Dagblaðið Vísir - DV - 01.09.1994, Qupperneq 12

12
FIMMTUDAGUR 1. SEPTEMBER 1994
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÚLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÚLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Virkjanir næstu áratuga
Mestu auðlindir íslendinga felast annars vegar í fiski-
stofnunum umhverfis landið en hins vegar í orkulindum
landsins sjálfs, það er kalda vatninu í ám og vötnum og
því heita í iðrum jarðar.
Margt hefur vel tekist í virkjun þessara orkulinda á
hðnum áratugum. Þannig má fullyrða að stórvirkjanir
fallvatna á Suðurlandi hafi reynst mjög arðbærar fram-
kvæmdir og vel heppnaðar, enda ljóst frá upphafi að
nokkuð tryggur markaður var fyrir raforkuna.
Blönduvirkjun er hins vegar afar dýrt dæmi um það
sem gerist þegar stjómmálahagsmunir ráða meiru um
stórframkvæmdir en viðskiptaleg viðhorf. Miklar deilur
urðu um virkjunina á sínum tíma, um óhagkvæmni
hennar, áhrifin á umhverfið og bætur fyrir það tjón sem
landeigendur urðu fyrir. Virkjað var við Blöndu á röng-
um tíma því enginn augljós markaður var fyrir hendi
fyrir þá orku sem virkjunin getur framleitt.
Enn 1 dag er ekki markaður fyrir eitt einasta kílóvatt
frá Blöndu. Þess vegna tapar Landsvirkjun miklum fjár-
hæðum á hverju ári vegna reksturs Blönduvirkjunar. Á
síðasta ári nam tapið hátt í átján hundruð milljónum
króna, ef gengisbreytingar á þeim lánum sem tekin voru
vegna virkjunarinnar eru reiknaðar með. Það er mikið fé.
Þótt nú sé yfirfullt af raforku í landinu eru stjórnvöld
þegar farin að undirbúa ekki aðeins nýjar stórvirkjanir
heldur risavirkjanir á Austurlandi. Þær hugmyndir eru
beintengdar áformum um sölu á íslenskri orku til megin-
lands Evrópu um sæstreng snemma á næstu öld.
Auðvitað er sjálfsagt að selja raforku beint til útlanda
ef shk starfsemi skilar raunverulegum arði í íslenskt
þjóðarbú. Um það ætti vart að þurfa að deila.
Spumingin er miklu frekar hversu hátt orkugjald
umfram kostnaðarverð raforkunnar landsmenn geta
með góðu móti sætt sig við. Og jafnframt hvort það sé
nægilega traustur markaður í Evrópu fyrir raforku á því
verði sem íslendingar verða að hafa tryggingu fyrir.
Nefiid á vegum iðnaðarráðuneytisins skilaði nýverið
skýrslu um hagkvæmustu virkjunarkosti í stórfljótunum
norðan Vatnajökuls - Jökulsá á Fjöllum og Jökulsá á
Brú. Sameiginleg orkugeta þeirra virkjana yrði um 7.300
gígavattstundir á ári, sem er 2.400 gígavattstundum meira
en ahar núverandi vatnsaflsvirkjanir á íslandi afkasta.
Enda gerir frumáætlun ráð fyrir að stofnkostnaður þess-
ara virkjana verði um 114 milljarðar íslenskra króna.
Það er álíka fiárhæð og öh fiárlög íslenska ríksins í ár.
Og um það bh þrjátíu sinnum meira fé en göng undir
Hvalfiörð eiga að kosta, samkvæmt áætlunum.
Hér eru því á ferðinni hugmyndir um framkvæmdir
sem eru gjörsamlega ofviða íslendingum einum og munu \
auk heldur geta haft gífurleg áhrif á þjóðarbúið - tfl góðs
eða Uls aht eftir því hvemig til tekst.
Þess vegna er mikUvægt að rækUeg umræða fari fram
í þjóðfélaginu áður en ákvarðanir um slíkar virkjanir
eru teknar, en það mun líklega verða innan fárra ára.
Eina skynsamlega forsenda framkvæmda af þessu tagi
hlýtur að vera öruggur markaður og raforkuverð sem
skUar þjóðarbúinu umtalsverðum arði. Kanna þarf ræki-
lega hvort shk skUyrði eru fyrir hendi.
Ekki er síður nauðsynlegt að fiaUa ítarlega um þau
miklu umhverfisáhrif sem hljóta að fylgja þeim gífurlegu
vatnaflutningum sem risavirkjanir á Austurlandi hafa í
för með sér. Aðrar virkjanir sem leiða til minni röskun-
ar gætu hæglega reynst áhtlegri kostur.
Ehas Snæland Jónsson
„Samræmdum prófum er ætlað að veita nemendum og foreldrum þeirra hlutlægar upplýsingar um námsfram-
vinduna."
Skólamálaum-
ræða á villigötum
Stefnumótun menntastefnunnar,
sem hefur skilað mér skýrslu og
drögum að tveimur lagafrumvörp-
um, á sér ekki hliðstæðu í íslenskri
skólasögu. Um það deila þeir ekki
sem hafa metnað til þess að eiga
um hana málefnalega lunræöu. Um
er að ræða heildstæða skólastefnu
til framtíðar fyrir nám og kennslu
í grunn- og framhaldsskólum en
eins og kunnugt er lagði ég fram
frumvarp um leikskóla síðastliðið
vor sem Alþingi samþykkti.
Ég kynnti tillögur menntastefh-
unnar á miðju sumri og sendi hags-
munaaðilum frumvarpið til um-
sagnar og athugunar þannig að
tækifæri gæfist til að skiptast á
skoðunum um hina nýju stefnu og
ljúka vinnu við frumvörpin í
menntamálaráðuneytinu áður en
þau verða lögð fram til umræðu á
Alþingi í haust.
Gagnrýni
Svavars Gestssonar
Svavar Gestsson alþingismaður
hefur skrifað þijár greinar í DV um
grunnskólafrumvarpið. Umfjöllun
hans kemur ábyrgri stefnumótun í
skólamálum að htlu gagni því
gagnrýni hans er að stofni til útúr-
snúningur. Dæmi um málflutning
Svavars er fullyrðing hans um að
í frumvarpinu sé síendurtekið
orðalagiö „gert er ráð fyrir“. Það
er blátt áfram ósatt. í greinargerð-
inni er þetta orðalag en í lagafrum-
varpinu er þaö ekki. Áhersla er
lögö á að texti frumvarpsins sé af-
dráttarlaus. Þannig hafa frum-
varpshöfundar t.d. breytt orðalagi
gildandi laga: „Stefht skal að því
að hver grunnskóh sé einsetinn“ á
þann veg að í frumvarpinu stendur
nú „Hver grunnskóh skal vera ein-
setinn".
Önnur ósannindi þingmannsins
eru þegar hann fuhyrðir aö nýjung
í frumvarpinu sé að skólum sé
heimilt að útvega nemendum per-
sónuleg gögn gegn gjaldi. Það
stendur hvergi í lagafrumvarpinu.
Hins vegar er í greinargerð með
fnunvarpinu vitnaö í áht umboðs-
manns Alþingis frá 31. ágúst 1991 á
ákvæði gildandi grunnskólalaga.
Þar segir að slikt sé heimilt ef for-
Skoðanir armarra
að sönnu verður í framhaldinu að endurskoða fjár-
mögnun sérfræöisjúkrahúsanna, þannig að fjár-
magn og verkefni haldist í hendur. Nú verður hins
vegar aö ætlast til þess að fjármálaráðherra og ríkis-
stjórn bjargi lífi Borgarspítalans tafarlaust. Neyð
brýtur (fiár)lög!“
Pálmi V. Jónsson, forstöðulæknir
Borgarspítalans, í Mbl. 31. ágúst.
Grunnskólinn í óvissu
„Varöandi grunnskólann er mörgum spurning-
um ósvaraö. Ný löggjöf er í undirbúningi. Sveitar-
stjórnarmenn hafa spurt hvort fjármagn fylgi verk-
efnatilfærslunni til þess að mæta nýjum ákvæðum
í löggjöf sem fela í sér kostnað. Laun og lífeyrisrétt-
indi kennara eru að sjálfsögðu undir smásjá varð-
andi tilfærslu verkefna. Máhð er þvi ekki eins ein-
falt og sýnist í ljósi þess að sveitarfélögin sjá um
annan rekstrarkostnað."
Úr forystugrein Tímans 31. ágúst.
Viðskiptasiðferði
„Fyrirtæki geta staðið vamarlítil gegn ágengum
fjölmiðlum, sem birta óstaðfestar fréttir um gróða
eða tap. Reglur Verðbréfaþings segja aö upplýsingar
um afkomu fyrirtækja skuli berast öhum á sama
tíma... Mikhvægt er að fjölmiðlar virði þessar regl-
ur enda hafa þeir sjálfir hvatt fyritæki th að skrá
bréf sín á Verðbréfaþingi íslands og undirgangast
þar meö reglur um upplýsingaskyldu. Það er tíma-
bært að fyrirtækin í landinu og hagsmunasamtök
þeirra svo og fjölmiðlar auki umfjöllun um trúnað
starfsmanna og viðskiptasiðferði.“
Þorkell Sigurlaugsson í Viðskiptablaðinu 31. úgúst.
Bráðavandi Borgarspítala
„Þegar Landsbanki íslands varð lífshættulega
sjúkur, voru reiddar fram fjögur þúsund mhljónir
og lífi bankans bjargað. Bráðavandi Borgarspítalans
er nú einungjs tíundi hluti þessarar upphæðar. En
KjaHarinn
Olafur G. Einarsson
menntamálaráðherra
neytenda. Samræmd próf styðja
einnig kennara og skólafólk í starfi
sínu, t.d. varðandi ákvarðanatöku
um kennsluhætti eða áherslur í
kennslu einstakra nemenda, náms-
hópa eða kennslugreina. Þá eru
samræmd próf tæki fræðsluyfir-
valda til að fylgjast með árangri
skólastarfs á landsvísu en brýnt er
að eftirht með framkvæmd skóla-
halds verði mun virkara hér á
landi.
Svavar leggur th að komið veröi
á „kerfi könnunarprófa sem eru
sett á skólana á mismunandi tím-
um á mismunandi svæðum og í
mismunandi greinum". En þar tek-
ur hann undir meö nefndinni. Sam-
ræmd próf geta verið framkvæmd
á margvíslegan hátt. Könnunar-
prófin sem Svavar nefnir eru ein
tegund þeirra samræmdu prófa
„Við þurfum á þvi að halda að skólar
okkar standi jafnfætis því sem best
gerist meðal þjóða. Til að slíkt takist
þarf umræða um menntamál að stand-
ast lágmarkskröfur um heilindi og fag-
lega yfirsýn.“
eldrar óska þess eða samkomulag
næst þar um.
Samræmd próf
Svavar gagnrýnir stefnu mína og
tihögur nefndarinnar um að fjölga
samræmdum prófum í skólakerf-
inu. Ég er ósammála því að sam-
ræmd próf skili ekki árangri í
skólastarfi. Ég tel að aukin áhersla
á samræmt námsmat, bætt eftirlit
með framkvæmd skólahalds og
aukin upplýsingamiðlun th al-
mennings séu meðal stærstu fram-
faramála í hinni nýju mennta-
stefnu.
Það er ekki rétt hjá Svavari að
fagleg rök skorti fyrir fjölgun sam-
ræmdra prófa. Samræmdum próf-
um er ætlað að veita nemendum
og foreldrum þeirra hlutlægar upp-
lýsingar um námsframvinduna og
er það sjálfsagt réttlætismál í þjóð-
félagi sem vih tryggja hagsmuni
sem nefndin leggur th. Auk þess
leggur nefndin th að þróuð veröi
stöðluð kunnáttupróf sem kennar-
ar geti notað th að greina stööu og
framfarir nemenda í námi.
Opin og heiðarleg umræða
Við þurfum á því að halda að
skólar okkar standi jafnfætis því
sem best gerist meðal þjóöa. Til að
slíkt takist þarf umræða um
menntamál að standast lágmarks-
kröfur um heihndi og faglega yfir-
sýn. íslendingar mega ekki við því
á tímum umróts og breytinga í
heiminum aö láta blekkjast af svig-
urmælum manna sem telja sig í
fararbroddi menntamála en sýna
af sér svo óábyrg vinnubrögð sem
Svavar Gestsson alþingismaður
gerir í umfjöllun sinni um skóla-
mál.
Ólafur G. Einarsson