Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.1995, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 20. FEBRÚAR 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFANSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)563 2700
FAX: Auglýsingar: (91 )563 2727 - aðrar deildir: (91)563 2999
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð I lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk.
Launamunur kynjanna
Kvennalistinn hefur boðaö þjóðarsátt um kjör kvenna.
Það var ekki vonum fyrr. Nýjasta könnunin á kjörum
karla og kvenna leiðir 1 ljós að kjör kvenna, 1 saman-
burði við karla, eru allt upp í 50% lakari. Munurinn
eykst með meiri menntun. Eftir því sem konur auka
menntun sína og komast framar til ábyrgðar á vinnu-
markaðinum, eykst launamunur á milli þeirra og karla,
sem vinna sambærileg störf.
Þetta er aðeins síðasta könnun af mörgum. Og raunar
hefur ekki þurft kannanir til. Öllum sem kæra sig um
að vita, hefur mátt vera ljóst að launamunur er áþreifan-
legur og áberandi. Undrun vekur að Kvennahstinn taki
nú fyrst við sér með blaðamannafundi og stefnumótun
um þjóðarsátt um kjör kvenna.
Til að allrar sanngimi sé gætt, hafa sumar kvenna-
hstakonur haft það á orði að jafnréttið sé htið virt í launa-
málum. En það tal hefur hangið saman við aðra jafnrétt-
isumræðu og ekki verið sá undirtónn og grundvaharbar-
áttumál sem eðlilegt og sjálfsagt hefur verið fyrir stjórn-
málalega kvennahreyfingu.
í því andvaraleysi felst meðal annars skýringin á því
hvers vegna fylgi Kvennahstans hrapar niður úr öhu
valdi. Síðasta skoðanakönnunin mælir atkvæðafjölda
Kvennahstans innan við 4% meðal kjósenda á öhu land-
inu. Þar er ekki síst því um að kenna að konur hafa í
vaxandi mæh misst trúna á því að Kvennahstinn og af-
mörkuð stjómmálaafskipti kvenna beri þann árangur
að konur standi körlum jafnfætis á vinnumarkaðinum.
Kvennalistinn hefur margt gott gert og réttindi kvenna
og mismunun kynjanna í hinum ýmsu félagslegu mála-
flokkum hafa verið lagfærð. Aðahega hefur þó verið
merkjanleg breyting til batnaðar á hugarfari í almennum
samskiptum karla og kvenna og almenningur er sér bet-
ur meðvitandi um fordóma og siði og hlutverk karla og
kvenna heldur en áður.
Þessi hugarfarsbreyting hefur áhrif í uppeldi, fram-
komu og sjálfstæði kvenna og karlamir taka það ekki
lengur eins og sjálfsagðan hlut að kynskiptingin sé lög-
mál, sem leiði af sér mismunandi viðhorf og hlutverk.
En það sem eftir stendur og mestu skiptir, er auðvitað
sú staðreynd að meðan konur njóta ekki jafnréttis í störf-
um og kjörum heldur óréttlætið áfram að dafna og það
misrétti verður miklu áþreifanlegra og augljósara eftir
að konur hafa verið vaktar til vitundar um stöðu sína
og gera sér grein fyrir mismununinni. Fyrir tiltölulega
fáum árum hefði engum þótt mikið né í frásögur fær-
andi þótt launamunur væri th staðar milli karla og
kvenna, konunum í óhag. Nú þykir það hneisa, einmitt
fyrir þá sök að konur em sér meðvitandi og þjóðfélagið
aht um þýðingu jafnréttisins.
Því verður vart á móti mælt að endurteknar upplýs-
ingar um launamismun er mikið áfah fyrir kvenréttinda-
baráttuna. Einkum fyrir þann hóp kvenréttindakvenna
sem hafa haslað sér vöh á vettvangi stjómmálanna th
að rétta hlut kvenna. Sú baráttuaðferð hefur að minnsta
kosti ekki skhað konum réttlæti á vinnumarkaðinum og
meðan konur hafa minni laun og standa verr að vígi um
störfin er jafnréttisbaráttan harla máttlaus.
Það er alveg sama hversu mörg jafnréttisráð verða
skipuð og það telst vart th tíðinda þótt fleiri eða færri
konur sé kosnar th alþingis meðan uppskeran í launabar-
áttunni er ekki meiri en raun ber vitni. Og meðal ann-
arra orða: hefur einhver minnst á að bæta þennan launa-
mun í yfirstandandi vinnudehum? Ehert B. Schram
Undanfarnar vikur höfum við orö-
ið vitni aö miklum átökum milli
lækna, bæði innbyrðis og við heil-
brigðisráðherra, varðandi tilvisun-
arkeríið. Svo virðist sem mörgum
spurningum sé enn ósvarað varð-
andi þessa deilu, bæði varðandi
kostnaðarþáttinn og geymslu
gagna um sjúklinga.
Frá heilbrigðisráðuneytinu ber-
ast þær upplýsingar að tilvísunar-
kerfið muni spara 100 milljónir
króna. Sá sparnaður byggist á þeim
forsendum að komum til sérfræð-
inga muni fækka um 85 þúsund eða
úr 270 í 185 þúsund og að meðal-
greiðsla Tryggingastofnunar ríkis-
ins til sérfræðinga sé 1.700 krónur.
Samtals munu því greiðslur til sér-
fræðinga lækka um 145 milljónir
króna. Á móti mun komum til
heimilislækna íjölga um 70 þúsund
en fyrir hverja komu greiðir Trygg-
ingastofnun 708 krónur að meðal-
tali. Viðbótarkostnaðurinn er 50
milljónir króna. Hreinn spamaður
ríkisins er því um 100 milljónir
króna.
Veikleikar í útreikningum
Þrír veikleikar eru í þessum út-
reikningum sem vert er að taka
upp. í fyrsta lagi er spurning hvort
Sparnaður til-
vísunarkerfis
Greinarhöfundur telur tvo óvissusþætti fylgja hinu nýja kerfi; líkurnar á
auknum rekstrarkostnaði göngudeilda sjúkrahúsa og viðbrögð sérfræði-
lækna.
hægt sé að nota meðalverðið 1.700
krónur sem TR greiðir sérfræðing-
um nú eftir að komum til þeirra
hefur fækkað um 85 þúsund. Ljóst
er að komur til sérfræðinga eru
misdýrar fyrir ríkið eftir eðh þjón-
ustunnar. Þannig kostar t.d. ein-
fóld vitjun til háls-, nef- og eyrna-
læknis aðeins um 200 krónur fyrir
ríkið. Flóknar rannsóknir geta hins
vegar hlaupið á tugum þúsunda.
Ekki er hægt að gefa sér að öU
þjónusta sérfræðinga sé óþörf, því
eru líkur á að þær 85 þúsund kom-
ur sem faUa burt hjá sérfræðingum
séu í ódýrari kantinum. Meðalverö
á komu ætti því að hækka. Veröi
meðalverðið rúmar 2.200 krónur er
spamaðurinn horfinn.
í öðra lagi er talað um að komum
til heimiUslækna muni íjölga um
70 þúsund eða 10% af núverandi
komufjölda. Þá er gert ráð fyrir að
viðbótarkostnaðurinn muni aðeins
koma fram hjá TR með 708 kr.
greiðslu á komu. Nú er hins vegar
vitað að allar heilsugæslustöðvar
era á föstum fjárlögum og að á ár-
inu 1993 nam rekstrarkostnaður
þeirra í kringum 1.850 miiljónum
króna. HeUdargreiðslur Trygg-
ingastofnunar tU heimiUslækna
voru aftur á móti vel innan við 500
mUljónir króna. Af þessu er ljóst
að fastur kostnaður á komu til
heilsugæslulæknis er þó nokkuð
hár.
Viðbótarkostnaður
Að halda þvi fram að 10% aukn-
ing í komum til heimiUslækna kalU
ekki á neinn fastan kostnað er
KiaJlarinn
Jóhann Rúnar
Björgvinsson
hagfræðingur
varla raunhæft. Vitað er að þær 700
þúsund komur í dag til heimilis-
lækna dreifast yfir allt landið.
Einnig er vitað að sérfræöingar
starfa að mestu leyti a Suð-Vestur-
hominu. Því er Uklegt að þessar
70 þúsund viðbótarkomur munu
að stærstum hluta koma fram hjá
heimUislæknum á því svæði. Á ár-
inu 1992 var komufjöldinn þar í
kringum 300 þúsund. Vafasamt er
því að líta framhjá fóstum viðbót-
arkostnaði eins og gert er.
Að síðustu er rétt að nefna tvo
óvissuþætti. Sá fyrri varðar líkurn-
ar á auknum rekstrarkostnaði
göngudeUda sjúkrahúsa með til-
komu þessa kerfis. Sá síðari varðar
viðbrögð sérfræðilækna. Mun verð
á þjónustu þeirra þróast í þá átt að
verða hlutfallslega hærra en það
er í dag, svipað því og gerst hefur
með öðram þjóðum.
Af ofangreindu má ljóst vera að
hér eru fjölmargir lausir endar sem
gætu hæglega gert tUvísunarkerfið
mun dýrara en núverandi kerfi.
En eftir stendur spurningin: Hvað
er það sem rekur menn til þess að
kollvarpa núverandi skipan mála
sem flestir virðast ánægðir með og
veitir sjúkhngum fúllt valfrelsi
þegar árangurinn er jafn óljós og
hér er tíundað?
Jóhann Rúnar Björgvinsson
„Hvað er það sem rekur menn til þess
að kollvarpa núverandi skipan mála,
sem flestir virðast ánægðir með og veit-
ir sjúklingum fullt valfrelsi, þegar ár-
angurinn er jafn óljós og hér er tíund-
að?“
Skoðanir annarra
Samkeppni í hugbúnaði
„Gagnrýni Samtaka hugbúnaðarfyrirtækja er enn
eitt dæmi um að það er ekki liðiö lengur að opinber-
ir aðUar séu að vasast í ýmiss konar starfsemi, sem
betur væri komin í höndum einkaaðila. Um slUít er
ef til vUl ekki að ræða í öUum tUvikum, sem samtök-
in gagnrýna, en það er eðlileg krafa að yfirvöld beit
sér fyrir því að samkeppnisaðstaða fyrirtækja sé
með eðUIegum hætti.“
Úr forystugrein Mbl. 17. febr.
Hátækni í upplýsingum
„Sú spuming er hugsandi mönnum ofarlega í huga
hver verði staða smáþjóöar eins og íslendinga í fram-
tíðarþjóðfélagi sem byggist meðal annars á hátækni
í upplýsingum.... Tölvur eru orðnar almennings-
eign á íslandi og bæði einstakhngar og fyrirtæki
hafa fiárfest mjög grimmt í þessum tæknibúnaði.
Jarðvegurinn ætti því að vera fyrir hendi að nýta
hann sem best og sækja fiam á ný svið. Á því er
full þörf, því neikvæði þátturinn er að tölvutæknin
leysir mannshöndina af hólmi og fækkar störfum í
ýmsum greinum." Úr forystugrein Tímans 16. febr.
Öfgar í ríkisafskiptum
„Hér á landi hafa afskipti ríkisins af landbúnaði
gengið út í hreinar öfgar. Stutt er síðan hætt var við
að ákveða miðstýrt verð á öUum búvöram í smá-
sölu, en verðlagning til framleiðenda er enn ákveðið
af nefnd. Samkeppni er ekki til staðar í þessari at-
vinnugrein, meðal annars vegna óeðUlegs banns við
innílutningi búvara. Þetta hefur leitt til offiárfesting-
ar og mikils milUliðakostnaðar. Þetta sovéska verð-
lagningarkerfi hefur leikið landbúnaðinn og neyt-
endur grátt.“ Úr forystugrein Alþ.bl. 16. febr.