Dagur - 22.05.1993, Qupperneq 9

Laugardagur 22. maí 1993 - DAGUR - 9
Að gleypa sólina
Varstu hlynntur því að ríkið styrkti íslenskan
skipasmíðaiðnað með niðurgreiðslum?
„Það má styðja við bakið á iönaðinum
með ýmsum öórum hætti en með beinni nið-
urgreióslu. Allar þjóðir í kringum okkar hafa
stutt miklu betur við bakið á sínum iónaði en
við gerum hér. Það er óeðlilegt að setja allt of
mikla áherslu á einn iðnaó, fiskiðnaðinn, því
það er eðlilegra að vera meó hæfilega blöndu
í því sambandi. Þá verður einnig meira upp á
að hlaupa en allir vita að sjávarútvegurinn er
mjög sveiflukenndur og þar spilar bæði fisk-
gengd, stærð fisksins, aflasamsetning, mark-
aðurinn o.fl. inn í. Iðnaðurinn hefur alltaf
verið olnbogabarn hjá okkur Islendingum og
þegar citthvað nýtt hefur komið upp hafa
menn viljaó gleypa sólina. Þar nægir aó
nefna fiskeldi og loðdýrarækt en loðdýra-
ræktin átti að leysa allan vanda bænda. Búið
var að reikna út gífurlegan hagnað af fiskeld-
inu sem síðan snerist upp í öndverðu sína.
Hér eru svo rniklar öfgar, menn eru alltaf í
einhverjum „fótanuddtækjabissness" en veru-
lega skortir á að staðið sé við bakið á þeim
iðnaði sem fyrir er í landinu.
Áóur fyrr var Akureyri kallaður iðnaðar-
og skólabær en síðan hefur orðiö mjög ör
þróun í sjávarútveginum en bæði hefur Ut-
gerðarfélag Akureyringa stækkað mjög og
eins hefur Samhcrji orðið stórveldi en annar
iðnaður hefur minnkað að sama skapi og
nærtækasta dæmið eru meinleg örlög gömlu
Sambandsverksmiðjanna á Gleráreyrum. Þær
raddir heyrast æði oft að vió séum rík þjóð
því vió eigum svo mikla raforku falda í fall-
vötnunum; en það skýtur hins vegar ansi
skökku við að raforkan er svo dýr að það get-
ur í raun enginn notað hana. Seld er raforka
til stóriðju á vcrulega niðurgreiddu verði en
það gleymist að hér cr einnig önnur stóriðja í
landinu sem cru fiskiðnaöarhúsin og þau
grciða miklu hærra verð fyrir orkuna en t.d.
álvcr. Mér finnst eðlilegt aö selja raforku til
stóriöjufyrirtækja á lægra vcrði og þessi þrá-
kclkni hefur lcitt til þess að mörg fýrirtæki
cru farin að kynda með olíu. Það er óskaplcgt
að horl'a upp á það að skipin eru iðulega með
díselvél í gangi frekar en að fá landtengingu í
formi rafmagns vegna allt of hárrar gjald-
skrár.
Það er kannski Akkilesarhæll iönaðarins
að hann hefur aldrei getað eða viljað tengja
sig við ákveðinn stjórnmálaflokk svipað og
landbúnaðurinn vió Framsóknarflokinn. En
ef við lítum til nágrannaþjóðanna þá sjáum
við aó þær vernda og efla sinn iónað. Danir
eiga enga orku en þeir efla sinn iðnað og
leggja mikla vinnu í markaðssetningu því það
er hreint ekki sama hvernig varan er boðin
kaupandanum. Sá þáttur hefur hingað til ver-
ið stórlega vanmetinn og ég er viss að að þaó
væri hægt að selja lambakjötið dýrum dóm-
um úr landi því þetta er eitt besta kjöt í heimi
og það er einmitt villibragðið af því sem út-
lendingar sækjast eftir.
Ég er ekki sáttur við þær hugmyndir að
selja raforku úr landi eftir streng. Við ættum
að leggja meiri áherslu á það að laða orku-
frek fyrirtæki hingað til landsins og skapa þar
með atvinnu hérlendis.
Rætt hefur verið um að selja ekki fisk eða
annað hráefni óunnið úr landi og það sama
gildir um raforkuna. Einblínt hefur verið á ál-
ver og skyldan rekstur en það er til fjöldi fyr-
irtækja sem við gætum fengið hingað í
ákveðna framleiðslu. Það leiðir hugann að
því hvort iðnaðarráðuneytið hafi staðið sig
sem skyldi í þessum málum og nær hefði ver-
ið að leggja pening í að gera eitthvaó raun-
hæft í þessum málum. Þá væru kannski ekki
jafn margir á atvinnuleysisskrá í landinu og
raun ber vitni.
Á einni yfirreið sinni sagði iðnaðarráó-
herra um væntanlegt álver að margfeldisáhrif
fyrirtækisins væri sex- til áttföld, þ.e. 100
manna fyrirtæki skapar allt að 600 þjónustu-
störf, beint og óbeint og það á einnig við um
önnur iðnaðarfyrirtæki. Það er rétt cins og
þessi þáttur gleymist oft á tíóum í umræð-
unni.“
Valið úr störfum
Nú yfirgefur þú Slippstöðina í ársbyrjun
1992, m.a. vegna verkefnaskorts. Kom það á
óvart aó svo mörgum skyldi sagt upp störf-
um?
„Nei kannski ekki, það var búinn að vera
ákveðinn aðdragandi að þessu en aðgerðirnar
þóttu nokkuð harkalegar og innst inni
bjuggust margir ekki við þessum aðgerðum.
Þegar þú hefur starfað lengi hjá sama fyrir-
tæki verður þú værukær en verkefnin voru í
auknum mæli að fara úr landi og það hefði
ekki verið hægt að spyrna við fótum ncma
lara út í allt aðra og óskylda þjónustu eða
framleiðslu. Það er kannski hliðstætt dæmi að
gerast á Suðurnesjum því þar hafa menn talió
Kanann verða um aldur og ævi cn eru
kannski nú aö vakna upp við vondan draum
ef hann fer sem skapar töluvert atvinnuleysi
og var þó ekki á bætandi.
Ég varð hins vegar ekki atvinnulaus, gat
valió úr störfum bæði austur á Iandi og í
Reykjavík en um ekkert var að ræða hér á
Akureyri. Þá uppgvötaöi ég að gamla fyrir-
tækið okkar í Kópavogi, Akkur sf., var enn á
firmaskrá svo ég flutti fyrirtækió norður og
leigði aðstöðu í Glerárgötu 28 þar sem ég er
enn. Tækniþjónusta við sjávarútveginn hcfur
verið þungamiðjan hjá Akki hf. þannig að ég
hélt áfram mínum tengslum við sjávarútveg-
inn eftir brottförina ffá Slippstöðinni. Verk-
efnin hafa verið í töluverðum mæli í Reykja-
vík eins og hjá Rafhitun í Hafnarfirði en
cinnig verkefni hér á Akureyri sem ekki
tengjast sjávarútvegi eins og við Glerár-
kirkju, íþróttahús KA, slökkvistöðina, nýtt
líkhús o.fl.
Síðan voru gerðir samningar við fyrirtæk-
ið Friðrik A. Jónsson hf. í Reykjavík sem
hefur flutt inn fiskileitar- og siglingatæki í
meira en 50 ár. Það kom til tals að ég gerðist
starfsmaður og við flyttum búferlum til
Reykavík en okkur þótti þaö ekki fýsilegur
kostur, ekki síst vegna skólagöngu yngsta
sonarins. Niðurstaðan varð sú að þar starfa ég
tvær vikur í hverjum mánuði sem verktaki en
er annars hér á Ákureyri. I dag skiptir stað-
setning fyrirtækja engu máli því ég get t.d.
látið flytja öll símtöl úr símanum fyrir norðan
og suður. Ég gæti þess vegna verið staðsettur
á Vatnajökli.“
Yfirbyggð göngugata
„Hér hefur staðbundið atvinnuleysi varað
lengur en víða annars staðar og það skapast
m.a. af því að við erum ekki í tengslum við
önnur stór byggóarlög eins og gerist á suð-
vesturhominu; en það er einnig kostur að
vera fjarri þessum stóru stöðum og eiga ekki
á hættu að missa atvinnutækifæri og mann-
afla í eins miklum mæli til næsta byggðar-
lags. Ég hefði hins vcgar viljað sjá miklu
stærri Akureyri, íbúatöluna tvöfaldast, því ef
bærinn á aó vera ákveðið mótvægi við
Reykjavík þá cr þetta allt of lítill bær og
skapa þarf miklu ileiri iðnaöarfyrirtækjum
starfsgrundvöll og þá getum við líka gert
auknar kröfur til þjónustu af hálfu hins opin-
bera. Ég hef þá trú að botninum sé náð hvað
varðar fjölda atvinnulausra en ekki má ein-
blína á ákveðna forsjá, þ.e. að hér sé atvinnu-
málanefnd, iðnþróunarfélag og fleira og ætl-
ast til að þessar nefndir eða félag „reddi“
málunum; en liins vegar gætu þau reynt að að
stuðla að jákvæðara hugarfari.
Bæjaryfirvöld hefðu átt að byggja yfir
göngugötuna og Ráðhústorgið og stuðla
þannig að aukinni umfcrð um svæðið, ekki
síst ferðamanna og fólks úr nágrannasveitar-
Eiríkur Rósberg Arelíusson
Fæðingarstaður: Reykjavík.
Skólaganga: Hefðbundin
skólaganga í Reykjavík, raf-
magnstæknifræðingur frá
Tækniháskólanum í Odense
1973.
Störf: Tæknideild Kópavogs-
kaupstaðar, Akkur hf. í Reykja-
vík og síðar á Akureyri, Slipp-
stöðin hf. á Akureyri og hluta-
starf hjá Friðriki A. Jónssyni hf.
í Reykjavík.
Kona: Helena Sigtryggsdóttir.
Börn: Ragnhildur 17 ára í Nor-
egi og Sveinn Rúnar 25 ára í
Reykjavík, Eiríkur 14 ára í
heimahúsum, auk fósturson-
anna Ágústs 25 ára og Vals 19
ára.
Heimili: Núpasíða 6h.
félögunum. Með því móti sköpuðust aukni
möguleikar til aukinnar starfsemi sem e:
óháð veðri og vindum. Ráóhústorgið er í da<
alveg skelfilegt enda segja gárungamir ac
Moskva sé með Rauða torgið en Akureyr
eigi Auða torgið.
Það er sárgremjulegt að ekki skuli ennþ;'
vera hægt að aka á bundnu slitlagi suður o<
það er langt í það að við komumst í „varan
Iegt“ vegasamband við Egilsstaði. Með slíkr
tengingu gætum við átt von á verulega auk
inni umferð Austfirðinga hér með allri þeirr
þjónustu og atvinnutækifærum sem því fylg
ir. Á sínum tíma var rætt um að láta Kanani
greiða aðstöðugjald og nýta þann tekjustofr
til að bæta samgöngukerfi landsmanna oj
það hefði Kaninn örugglega samþykkt því ;
þessum tíma var Island talið það mikilvægu
hlekkur í vörnum hins vestræna heims; ei
kannski kpm þetta blessaða þjóðarstolt í veg
fyrir það. I stað þess að láta alla þjóðina njóta
góðs af veru þeirra hér þá voru það ákveðnir
aöilar sem mökuóu krókinn og stofnað var
verktakafyrirtæki sem hafði einokunarað-
stöðu á þjónustunni við þá. Sá afrakstur eða
„stríðsgróði“ hefði getað lyft Grettistaki í
samgöngumálum en gerir það ekki inn á
einkareikningum stjómarmanna fyrirtækis-
ins.“
Toppurinn var Dirty Dozen
Brass Band
Þú hefur verið mjög virkur í félagslífmu hér,
blásið í trompet og tekið þátt í störfum Ki-
wanishreyfingarinnar. Hefuróu einhvern tíma
til að sinna slíku nú?
„Ég hef nú minnkað þetta mjög mikið aó
undanfömu. Ég byrjaði í tónlistinni 10 ára
gamall og var í fyrstu barnalúðrasveitinni
sem starfaði í Reykjavík. Þær voru tvær, önn-
ur í vesturbænum undir stjórn Páls Pamplic-
her Pálssonar og austurbæjarhljómsveit, en
þar spilaói ég undir stjórn Karls O. Runólfs-
sonar, sem var einn af okkar stóru tónlistar-
mönnum og stórkostlegt tónskáld. Eitt af
hans stórfenglegustu lögum er Lágnœtti sem
heyrist allt of sjaldan. Þaðan lá leiðin í
Lúðrasveitina Svaninn og þar lék ég í 19 ár
og formaður um tíma en eftir aó ég kom
norður gekk ég til liðs við Lúórasveit Akur-
eyrar og varð ég formaður Sambands ís-
lcnskra lúðrasveita í nokkur ár og höfuð-
stöðvamar því á Akureyri. Þá var ráðist í að
gefa út bók um starfsemi lúórasveita á Islandi
frá upphafi og heitir hún Skœrt lúðrar
hljóma. Þessi bók vakti athygli á Norðurlönd-
unum og m.a. hafa Danir aldrei ráðist í slíka
útgáfu. Það vekur athygli við lestur þessarar
bókar hve margir prentarar hafa verió í lúðra-
sveitum.
Hér vaknaði einnig mikill djassáhugi eftir
að bandarískur gítarleikari, Paul Wecden,
kom hingað og hélt tónieika og í framhaldi af
því var stofnuð hér djasshljómsveit, Big
band og djassklúbbur og að frumkvæði Jóns
Hlöóvers Áskelssonar var stofnuð djassdeild
við Tónlistarskólann og varð sú deild fljótt
mjög öflug. Djassklúbburinn hafði það að
markmiði að fá hingað þekkta djassleikara og
auka áhuga almennings á djassi. Ætli toppur-
inn á því hafi ekki verið þegar hingað kom
Dirty Dozen Brass Band. Það var í fyrsta
skipti sem ég sá Akureyringa standa uppi á
borðum á djasstónleikum, stappa niður fótum
og klappa saman höndum. Vegna vinnunnar
hef ég nánast lagt djassinn á hilluna en spila í
lúðrasveitinni þegar ég er heima.
Það er mjög gefandi að vera í þjónustu-
klúbbi eins og Kiwanisklúbburinn Kaldbakur
cr. Maður kynnist alls konar starfsemi og
þáttum í bæjarfélaginu og þetta er ákveðin
reynsla og það er mjög gott að geta lagt eitt-
hvað af mörkum til félags- og líknarmála en
þjónustuklúbbar eins og Kiwanis og Lions
styrkja að stórum hluta heilsugæsluna í land-
inu meó alls kyns tækjabúnaði og ég fullyrði
að heilsugæslan í landinu væri miklu lakari ef
þessara klúbba nyti ekki við. Aðalfjáröflun
kiwanismanna hér eru auglýsingar á klukku-
tuminum; en tekjur af honum renna til líknar-
mála og því finnst okkar ansi „skítt“ að bær-
inn skuli hafa leyft staðsetningu á pylsuvagni
við hliðina á tuminum, sem skyggir verulega
á. Sem dæmi um þjónustu við bæjarbúa má
nefna uppbyggingu húsnæðis í Alfabyggó
fyrir geðsjúka.
í sumar leyfi ég mér þann munaó að fara í
stutt sumarfrí og ætla að dvelja í Mývatns-
sveit. Þar eru svo miklar andstæður í náttúr-
unni, mikið fuglalíf, fallegt umhverfi; en ef
haldið er í austurátt ertu skyndilega kominn í
eyðimörk og á svæði þar sem orkan leysist úr
læðingi neðanjarðar. Það er mjög gott að
hverfa úr amstri hversdagsleikans á vit mý-
vetnskrar náttúru.“
„Ógleymanlegt að sjá Akur■
eyringa standa uppi á
borðutn á djasstónleikum,
stappa niður fótum og
klappa saman höndum11
- Eiríkur Rósberg Arelíusson í helgarviðtali