurinn var því
sem næst auður þá tók ég keðjurnar af til að
losna við barninginn. Ferðin gekk greiðlega
og mættust bílarnir uppi á Mývatnsheiði.
Sjúklingurinn var Jón Stefánsson, bóndi í
Möðrudal og var tengdadóttir hans með
honum ef ég man rétt. Samkvæmt læknis-
ráði átti hann ekki að stíga í fæturna - held-
ur liggja og átti stúlkan fullt í fangi með að
ráða við hann því hann var annars hinn
hressasti. Hann sagði við mig að sér fyndist
nú nokkuð hart að mega ekki einu sinni
míga standandi - aldrei hefði verið siður í
sinni sveit liggja við þær athafnir. Ferðin til
baka gekk mjög vel því sama frost var á en
farið að rökkva. Við bæinn Noll í Höfða-
hverfi lá vegurinn niður nokkra brekku. Ég
var ekki á mikilli ferð þegar ég kom að
brekkunni en var samt í of háum gír eins og
það er kallað. Mér brá því við að sjá að
svellin voru orðin ein glæra og örlaði fyrir
vatni í hjólförunum. Við að hemla snérist
bíllinn strax og fór vestur á blábrún vegar-
ins. Nokkrar steinvölur á brúninni vörnuðu
þó því að hann færi útaf og þá hefði ekki
verið að sökum að spyrja. Því var ekki um
annað að gera en halda bílnum á veginum
og alltaf jókst ferðin niður brekkuna því ég
forðaðist að koma nálægt bremsunni. Þegar
kom niður á flatann var ég fljótur að stöðva
og fara út úr bílnum til þess að fá mér frískt
loft og jafna mig eftir hræðsluna sem greip
mig. Þar var vegurinn þurr og enn frosinn
en brekkan glotti til mín eins og hún vildi
segja að mér hefði verið þetta mátulegt.
Sennilega hefur hlýr loftstraumur niður
hlíðina valdið því að þítt var á þessu bili.
Sem betur fer held ég að farþegarnir hafi
ekki gert sér grein fyrir hættunni því bíllinn
var alveg lokaður að aftan og ég gætti þess
„Ég var settur á vetur"
- Páll Rist rifjar upp atvik úr starfi sínu sem lögreglumaður
starfi sem ég tel mig hafa gert - að hafa ekki
brennivínsflöskuna með mér inn til fógeta í
stað þess að koma henni fyrir í hillu sem var
í opnu fatahengi á ganginum. Þegar ég kom
til baka var fulltrúinn laus og því búinn að
taka mál þess gamla fyrir. En eitthvað hafði
gerst. Sá gamli var orðinn allt annar maður
og ég sá þá að freistingin hafði orðið honum
um megn og hann tæmt flöskuna. Nú stóð
hann uppi í hárinu á sjálfum fulltrúanum og
fór hreinlega á kostum þegar hann vildi gefa
orðum sínum áherslu - þá tillti hann sér á
tær. Fulltrúinn sagði ekki orð en naut þess
að sjá og heyra. Við mig - sjálft pólitíið -
hafði hann bæði stór og kjarnmikil orð. Ég
gat ekki annað en skellihlegið þó mér væri
síst hlátur í huga eins og málum var háttað.
Karlinn minnti mig mikið á þá lýsingu sem
gefin hefur verið af Jóni Hreggviðssyni frá
Rein, en Jón var kunnur fyrir að láta yfir-
völdin ekki kúska sig. Ég hringdi svo út á
istöð og óskaði eftir að við félagarnir yrðum
sóttir við fyrsta tækifæri. Engar átölur fékk
ég frá yfirmönnum mínum þegar á stöðina
kom. Aðeins var brosað að þessu og látið
heita að um mannleg mistök hefði verið að
ræða.“
sinn frammi fyrir í starfi sínu.
„Við höfðum verið kallaðir í hús hér í
bænum þar sem Bakkus gamli hafði tekið
völdin í sínar hendur. Sem betur fer er
minna af þvílíkum útköllum en áður var og
auðveldara að leysa þessi mál nú til dags.
Oftast bitna þvílíkar erjur mest á börnunum
og megin vandinn að létta á vanda þeirra í
tilvikum sem þessum. En í þetta sinn leysti
þó lítill drengur allan vandann.
Strax og ég kom inn í íbúðina sá ég að
hjónin höfðu átt marga fallega muni í stof-
unni. Þó var ekki fallegt um að litast því allt
sem talist gat vera úr gleri var mölbrotið og
sama mátti segja um stóla og borð. Hús-
bóndinn hafði farið hamförum um íbúðina.
Konan var grátandi og miður sín, en við
komu okkar braust fram svo mikil reiði í
garð eiginmannsins að því fá engin orð lýst.
Lái henni enginn því vafalaust hefur hún átt
mestan þátt í því að skapa þetta fallega
heimili, sem nú var í rúst. Þegar leikurinn
stóð sem hæst kom lítill drengur með sæng-
ina sina í fanginu og ég hugsa sem svo að
ekki batni það. Ég reyndi að heilsa drengn-
um eins glaðlega og ég gat til þess að vekja
ekki ótta til hans frá okkur lögreglu-
ann bortin postulínsvasa svo hann hrökk
eftir gólfinu með nokkrum skruðningum.
Þetta viðbragð varð til þess að hjónin hlust-
uðu á mig þegar ég sagði þeim með eins
mikilli fyrirlitningu í röddinni eins og ég gat
að allt jretta prjál sem þau hefðu hér inni
væri hégómi einn og þjónaði engum til-
gangi í lífinu. Svo breytti ég um tóntegund,
hampaði drengunum til hjónanna um leið
og ég sagði að dýrmætasta gjöfin sem þeim
hefði verið gefin væri þessi litli drengur og
nú yrðu þau að taka við honum og gæta
hans vel. Um leið og ég hafði lokið þessari
stuttu ræðu hvarf reiðisvipur þeirra eins og
dögg fyrir sólu og innan stundar var dreng-
urinn kominn í faðm móður sinnar, sem
brosti í gegnum tárin. Faðirinn lét heldur
ekki sitt eftir liggja til að sýna kærleika til
móður og sonar enda ekki betri stund til
sátta og samlyndis eins og málum var komið
og hjónin gátu þarna leyst sjálf úr vanda
sfnum.“ Páll leit glettnislega upp og sagði
að sjálfsögðu mætti taka þessa frásögn sem
sjálfshól frá sinni hálfu. „Maður verður að
reyna að hæla sér sjálfur því ekki er hægt að
stóla á að aðrir geri það,“ sagði hann um
leið og hann renndi meira kaffi í bollana.
vel að segja ekki neitt. En Iíklega hefur
glannaskapurinn orðið mér til hjálpar því ef
ég hefði verið í lægri gír hefði vélin hemlað
bílinn sjálfkrafa - hann snúist og ef til vill
farið framaf veginum. Um afleiðingar þess
ætla ég ekki að leiða hugann að.“
Að þessari frásögn lokinni slógum við
botninn í upprifjun Páls Rist frá liðnum
starfsárum í lögreglunni. En víst er að hann
á margar fleiri frásagnir í fórum sínum.
Frost var í lofti þegar hann fylgdi mér til
dyra þennan fyrsta laugardag í nýju ári og
enginn hætta á að „bóndinn á Litla-Hóli“
rynni á blautu svelli þegar hann æki fram-
eftir til gegninga á eftir en hann sinnir
búskap sínum af fullum krafti þótt störfum í
lögreglunni sé lokið. Hann segist vera með
um hundrað ær á fóðrum en eftir sem áður
hafa nægan tíma. Hann leit til lofts og sagði
að líklegast yrði ekkert úr þessum kulda -
veðurglöggur eins og bænda er siður en
kvaðst þó hafa verið kvíðinn fyrir því að
taka veðrið þegar hann byrjaði í lögregl-
unni. „Ég vissi ekki nema að ég gerði ein-
hverja vitleysu.“ Veðurspá Páls hefur þó
ræst nú í lok einhvers hlýjasta janúarmán-
aðar í manna minnum.