Dagur - 20.11.1993, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Laugardagur 20. nóvember 1993
Manninn sem er í helgarviðtali að þessu sinni
þarf vart að kynna fyrir Norðlendingum.
Á fjórða áratug hefur hann starfað að norðlensk-
um málefnum; fyrst sem bæjarstjóri á Húsavík á
uppgangs- og umbrotatímum við
Skjálfandaflóa, síðar á sameiginlegum
vettvangi sveitarstjórnarmála í Norðlendinga-
fjórðungi. Sveitarstjórnar- og dreifbýlismál hafa
því orðið hlutskipti hans í starfi og
áhugann hefur hvergi skort. Um það vitna
meðal annars fjöldi greina í blöðum og tíma-
ritum á undanförnum árum, þar sem hann
hefur fjallað um áhugamál sín og viðfangsefni
frá sjónarhóli þess manns, sem stendur í miðju
atburða líðandi stundar. Áskell Einarsson hefur
birst samferðamönnum sínum sem hugsjóna-
maður byggðastefnunnar. Þannig þekkja þeir
hann sem óþreytandi einstakling með orðin að
vopni. En hvað kom til að maðurinn sem er
fæddur í Alþingishúsinu og alinn upp á Þingvöll-
um - í þjóðbraut ýmissa samtímamanna fyrir
miðja öldina hélt norður yfir heiðar til að helga
landsbyggðinni alla krafta sína?
Að þessu sinni er ekki ætlunin að ræða málefni
sveitarstjórna eða líðandi stundar. Heldur að
skyggnast inn í lífsferil Áskels Einarssonar á
þeim tímamótum þegar hann stendur á
sjötugu og hefur látið af störfum og einnig að
fjalla um kynni hans af ýmsum málum og að-
stæðum á undanförnum áratugum þegar lands-
byggðin var að vakna af dvala fortíðarinnar.
Þar sá ég grasið gróa
Á uppvaxtarárum sínum á Þingvöllum
kynntist Áskell Einarsson mörgum málsmet-
andi mönnum. Hann segir aö þessi kynni af
margskonar fólki hafi oröið sér ákveðinn
hvati og hann hafi þegar á þeim árum tekið
að móta sér sjálfstæðar skoðanir um menn og
málefni. Til þessa tíma megi rekja fyrstu ræt-
ur áhuga síns á þjóðfélagslegum málefnum.
Hann settist síðar á skólabekk í Samvinnu-
skólanum og eftir vistina þar gerðist hann
auglýsingastjóri Tímans. I því starfi kveðst
hann hafa færst nær vanda landsbyggðarinnar
en áður hafi verið.
„Á Tímanum átti ég þess kost að kynnast
mörgum mönnum sem lögóu leið sína í
Edduhúsið við Skuggasund þar sem blaðið
var til húsa. Þar voru einnig skrifstofur Fram-
sóknarflokksins og þjóðmálin voru mjög í
brennidepli á þessum tíma - einkum með til-
liti til þeirra miklu þjóóflutninga er þá fóru
fram. Kynni mín af ýmsu fólki - ekki síst
landsbyggðarfólki, sem átti leið niður í Eddu-
hús þegar þaó kom til Reykjavíkur, urðu til
þess að ég fór að móta mér skýrari viðhorf til
málefna landsbyggóarinnar.“
Trúnaðurinn við skyldurnar við landið
Áskell vann ekki einvörðungu við öflun aug-
lýsinga fyrir málgagn framsóknarmanna á
þessum árum. Hann tók einnig virkan þátt í
starfi ungliðahreyfmgar flokksins og kveðst
þar hafa fundið þann pólitíska vettvang er
hann gæti byggt skoðanir sínar á. Auk starfs-
ins viö auglýsingarnar tók hann aó sér rit-
stjórn „Vettvangs æskunnar", sem var síða er
ungir framsóknarmenn höfóu umsjón með og
birtist vikulega í Tímanum.
„Ritstjórnarstarfið vann ég eiginlega á
hnjánum utan venjubundins vinnutíma en
hafði mjög frjálsar hendur hvað efnisval og
alla umfjöllun varðar. Við þessa blaða-
mennsku kynntist ég mörgu ungu fólki utan
af landi og mér varð fljótt ljóst pólitískt hlut-
skipti mitt og annarra sem aðhylltust stefnu
Framsóknarflokksins væri að halda trúnaði
vió hinar sögulegu skyldur þessarar þjóðar -
skyldurnar við að byggja land sitt.“
Landkostastefna - leiðandi afl
Áskell viðurkennir að þarna hafi orðió
ákveðin straumhvörf varðandi skoðanir sínar
hvað málefni landsbyggöarinnar varðar og
frá þeim tíma hafi ekki verið aftur snúið í
huga hans. Hann sagði að mikil spenna hafi
ríkt á Suðvesturhomi landsins á þessurn ár-
um. Spenna er einkum hafi stafað af umsvif-
um varnarliðsins vió uppbyggingu hcrnáms-
og varnarkerfa á Suðumesjum.
„Margir sóttu suóur á Keflavíkurflugvöll í
leit að atvinnu. í fyrstu var þetta einkum
tímabundin atvinnuþátttaka sem menn sóttu
frá heimilum sínum út um landið líkt og tíðk-
ast hafði um vertíðarstörf. En þessi störf voru
annars eðlis en vertíðarstörfm að því leyti að
í flestum tilfellum var um heilsársvinnu að
ræða. Menn gáfust því fljótlega upp á að
- segir Áskell
Einarsson,
sem rifjar
upp ástæður
þess að
hann snéri sér
að byggða-
málum
sækja þessa vinnu utan af landi og fiuttust
búferlum - annaó hvort til Suóurnesja cða
höfuðborgarsvæðisins. Byggðirnar stóðu því
víða eftir mannfáar og lamaðar með vannýtta
landkosti til sjávar og sveita. Að mínu mati er
þetta ein megin orsök þess aó margir hug-
sjónamenn um málefni byggðar í landinu
voru andstæóir hersetunni og snérust á sveif
með þeim er voru dvöl bandaríska hersins
andvígir af öðrum ástæðum.“
Áskell kvaðst á þessum tíma hafa skynjaó
þörfina fyrir virka byggðastefnu hér á landi.
Byggðastefnu er tæki mið af þeim raunveru-
legu aðstæðum er skapast hefðu. Oraunhæft
hafi verið að halda hverju býli í byggð eins
og ýmsir framámenn landsbyggðarinnar
töldu nauðsynlegt, en þess í stað yrói að nýta
afrakstur þeirrar atvinnustarfsemi sem fram
færi til uppbyggingar og framfara - til þess
aó byggja upp öfiugt og fjölbreytt mannlíf
sem víöast um landið. Með öðrum orðum aö
taka upp landkostastefnu í staó þeirrar róm-
antísku heióabýlastefnu sem margir sáu
ákveðna framtíð fólgna í á þessurn árum.
Nýting orkulinda - byggðajafnvægi
Aftur urðu aðstæður á vinnustað Áskeli Ein-
arssyni tilefni til að huga aö byggóamálum
og sjá möguleikana sem í landinu fólust. Eftir
að hann lét af starfi auglýsingastjóra Tímans
hóf hann störf á raforkumálaskrifstofunni,
scm var undanfari Orkustofnunar. Á raforku-
málaskrifstofunni komst hann í kynni vió