Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.1995, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 29. APRÍL 1995
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. John Grisham;
The Chamber.
2. Judith McNaught;
Until You.
3. T. Clancy & S. Pieczenik:
Tom Clancy's Op-Center.
4. Belva Plain:
Daybreak.
5. Meave Binchy:
Circle of Friends.
6. Barbara Taylor Bradford:
Angel.
7. Danielle Steel:
Accident.
8. Allan Folsom:
The Ðay after tomorrow.
9. Dick Francis:
Decider.
10. Margaret Truman:
Mudrer on the Potomac.
11. Clive Cussler:
Inca Gold.
12. Michael Crichton:
Conyo
13. E. Anníe Proulx:
The Shipping News.
14. Fern Michaels:
Dear Emily.
16. Margaret Atwood:
The Robber Bride.
Rit almenns eðlis:
1. B.J. Eadie & C. Taylor:
, Embraced by the Light.
2. Thomas Moore:
Care of the Soul.
3. Bob Woodward:
The Agenda.
4. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
5. M. Scott Peck:
The Road Less Travelted.
6. Elizabeth M. Thomas:
The Hidden Life of Dogs.
7. Mary Plpher:
Reviving Ophelia.
8. Dannion Brinkley 8i Paul Perry:
Saved by the Líght.
9. Thomas Moore:
Soul Mates.
10. Jerry Seinfeld:
Seinlanguage.
11. Sherwín B. Nuland:
How We Die.
12. Nathan WlcCall:
Makes Me Wanna Holler.
My Journey now.
13. M. Hammer & J. Champy:
Reengineering the Corporetion.
14. Maya Angelou:
I Know why the Caged Bird Sings,
16. Karen Armstrong:
A History of God.
(Byggt á New York Times Book Review)
Bókin sem kostaði
,,níu kalda vetur''
Milovan Djilas, höfundur bókarinn-
ar Hin nýja stétt, sem seldist í þrem-
ur milljónum eintaka á sextíu tungu-
málum en kostaði hann sjálfan „níu
kalda vetur“ í fangelsi, er látinn.
Hann fékk hjartaslag á heimili sínu
í Belgrad í síðustu viku og lést sam-
stundis, 83 ára að aldri.
Djilas var kominn af sárfátæku al-
þýðufólki í Svartfjallalandi, fæddur
4. júní árið 1911. Hann lagði stund á
bókmenntir og lög við háskólann í
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
Belgrad. Þegar á unga aldri hóf hann
afskipti af stjórnmálum og varð
sannfærður kommúnisti; gekk í
flokkinn árið 1933. Það sama ár var
hann dæmdur í þriggja ára fangelsi
fyrir pólitískan undirróður.
Djilas hitti flokksleiðtogann Tito
fyrst árið 1937 og fékk sæti í mið-
stjóm flokksins árið eftir. Þegar
Þjóðverjar gerðu innrás í Júgóslavíu
áriö 1941 hélt Djilas til fjalla og tók
þátt í myndun andspyrnuhreyfingar
kommúnista þar. Hann gekk fram
af mikilli hörku, en var sjálfur oft
hætt kominn og missti föður sinn, tvo
bræður og systur í stríðinu.
í innsta hring
Kommúnistar komust til valda
undir lok stríðsins í Júgóslavíu og
Djilas varð einn nánasti samstarfs-
maður Titos við uppbyggingu hins
nýja ríkis og af flestum tahnn ganga
honum næstur. Hann átti líka marga
fundi með sovéska einræðisherran-
Milovan Djilas.
um, Stalín, allt þar til fullur fjand-
skapur varð á milli þjóðarleiðtog-
anna árið 1948.
í byijun sjötta áratugarins fór Djil-
as að berjast fyrir því innan stjórn-
kerfisins að dregið yrði úr alræðis-
valdi flokksins og tjáningarfrelsi
aukið. Um þetta ritaði hann nokkrar
blaðagreinar árið 1953. Titó snerist
öndverður gegn öllum slíkúm hug-
myndum. Djilas var kallaður fyrir
fund í miðstjórn flokksins í janúar
1954. Þar varð hann undir. Tveimur
mánuðum síðar sagði hann sig úr
flokknum.
Þetta ár gaf Djilas nokkur viðtöl
við erlenda fjölmiðla þar sem hann
kom hugmyndum sínum á framfæri.
Jafnframt fór hann að rita bók sína
sem kom þó ekki út fyrr en á miðju
ári 1957 - og þá í útlöndum. Hún hét
„Hin nýja stétf ‘ og lýsti því hvernig
byltingarforingjarnir höfðu tekið við
hlufverki hinnar gömlu yfirstéttar í
landinu. Kona hans, Stefanía, smygl-
aði handriti bókarinnar úr landi.
Fangelsi og frægð
Viðbrögðin heima fyrir voru
harkaleg. Djilas, sem reyndar hafði
þegar verið handtekinn eftir upp-
reisnina í Ungverjalandi 1956, var
dæmdur til margra ára fangelsisvist-
ar. Enn bættust fimm ár við þegar
frásagnir hans af samskiptunum við
Stalín (Samtöl við Stalín) birtust árið
1962. Alls sat hann í fangelsum Titós
í níu ár, þar af nokkurn tíma í ein-
angrun. Honum var sleppt árið 1966.
En utan Júgóslavíu varð frægð
hans mikil, enda hlaut slík afhjúpun
eins af forystumönnum kommúnista
að vekja heimsathygli.
Djilas lifði nánast sem útlagi í eigin
landi í meira en þrjá áratugi. Hann
fékk opinberlega uppreisn æru 1992.
Hann var samt gagnrýninn til hins
síðasta; hélt áfram að skrifa og benda
á hvernig kommúnistar héldu ein-
ræðisvöldum sínum í Serbíu með því
einu að skipta um pólitísk klæði -
og köliuðu um leið ómældar hörm-
ungar yfir þjóðir fyrrum Júgóslavíu.
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. John Grisham:
The Chamber.
2. T. Clancy 8« S. Pieczenik:
Tom Clancy's Op-Centre.
3. Sidney Sheldon:
Nothing Lasts Forever.
4. Frederick Forsyth:
The Fist of God.
5. Stephen Fry:
The Hippopotamus.
6. Lionel Davidson:
Kolymsky Heights.
7. Joanna Trollope:
The Choir.
8. Peter Hoeg:
Miss Smilla's Feeling for
Snow.
9. Alan Hollinghurst:
The Folding Star.
10. Hilary Mantel:
A Change of Climate.
Rit almenns eðlís:
1. Stephen Hawking:
A Brief Hístory of Time.
2. Julian Barnes:
Letters from London.
3. Steven Pinker:
The Language Instinct.
4. Stella Tillyard:
Aristocrats.
5. Jung Chang:
Wíld Swans.
6. Margaret Thatcher:
The Downing Street Years.
7. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
8. Nick Hornby:
Fever Pitch.
9. Quentin Tarantino:
Pulp Fiction.
10. W.H. Auden:
Tell MetheTruthabout Love.
(Byggt á The Sundsy Times)
Danmörk
1. Jung Chang:
Vilde svaner.
2. Franz Kafka:
Amerika.
3. Jostein Gaarder:
Sofies verden.
4. Homer:
Odysseen.
5. Anchee Min:
Rod Azalea.
6. Knut Hamsun:
Sult.
7. Ib Michael:
Den tolvte rytter.
(Byggt á Polítiken Sondag)
Elsti söng-
fuglinn
Elsti söngfuglinn í heimi hér
var ástralskur. Hann fannst ný-
lega í 55 milljóna ára gömlum
steinum í Ástralíu.
Það / var dýrafræðingurinn
Walter Boles, sem starfar við
Ásti'alska safnið í Sydney, sem
bar kennsl á fugl þennan en hann
fann tvö bein úr honum.
„Þetta eru elstu þekktu söng-
fuglarnir og eru þeir næstum 25
milljónum árum eldri en þeir
næstelstu,“ skrifaði Boles.
Efnasambönd
á Júpíter
Halastjarnan Shoemaker-Levy
sem rakst á reikistjörnuna Júpít-
er í júní síðastliðnum með mikilli
flugeldasýningu setti af stað röð
efnahvarfa sem mynduðu ný efni
í andrúmslofti plánetunnar.
Það var Emmanuel Lellouch
við stjömuathugunarstöðina í
Meudon og starfsbræður hans á
Spáni og í Bandaríkjunum sem
fundu nýju efnin með því að
rannsaka geislun frá Júpíter eftir
áreksturinn.
Stjörnufræðingar geta sagt til
um hvaöa efnasambönd eru til á
{jarlægri stjörnu eða plánetu með
því að sundurgreina geislalitróf
sem koma frá shkum himintungl-
um. Sérhvertefni hefur eigin ein-
kenni sem greinir þaö frá öörum.
ff + r
Guðlaugur Bergmundsson
Vísindi
Fótboltaaðdáendur láta illa í svefn
Austur í Ástralíu býr maður nokk-
ur sem heitir George. Á sínum yngri
árum lék hann fótbolta og svo snar
þáttur af lífi hans er þessi íþrótt enn
að hann dreymir spark og pústra á
nóttinni. Það er hið versta mál, að
minnsta kosti fyrir eiginkonu hans,
því George á það nefnilega til að
sparka frá sér og slá í rúmiriu.
George er haldinn sjaldgæfum
sjúkdómi, svokallaðri REM-svefns
hegðunartruflun, en REM-svefninn
er það stig svefnsins þegar okkur
dreymir. Eiginkonunni tókst að
sannfæra George um að leita hjálpar
sérfræðinga í svefni og svefntruflun-
um sem gáfu honum lyf og allt féll í
ljúfa löð.
Ron Grunstein, sérfræðingur við
svefntruflanadeild sem rekin er í
sameiningu af háskólanum í Sydney
í Ástralíu og Royal Prince Alfred
sjúkrahúsinu, segir að svefntruflun-
in sem hrjáir fótboltaaðdáandann
George stafi af því að vegna skamm-
hlaups í heilanum komi lömunin,
sem alla jafna kemur í veg fyrir að
sofandi menn taki virkan þátt í
draumum sínum, ekki fram.
Ekki er ljóst hvers vegna það gerist
en Antonio Culebras, læknir við her-
mannasjúkrahúsið í Syracuse í New
York-fylki, segir að heilaskannmynd
af fólki sem þjáist af REM-svefns
hegðunartruflun sýni skemmd í
brúnni, eða pons, þeim hluta heila-
stofnsins sem stjórnar svefni.
Skemmdin gæti hafa orsakast annað-
hvort af heilablóðfalli eða slysi, telja
visindamennimir.
Þeir standa hins vegar alveg ráð-
þrota frammi fyrir þeirri staðreynd
að þessi truflun kemur oftast fyrir
hjá karlmönnum, 60 ára og eldri. En
hvers vegna ekki hjá konum?
Svona spark er í lagi á knattspyrnuvellinum en heldur er það nú óæskilegra uppi í rúmi um nætur.
„Það er vel hugsanlegt að konur
komi bara ekki til okkar og kannski
er þetta algengara en við höldum,"
segir Colin Sullivan prófessor, yflr-
maður svefntruflanadeildarinnar í
Sydney. „Ofbeldishegðunin beinir
sjónum okkar að þessu. Kannski er
þetta bara hluti hegðunarmynsturs
karlmanna sem eru líklegri til að
beita ofbeldi, en við vitum það ekki.“
REM-svefns hegðunartruflunin er
ein af 88 svefntruflunum sem banda-
rísku svefntruflanasamtökin hafa á
skrá hjá sér. Hún er óvenjuleg að því
leytinu til að hún snýst um of mikla
virkni að næturlagi, fremur en
vandamál sem koma í veg fyrir góð-
an nætursvefn eða eru afleiðingar
vonds svefns.