Dagur - 19.01.1996, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Föstudagur 19. janúar 1996
Eftir kyrrstöðu í stóriðjumálum
Islendinga um alllangt skeið er
breyting að verða á. Um þessar
mundir eru framkvæmdir að
hefjast við stækkun álversins í
Straumsvík og í loftinu liggur að
ráðist verði í frekari fram-
kvæmdir við stóriðju og eru
margir að leita hófanna í því
sambandi. Ljóst er að auka þarf
raforkuframleiðslu í landinu
verði af frekari uppbyggingu
stóriðjuvera. í samtali við Dag
fyrir skömmu sagði Þorsteinn
Hilmarsson, upplýsingafulltrúi
Landsvirkjunar, að ýmsir mögu-
leikar væru á borðinu í virkjun-
armálum. Nefndi hann að hægt
væri að koma af stað 30 mega-
vatta gufuaflsvirkjun á Nesja-
völlum í Grafningi með tiltölu-
lega skömmum fyrirvara. Öll
mannvirki væru þar til staðar,
svo sem stöðvarhús, vélar, bor-
holur og lagnir.
„Þjóðin búin að gleyma
Wmundi og Sólnes“
- litið í heimsókn í Kröfluvirkjun

Birkir Fanndal Haraldsson hefur starfað við Kröflu í tuttugu ár. Hér stend-
ur hann við þá vé! virkjunarinnar sem enn hefur ekki verið gangsett og er
ósamansett.
Virkjunin í Bjarnarflagi. Margir telja stækkun hennar hagkvæmari kost en
Kröfluvirkjun, þar sem gufuöflun þar sé tryggari. Væri aflvélin í virkjuninni
stækkuð mætti einnig tvö- og jafnvel þrefalda framleiðslugetu hennar.
Sjónir manna hafa í þessu sam-
bandi einnig beinst að Kröfluvirkj-
un, en hún hefur nokkuð verið í
umræðunni í tilefni þess að um
þessar mundir eru 20 ár liðin frá
fyrsta Kröflugosinu, en alls urðu
þau níu á jafnmörgum árum.
Virkjunin er ekki komin í gagnið
nema af hálfu leyti. Aðeins önnur
tveggja 30 megavatta aflvél henn-
ar er komin af stað. Hin hefur
staðið ósamansett í 20 ár - og skil-
ar engum arði.
Eru Nesjavellir
hagkvæmari kostur
Þegar undirbúningur vegna virkj-
unarinnar hófst 1974 gáfu rann-
sóknir til kynna að næg jarðgufa
væri við Kröflu. Fóru menn því af
stað fullir bjartsýni. En þegar eld-
gos á þessu svæði hófust í árslok
1975 fór kvikugas að streyma inn í
borholur og tæra þær. Það varð til
þess að aldrei tókst að afla það
mikillar gufuorku, nema sem
dugði til að gangsetja aðra aflvél-
ina. Það var gert í ágúst 1977. Hin
vélin er ógangsett enn - en sjónir
manna beinast nú að því að staða
jarðhitamála á Kröflusvæðinu fari
batnandi. Því megi með raunsæi
horfa til þess að aukinnar gufu
megi afla - og koma vélinni góðu
af stað.
í áðurnefndu samtali við Dag
sagðist Þorsteinn Hilmarsson hafa
efasemdir um að stækkun Kröflu-
virkjunar sé ódýrasti virkjunar-
kostur landsmanna, einsog raddir
hafa heyrst um. Enn sé til að
mynda eftir að bora gufuholur og
leggja pípur að aflvélinni, sem til
viðbótar á eftir að setja saman.
Nesjavellir séu ef til vill hag-
kvæmari virkjunarkostur - og eins
Bjamarflag, þar sem næg gufa er
trygg. Þar er fyrir gufuaflsvirkjun
sem gangsett var 1969 og fram-
leiðir þrjú megavött. Væri ný afl-
vél sett þar upp mætti tvö- og jafn-
vel þrefalda framleiðslugetu
Bjamarflagsvirkjunar.
Gæsla allan sólarhringinn
„Uppsett afl Kröfluvirkjunar í dag
er 30 megavött og hún framleiðir
þau svikalaust, stundum meira eða
allt að 31 megavatt yfir vetrartím-
ann. Þegar veður er stillt og svalt
eru skilyrðin allra best; þegar kæl-
ingin er í hámarki. Þetta er öfugt
við vatnsaflsstöðvar, við sambæri-
leg skilyrði kreppir að þeinr og
framleiðslan getur orðið minni,“
sagði Birkir Fanndal Haraldsson,
yfirvélstjóri í Kröflu. Hann er einn
17 starfsmanna við stöðina, sem
flestir em vélstjórar og rafvirkjar.
Krafla er ein síðasta virkjun
landsins þar sem gæsla er allan
sólarhringinn. Að sögn Birkis
stefnir í að innan fárra missera
verði Krafla komin í fjargæslu,
það er að fylgst verði með henni
frá stjómstöð Landsvirkjunar í
Reykjavík yflr nóttina og menn
fari til viðgerða ef eitthvað bregð-
ur út af. Að öðru leyti séu þeir að-
eins við störf á daginn, einsog víð-
ast er nú.
Ekki í Kolaportið
Nokkrir starfsmenn hafa unnið við
Kröflu alveg frá upphafi. Birkir er
þeirra á meðal og kom til starfa 1.
febrúar 1976. „Þegar ég kom hing-
að til starfa var fyrsta eldgosið ný-
lega afstaðið. Búið að steypa upp
stöðvarhúsið og búnaður og vélar
væntanlegar. Sú atvinna sem fram-
kvæmdimar sköpuðu vó þungt hér
á Norðurlandi, þannig að það hefði
orðið mikið reiðarslag hefði fram-
kvæmdum verið hætt. Og varla
hefðum við farið með vélamar og
allt dótið í Kolaportið. Því var
ákveðið að halda áfram, en eldgos-
in héldu áfram og urðu alls níu.
Hið síðasta varð í september 1984
og okkur er sagt af jarðvísinda-
mönnum að þetta sé allt að róast.
Allt bendir til að svo sé og þetta er
einnig mín skoðun," sagði Birkir.
Kröfluvirkjun var gangsett í til-
raunaskyni 1977, en formlega var
farið af stað 1978. „Það var varla
næg gufa til að fara af stað með
þessa einu vél. Við áttum fullt í
fangi með verkefnið af þeim sök-
um. Holur sem boraðar voru eyði-
lögðust í eldsuinbrotum og það
strax í fyrsta eldgosinu. Þá fór
kvikugas að myndast í holunum
sem spillti fyrir gufuöflun. All-
staðar á háhitasvæðum er hætta á
eldsumbrotum og svo verður allt-
af. En nú fara kvikuáhrifin þverr-
andi og sjálfsagt væri hægt að ná
mikilli og góðri gufu ef holur væru
boraðar og menn settu sér það
markmið að korna síðari vél
Kröflu af stað. Alls hafa 26 holur
verið boraðar hér á Kröflusvæð-
inu, en sumar eru fyrir löngu ónýt-
ar. Ellefu þessara hola eru notaðar
í dag,“ sagði Birkir Fanndal.
Sem fyrr segir er aflvél Kröflu
30 megavött og segir Birkir hana
Kröfluvirkjun. Framar eru kæliturnar, en aftar stendur sjálft stöðvarhúsið.
Kröflugosin urðu alls níu á jafn-
mörgum áruin. Þessi mynd er af
síðasta gosinu, sem varð í septem-
ber 1984. Úr myndasafni Dag.
vera keyrða með fullum afköstum
frá í september og fram í maí.
Sumarið hefur aftur á móti verið
notað til viðhaldsvinnu og sumar-
leyfa. Þetta segir Birkir hafa kom-
ið vel út, enda sé orkuþörf lands-
manna minnst yfir sumarið.
Hvað með Bjarnarflag?
Þegar gengið er um stöðvarhús
vekur aflvélin góða, sem enn hefur
ekki verið tekin í notkun, óneitan-
lega nokkra athygli. Partar úr
henni eru víða um stöðvarhúsið og
segir Birkir að talsvert verk verði
að koma þeim saman og loks vél-
inni í gang. „En ég held að slíkt sé
ekki mikið verk þegar horft er til
þess tíma þegar menn komu hér að
ónumdu landi fyrir rösklega tutt-
ugu árum. I samanburði við það er
ekki mikið verk að koma vélinni
af stað og ég vona að svo verði
innan ekki margra ára. Að þá fari
Krafla á fullt. En ég get auðvitað
ekkert sagt um hvort það sé ódýr-
asti virkjunarkostur landsmanna,
einsog haldið hefur verið fram.
Menn hafa talað um að stækka
virkjunina í Bjamarflagi og margir
hafa þá skoðun að gufuöflun þar
sé öruggari en hér. Ekki sé eins
mikið happdrætti hvemig til takist
með borun þar og gufuöflun
einsog við Kröflu. Þetta er mat
margra vísindamanna. Ef sett yrði
upp ný vél í stöðinni í Bjamarflagi
yrði ef til vill hægt að ná þar sex
til níu megavöttum. Gamla vélin
þar er fyrst og fremst tilraunavél,
en hún var sett upp árið 1969. Öll
Mývatnssveit er keyrð á rafmagni
þaðan og orkuþörfin þar er oft í
kringum tvö megavött. Venjulega
er svo eitt megavatt sent hingað
uppeftir, sem fer inn á byggðalínu
Landsvirkjunar," segir Birkir.
Vilmundur og Sólnes
Birkir Fanndal segir að sér hafi
líkað vel að starfa við Kröfluvirkj-
un. Hann segir jafnframt að þessi
tuttugu ár í starfinu hafi verið um
margt minnisstæð, einkum eldgos-
in níu. „Jú, það skapaði vissulega
talsverðar áhyggjur meðal manna
hveming þetta myndi enda og
hvort allt yrði eyðileggingu að
bráð. Hér vom meðal annars
byggðir vamargarðar svo virkjunin
færi hreinlega ekki undir hraun.
Enginn var þó hræddur í þeim
skilningi að hann myndi deyja,
held ég að ég megi segja. Menn
tóku þessu sem hverjum öðrum
hlut og eldgosin urðu hluti af til-
verunni hér. Menn fengu boð með
kannski tveggja stunda fyrirvara
að eldgos væri í aðsigi og fóru í
hvelli, stundum um 200 manns,
einsog var þegar flestir störfuðu
hér. Það var skrítin tilfinning að fá
þessi skilaboð.- Eftir á að hyggja
segi ég að Almannavamir og
blaðamenn hafi haldið uppi of
mikilli spennu meðal þjóðarinnar
vegna þessa. En eldgosunum
gleymir maður aldrei.
En ég held að þjóðin sé búin að
gleyma þeim Vilmundi Gylfasyni
og Jóni G. Sólnes, í sambandi við
Kröflu, en þeir deildu hart um
ágæti Krölluvirkjunar þegar virkj-
unin var í byggingu og Kröflueldar
sem tíðastir. Að minnsta kosti finn
ég ekki fyrir þessum neikvæðu
röddum lengur. Mestu skiptir í
mínum huga - og fyrir landsmenn
- að öll þessi ár hefur rekstur
Kröfluvirkjunar gengið snurðu-
laust og án áfalla fyrir sig, nema
hvað síðari vélin er enn ekki kom-
in í gang,“ sagði Birkir Fanndal
Haraldsson, yfirvélstjóri í Kröflu-
virkjun.
Grein og myndir:
Sigurður Bogi Sævarsson.