Dagur - 29.08.1992, Blaðsíða 5

Laugardagur 29. ágúst 1992 - DAGUR - 5
Stefán Þór Sæmundsson $tSjH
ÖÐRUVÍSI mér áður brá
Eru íslenskir rithöfundar leiðinlegir?
Félagi minn einn orðheppinn og myndrænn tók sig til
að skrifaði heilmikla skáldsögu. Ég var svo lánsamur að
fá að fylgjast með framvindu mála og lesa handritið og
óhætt er að segja að ég hafi skemmt mér konunglega.
Sagan er ekki lík neinni sögu sem ég hef lesið, án þess
að vera yfirmáta framúrstefnuleg að efni eða byggingu,
og hef ég þó sennilega lesið að minnsta kosti tvasr bæk-
ur á viku í 23 ár, eða um það bil 2.392 bækur. Ég ætla
ekki að greina nánar frá þessari skáldsögu hér en eins
og gengur og gerist fór höfundurinn til útgefenda með
sálina á þessum síðum og afhenti þeim. Það er ekki að
fullu ljóst hver viðbrögðin verða.
Mér skilst að forsvarsmaður hjá einu bókaforlagi hafi
fitjað strax upp á nefið þegar félaginn mætti á fund hans
og sagt að íslenskir höfundar væru svo leiðinlegir að
útgáfa á bókum þeirra værir fyrirfram dauðadæmd. Ég
brást ókvæða við þegar ég frétti þetta og hugðist hella
úr skálum reiði minnar yfir menn og málleysingja en
eftir að ég hafði velt málinu fyrir mér stundarkorn
stóðu orðin föst í hálsi mér.
Gömlu rithöfundarnir skemmtilegastir
Eru íslenskar skáldsögur ef til vill dálítið leiðinlegar
þegar öilu er á botninn hvolft? Ég fór að rifja upp
hvaða bækur ég hefði lesið á síðustu vikum og mánuð-
um. Sögur Sólveigar, Fógetavaldið, Svanurinn, Kjallar-
inn, Á hjólum, Heykvísl og gúmmískór, Ofurefli og
hvað þessar bækur heita allar saman. Nei, enginn þeirra
var beinlínis skemmtileg, sumar heldur leiðigjarnar en
nokkrar ágætlega skrifaðar. Það er samt ekki nóg að
skrifa góðan stíl ef efnið er steingelt eða gjörsamlega
laust við að vekja áhuga.
Ég varð hálf vandræðalegur og félagi minn bað mig
að nefna einhverjar íslenskar bækur sem ég hefði haft
gaman af að lesa. Af bókum í nýlegri kantinum gat ég
strax nefnt Bændabýti eftir Böðvar Guðmundsson, nú
og Texta Megasar, Hernámsárin hans Jóns Hjalta og
Tehús ágústmánans eftir Jóhann árelíuz. í þessari upp-
talningu er þó aðeins ein skáldsaga.
Minnið er sjálfsagt farið að bila. Ég reyndi að klóra í
bakkann með því að segja honum að lesa eitthvað eftir
Einar Kárason, Pétur Gunnarsson og Þórarin Eldjárn.
Efst í huga voru þó þessir gömlu og góðu sem maður
átti margar gleðistundir með, svo sem Halldór Laxness,
Halldór Stefánsson, Ólafur Jóhann Sigurðsson, Gunnar
Gunnarsson, Gestur Pálsson, Jón Trausti, Þorgils gjall-
andi, Davíð Þorvaldsson og fleiri snillingar. Annað
hvort er þetta argasta fortíðarfíkn eða þá að íslenskar
skáldsögur hafi orðið leiðinlegri með árunum.
Hvernig eiga íslenskar skáldsögur að vera?
Þessa stundina er ég að þræla mér í gegnum Geirfinns-
málið og get ekki betur séð en að sakborningarnir hafi
flestir eða allir verið dæmdir saklausir og einhver mafía
hafi staðið á bak við þetta allt saman. Guðmundur
Andri Thorsson bíður síðan á náttborðinu og bind ég
miklar vonir við hann.
íslensk mafía kemur fyrir í skáldsögu félaga míns.
Söguþráðurinn er dálítið ævintýralegur á köflum en
sagan gæti þó verið sönn. Bókin hefur töluvert afþrey-
ingargildi og mér skilst að það hafi staðið í a.m.k. ein-
um útgefanda.
„Hvernig eiga íslenskar skáldsögur að vera?“ spurði
félagi minn. „Hver er formúlan? Mega þær ekki vera
skemmtilegar og skrifaðar á skiljanlegu máli?“
Mig setti hljóðan. Ég gat ekki farið að hallmæla
íslenskum rithöfundum eða stefnu bókaforlaga, ekki
eftir að hafa hrærst í heimi bókmenntafræðinnar í
háskólanum. Því skaut samt upp í kollinn á mér að
íslenskar skáldsögur ættu ef til vill að vera fram úr hófi
mærðarlegar, menningarlegar, samansafn af frumleg-
um orðum og meitluðum setningum, innihaldssnauðar,
niðurdrepandi.
Nei, þetta gengur ekki upp. Ég veit ekki betur en að
útgefendur hafi lagt áherslu á afþreyingarskáldsögur og
krassandi ævisögur, sölulegar bækur. Ef til vill gilda
önnur lögmál um íslenskar skáldsögur og ef til vill er
þar með komin skýringin á því hvers vegna þær seljast
ekki nema viðkomandi höfundur sé frægur eða virtur
og þá ekki endilega í heimi bókmenntanna. Annars
held ég að það sé hægt að selja mun meira af íslenskum
skáldsögum með markvissri auglýsingaherferð.
Reyfarar í vandaöri útgáfu
Ég ætla ekki nánar út í þessa sálma. Það má vel vera að
skáldsaga félaga míns verði einhvern tíma gefin út. Það
má líka vel vera að það liggi óvenju illa á mér núna og
að íslenskar skáldsögur nútímans séu þær skemmtileg-
ustu í heiminum. Hugsanlega ætti ég að taka mér hvíld
frá lestri og fara að glápa meira á sjónvarp og mynd-
bönd eins og alsiða er.
Bók er best vina og það er erfitt að fara í rúmið án
hennar. Ef bækur eru flokkaðar gróft í fagurbókmennt-
ir og afþreyingarbókmenntir þá hef ég haldið mig að
mestu við fyrrnefnda flokkinn. Hinar eru þó nauðsyn-
legar til upplyftingar en oft hef ég velt því fyrir mér
hvers vegna það tíðkast hér á landi að gefa út reyfara í
stóru broti, með harðri kápu og hlífðarkápu í fjórlit.
Útgáfan þarf ekki að vera svona dýr og vönduð.
Það skyldi þó aldrei vera að bókaþjóðin norður í hafi
safni bókum af þeirri ástæðu einni að þær séu í vönduðu
broti og fari vel í hillu, eða hvað? Kaupir fólk bækur af
skyldurækni, gefur þær í jólagjöf sem stofuskraut? Ég
skal ekki segja, en þrátt fyrir þetta nöldur ætla ég að
halda áfram að lesa íslenskar skáldsögur jafnvel þótt
margar þeirra séu hundleiðinlegar.
1

LENGRIOPNUNARTÍMI, AUKIN ÞJÓNUSTA
■ OPIÐ SUNNUDAGA KL. 13-17
HAGKAUP
AKUREYRI
. ■■■
. ’
J
GLÆSILEG SUNNUDAGSSPRENGITILBOÐ
Bjóðum upp á
kaffi og
kransakökur,
íspinna
fyrir börnin
í tilefni dagsins
\*c
AFSLATTUR AF GASGRILLUM
MEÐAN BIRGÐIR ENDAST
KYNNINGAR OG TILBOÐ FRÁ • Sanitas
• Kjarnafæöi
• Bautabúri
• Kristjánsbakaríi
Verib velkomin í frábæra sunnudagsstemmningu hjá okkur