Dagblaðið Vísir - DV - 19.09.1994, Qupperneq 15

MÁNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1994
15
Útflutningsleið
í menntamálum
Islendingar eru heimsfrægir
snillingar í alþjóöasamningum.
Eða svo segja þeir. Við tölum jú
flestar heimsins tungur. Til að
verða ráðherra mun vera skilyrði
að tala tungum tveim og sitt með
hvorri. Þar ku einkum vera átt við
ensku og dönsku.
Ráðsnilld og reisn
Við brilleruðum aldeilis á dönsk-
unni í samningum um sameiginleg-
an menntamarkað á Norðurlönd-
um. Norrænum stúdentum var þar
tryggður jafn aðgangur að háskól-
um hvarvetna á svæöinu. Og innan
tveggja ára skal bætt um betur. Ef
Dani sest á norskan skólabekk
greiðir danska ríkið undir hann og
öfugt. Þetta á svo við um alla Norð-
urlandabúa, nema auðvitað okkur
íslendinga. Vort íslenska göfug-
lyndi birtist nefnilega í því að vér
buðumst til að borga ekki krónu
fyrir menntun íslendinga erlendis.
Og fengum allt fyrir ekkert.
Hin stolta þjóð
Þessi undanlátssemi við íslend-
inga er þó auðskilin. íslendingar
skera sig jú algerlega úr hvað varð-
ar framlög til æðri menntunar i
Evrópu. Hinar Norðurlandaþjóð-
irnar bera svo blessunarlega mikla
virðingu fyrir séreinkennum þjóða
og sérvisku minnihlutahópa. Eng-
inn nema þær hefði hlíft okkur
aumum við að horfast í augu við
hvað raunverulega kostar að koma
fólki til mennta. Enda hafa þær
staðið undir framhaldsnámi ís-
Kjállarinn
Dagur B. Eggertsson
formaður Stúdentaráðs HÍ
lendinga um ár og öld. Og ekki við.
Enda höfum við'ekkert viö náms-
fólk að gera fyrr en að námi loknu.
En þá er því líka eins gott að koma
heim og standa sína plikt.
Fjórflokkurinn
Hinar Norðurlandaþjóðirnar
komu sér saman um að skipta há-
skólanámi í þrjá verðflokka, 500
þúsund krónur á ári verður lág-
marksgjald fyrir einstakhng í'
ódýru námi. Milliflokkur er prís-
lagður á eina milljón króna og dýr-
asta námið kostar 1500 þúsund.
Þetta þriggja flokka kerfi er auðvit-
að eins og hvert annað Fróðárund-
ur í augum íslendinga. Á íslandi
er aðeins að finna fjórða flokks
„Vort íslenska göfuglyndi birtist nefni-
lega í því að vér buðumst til að borga
ekki krónu fyrir menntun íslendinga
erlendis. Og fengum allt fyrir ekkert.“
„A Islandi er aðeins að finna fjórða flokks nám. Framlög okkar ná
aðeins 75% af því sem önnur lönd áætla lágmarkskostnað til að bjóða
upp á lágmarksframboð."
nám. Framlög okkar ná aðeins 75%
af því sem önnur lönd áætla lág-
markskostnað til að bjóða upp á
lágmarksnámsframboð.
Útflutningsleiðin
Hvernig væri að flytja alla ís-
lenska háskólastúdenta af landi
brott á einu bretti? Annars staðar
á Norðurlöndum fá þeir allt fyrir
ekkert og námsstyrki að auki. Svo
væri hægt að lokka hingað í stað-
inn vel upp alda Skandinava. Hinar
Norðurlandaþjóðirnar borguðu
mismuninn. Fyrsta flokks gjald
fyrir fjórða flokks menntun. Laus-
lega reiknað má áætla að Háskól-
inn fengi 159% hækkun á framlög-
um að óbreyttum nemendafjölda.
Sum sé, menntun HÍ væri ekki
metin á 1565 milljónir eins og nú
er gert í fjárlögum heldur 4061,5
milljónir eins og í hinum nýja sam-
norræna samningi. Hér er gert ráð
fyrir að íslenska ríkið stöðvi alger-
lega fjárveitingar til Háskólans í
kjölfariö. Það mun raunar ekki
vera ýkja fjarri því sem vonir
manna standa til við næstu fjár-
lagagerð.
Dottaó og dúrað
Á sameiginlegum menntamark-
aði Norðurlandanna er færi fyrir
íslendinga að lappa upp á halla rík-
issjóðs, stórauka gjaldeyristekjur
landsins og bjarga Háskólanum frá
bráðum bana (hér talið upp sem
kostur). Mest um vert er þó að þjóð-
in fái að dotta og dúra, laus undan
eilífu kvabbi og látlausu nöldri
námsmanna um gildi menntunar,
grundvallaratriði og framtíðarsýn.
Og áður en svipu væri veifað verð-
um við aftur orðin menningarþjóð,
altalandi á dönsku. Og det vil bli
dejligt.
Dagur B. Eggertsson
Letjandi líkingamál
Stundum þegar menn skortir ít-
arlega þekkingu á tilverunni verða
þeim gömul eða ný máltæki og lík-
ingar að haldreipum. Ennfremur
þegar varpa þarf ljósi á flókin fyrir-
bæri án mikilla málalenginga.
Mörg þessara máltækja eru full-
komlega úrelt og óviðeigandi nú á
dögum þótt sum þeirra kunni ein-
hvern tímann að hafa verið nothæf
sem leiðarljós eða leiðartýrur.
Önnur eru sýnilega vanhugsað
rugl frá upphafi. Við líkingamálið
og máltækin bætast síðan alls kon-
ar viðhorf og hugmyndir sem eru
svipaðrar gerðar.
Samanlagt er allt þetta fyrr-
greinda góss sambland af hálfsann-
leika og hindurvitnum. Þekkingar-
hækjur sem menn styðjast við þeg-
ar annað betra er ekki tiltækt. Vits-
munalega klunnalegar smíðar sem
hafa mikil áhrif sakir kjarnyrtrar
hnyttni en reynast illa vegna lé-
legrar eða rangrar túlkunar veru-
leikans. í stuttu máli eins konar
grjótmulningur í gírkassa skyn-
seminnar.
Oft er þessi varningur ekki til
annars brúks en til skemmtunar.
Svo meinlítilli notkun er þó ekki
alltaf að heilsa. Hin úreltu spak-
mæli og viðhorf eru iðulega ríkur
þáttur í þeim grunni sem menn
KjaUaiinn
Jón Erlendsson
yfirverkfræðingur Upplýsinga-
þjónustu Háskólans
hafa helstan undir veigamiklum
ákvörðunum sínum og stefnu.
Reköld efnahagslífsins
Ein þessara líkinga er líkingin
um efnahagslif sem dans fljótandi
farartækja á öldóttu yfirborði sjáv-
ar. Öldumar hugsa menn sem hin
ytri skilyrði sem skammta afkom-
una. Fleyin sem dansa á öldunum
eru á hinn bóginn þjóðir, fyrirtæki
og einstaklingar.
Líkingin er svo sem ekki vitlaus
með öllu þótt sveiflur efnahagslífs-
ins hafi oft verið háðar sýnu meiri
breytileika en öldur á úthafi. Gall-
inn við umfjöllun sem byggist á
þeirri hugmynd sem í líkingunni
felst er annar. Hann er sá að þeirri
hugsun er gefið undir fótinn aö
þjóð og þegnar séu viljalítil reköld.
Líkt og korktappar sem dansa
ósjálfbjarga og stefnulausir á öld-
um ytri skilyrða efnahagslífs sem
skammtar þeim hæð hveiju sinni.
Slíkar hugmyndir verða síðan að
skaðvöldum þegar fólk sem ánetj-
ast þeim lætur tímann líða í bið
eftir því að næsta alda lyfti efnahag
þess upp á við. Lífsstill þess ein-
kennist því af athafnalítilli eða at-
hafnalausri bið eftir björg sem
kemur utan frá.
Líkingamál athafnasemi
í stað líkingamáls biðar og at-
háfnaleysis þurfum við líkingamál
og umfjöllun sem undirstrikar getu
þjóðar og þegna til að spjara sig á
nánast hverju sem gengur með ytri
skilyrði. Slík umfjöllun gerir sí-
virkri fyrirhyggju, framtaki og at-
hafnasemi hátt undir höfði um leið
og hún eyðir öllum hugmyndum um
óvirka bið eftir betri tíð eða happ-
drættisvinningum af ýmsu tagi.
Líkingamál hvers tíma er að
minni hyggju áhrifameira mótun-
arafl en menn virðast gera sér
grein fyrir. Því þarf að byggja það
á gjörhugsuðum grunni sem sam-
ræmist veruleika hvers tíma. Hér
er ærin þörf á tiltekt.
Jón Erlendsson
„I stað líkingamáls biðar og athafna-
leysis þurfum við líkingamál og um-
fjöllun sem undirstrikar getu þjóðar
og þegna til að spjara sig á nánast
hverju sem gengur með ytri skilyrði.“
Meðog
AGuðmundurArniað
segjaafsér?
„Ef Guð-
mundi Árna
Stefánssyni
tekst ekki að
koma með
betri ekýring-
ar á þeim
ávirðingum
sem á hann VHhjálmur
hafa verið steinsson, vara-
bornar en til form. Félags frjálsl.
þessa tel ég að jafnaðarmanna
honum sé ekki sætt í þeim emb-
ættum sem hann er f nú, þing-
mannssæti og ráðherrastól. Ég tel
eðlilegt að flokkurinn taki þetta
formlega fyrir og hann fái að
verja sitt mál þar. Það er mjög
margt sem mér þykir á vanta í
þær skýringar sem Guðmundur
Árni hefur verið með, bæði i
greinum sínum í Morgunblaöinu
sem og í viðtalinu í DV. Ég vil
ekki fara efnislega út í hvað það
er sem mér þykir vanta upp á en
mun gera það á flokksráðsfund-
inum. Ég vil þó benda á aö ráð-
herrann hefur sjálfur sagt að í
nokkrum þessara mála hafi
gjörðir hans eftir á að hyggja ef
til vill orkað tvímæUs. Það er því
alveg lýðum Ijóst að hann hefur
ekki svaraö öllu sem á hann hef-
ur verið borið. Almennt þykir
mér að siðferði í íslenskum
stjórnmálum mætti vera betra og
það vanti á að almenningur veiti
stjómmálamönnum það aðhald
sem nauðsynlegt er. Þess vegna
held ég að ályktun Félags frjáls-
lyndra jafnaðarmanna sé bara
kall timans. Gömlu vinnubrögðin
í pólitíkimii gangi ekki lengur."
Siðbótin nái til
alira stjórn-
málamanna
„Fyrir það
fyrsta tel ég
að áður en
Guömundur
Ámi Stefáns-
son færi að
segja af sér
sem ráðherra
verði að sann-
ast, ogaðupp-
lýst verði svo
óyggjandi sé
hvernig málum er háttað með
hans embættisfærslu. Að mínum
dómi vantar mikið á aö svo sé.
Ég hef saknað þess mjög í um-
ræöunni að sjá öfgalausar úttekt-
ir á hans embættisfærslu og hans
meintu mistökum í starfi. Þar
hafa menn slegið fram ýmsu án
nokkurra raka. Ég er þeirrar
skoðunar, og hef verið það lengi,
að það eigi að koma á fót ein-
hvers konar umsagnaraöila, til
dæmis siðanefnd, í íslenskum
stjórnmálum. Sú siðanefnd á að
mínum dómi að hafa umsagnar-
vald. Hún á að leggja dóm á gerð-
ir stjórnmálamanna og hún á að
geta vítt'þá ef með þarf. Ég tel
þetta í rauninni alveg nauðsyn-
legt og ekki síst í ljósi þess að
Alþingi íslendinga hefur ekki
sinnt þessari skyldu sinni. Því
ber að koma slikri nefnd á lagg-
irnar, nefndsem þjóðin getur tek-
ið mark á. Ég tel nefnilega nauð-
synlegt að siöbótin í íslenskura
stjórnmálum nái til allra stjóm-
málamanna en ekki bara til Guð-
mtmdar Áma Stefánssonar.
Ólína Þorvarðar-
dóttir fréttamaður.