Þjóðviljinn - 15.11.1972, Blaðsíða 15

Miftvikudagur 15. nóvember 1972 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 15
Ræða Stefáns
Framhald af bls. 9.
fjármagnið, sem i þeim var
bundið,kallaði á enn meiri fisk frá
öðrum landshlutum milli vertiða.
— t stuttu máli sagt, þá hefur það
verið hið óupplýsta fjármagn i
fiskiskipum og fiskiðjuverum,
sem fram til þessa hefur ráðið
nýtingu fiskimiðanna okkar.
Ef við reynum að gera okkur
grein fyrir útlinum nýrrar vist-
pólitiskrar stefnu i fiskveiðimál-
um, þá yrði hún sennilega á þá
lund að byggðirnar með
ströndunum hafi forgangsrétt að
fiskimiðunum hið næsta sér. Sjó-
maður, sem rær heiman að frá
sér að morgni og kemur aftur að
kvöldi, njóti forréttinda á þeim
fiskimiðum, sem hann getur
nytjað með þeim vinnubrögðum.
Aðeins hin ytri fiskislóð verði al-
menningur fyrir stóra togara,
sem leggja upp afla sinn i fjar-
lægum byggðarlögum.
Vistfræðileg rök eru fyrst og
fremst þessi: — það fólk, sem á
persónulega hamingju og velferð
sina og sinna undir þvi að fiskur
haldist á miðunum er liklegra til
að fara vel með þau og stuðla að
verndun þeirra, en menn sem
bera aðeins velferð fiskiðjuvera
fyrir brjósti.
Og af þvi að áður var minnzt á
þann hluta af matvælum okkar
soltna heims, sem fer i gripa-
fóður, má klykkja út hugleiðing-
arnar um vistpólitík i sjávarút-
vegi með þeirri athugasemd, að
enn i vetur munum við framleiða
svinafóður úr loðnuaflanum. í
fyrra bjuggum við til þess háttar
fóður úr fiski, sem hefði nægt til
að forða sjö miljónum manna frá
hungurdauða i heilt ár. Ef fiski-
fræðingar reynast sannspáir gæti
svo farið að við framleiddum
svinafóður i vetur úr fiski sem
ella myndi nægja til þess að
bjarga lifi 14 miljóna. Ráðslag
sem vekur náttúrlega vissar
spurningar um þær hvatir, sem
liggja að baki fyrirhugaðri smá-
fjárveitingu til hjálpar fátækum
þjóðum.
1 þessari yfirferð skulum við
sleppa umræðum um bankakerfi,
heilbrigðiskerfi og jafnvel skóla-
kerfi, sem sniðið er að þörfum
hagvaxtarstefnunnar. Þeir
brimskaflar vistpólitiskra
mistaka, sem við okkur blasa
þegar við hugleiðum nú lifsnauð-
synlegar breytingar á skipan
samfélags okkar, eiga sér nefni-
lega langt aðsog, — og við skulum
gera okkur grein fyrir þvi, að
margir afbragðsmenn hafa lagt
hönd að þeim mistökum i góðri
trú.
Skaðræðisverkið i
Gljúfurveri.
Jafnvel ýmis þau mistök, sem
framin hafa verið á allra siðustu
árum, — á mörkum hinnar vist-
pólitisku vitundar, eru þess
háttar, að við höfum ekki leyfi til
að væna upphafsmennina um ill-
ar hvatir. Svo við tökum sem
dæmi um það mál, sem mestum
styrr hefur valdið á þessu sviði,
Laxármálið, þá vil ég ekki trúa
þvi, að þeir aðilar, sem upphaf-
lega lögðu á ráðin um Gljúfur-
versvirkjun hafi gert sér grein
fyrir þvi vistfræðilega skaðræðis-
verki, sem þar var á döfinni, og
enn siður munu þeir hafa rennt
grun i að hér voru þeir að koma af
stað vistpólitiskri borgarastyr-
jöld i landinu. Sjálft verkið var
hafið áður en fslendingar höfðu
vaknað til vistfræðilegrar
vitundar. En svo vöknuðum við,
— við dálitinn dynk, sem þeir
gerðu Þingeyingarnir, norður við
Miðkvisl i Mývatnssveit. Og trú
min er að sú pólitiska hræring,
sem sú sprenging olli, þvert i
gegn um alla stjórnmálaflokka
landsins, muni er timar liða,
þyk ja engu ómerkilegri en upphaf
Samvinnuhreyfingarinnar þar i
Suður-Þingeyjarsýslu, þvi eftir
þessa sprengingu skal timaskeiði
vistpólitiskra afglapa i góðri trú
vera lokið, og til staðfestingar á
þeim timamótum er flutt þessi
tillaga um vistfræðilegan undir-
búning áætlunargerðar um
nýtingu islenzkra orkulinda.
Kisilgúrinn rauf
griðasáttmála vist—
rikisins.
Og af þvi að við erum nú
komnir mgð hugann norður á þær
slóðir, þá liggur beint við að nefna
fleiri dæmi um vistpólitiskar
skyssur i Þingeyjarsýslum:
Kisilgúrverksmiðjan i
Mývatnssveitereittallra ljósasta
dæmið um kórvillu blindrar tækni
— og fégróðahyggju, þar sem
rofin eru ævaforn grið manns og
umhverfis. Hér var framin vist-
pólitisk skyssa, sem er fullkomið
skóladæmi um innrás tækni-
veldisins i vistfræðilega heilbrigt
samfélag.
Á þúsund árum hefði skapazt
nær þvi fullkomið vistpólitiskt
samfélag i þessari gróðurvin á
Norðausturöræfunum, þar sem
afkoma fólksins byggðist á vernd
þeirra fiska og fugla, sem það
hafði viðurværi sitt af.
Árangurinn hefur blasað við aug-
um vegfarandans til skamms
tima: Fuglaparadis á undrafögru
stöðuvatni, kviku af silungi, ein-
hverju heilnæmasta lostæti i
vatnafiski sem um getur. Þess
háttar félag fólks og náttúru, sem
rikt hefur i Mývatnssveit frá
ómunatið, er það sem Arne Ness
prófessor i heimspeki við óslóar-
háskóla og Sigmund Kvaloy
lektor hafa nefnt ,,hið ákjósan-
lega vistriki” i ritum sinum um
ökófilósófiu, eða vistlieimspeki.
Svo var sem sagt reist þar kisil-
gúrverksmiðja fyrir skemmstu.
1 þessu sambandi skulum við
sleppa fagurfræðilegum viðhorf-
um til fremur óþekkilegra mann-
virkja i fallegri sveit. Við skulum
lika láta nægja að drepa lauslega
á þá staðreynd, að alls engar lif-
fræðilegar, hvað þá vistfræði-
legar, athuganir voru gerðar á
hugsanlegum afleiðingum
þessarar verksmiðju á lifriki
Mývatnssveitar. Hér var einnig
að unnið áður en þorri Islendinga
hafði vaknað til vitundar um þau
mál. En við tökum þessa nýlegu
verksmiðju og rekstur hennar i
Mývatnssveit sem dæmi um vist-
pólitisk mistök, og afleiðingar
þeirra eru eftirfarandi:
Siðan byrjað var að reisa Kisil-
gúrverksmiðjuna hafa fleiri
menn átt fasta búsetu i Mývatns-
sveit en þeir, sem eiga aðild að
fyrrnefndum griðasáttmála vist-
rikisins, og þeim fer fjölgandi.
Þetta er ágætis fólk, og ekkert út
á það að setja annað en það, að
það lifir ekki á þeim gæðum
landsins sem hafa gefið mannlifi
sveitarinnar sitt sérstaka gildi i
umhverfi sinu i þúsund ár. Hags-
munir verksmiðjufólksins liggja
á öðrum sviðum og stangast á við
hagsmuni þeirra, sem eiga aðild
að fyrrnefndum vistrikissátt-
mála. Hagsmunastreitan hefur
þegar leitt til þess að ungmenna-
félag sveitarinnar hefur klofnað.
Samvinna fólksins að skólamál-
um hefur lika látið undan i þess-
um átökum. Unnið er að þvi af
hálfu byggðarlagsins undir verk-
smiðjuveggnum að þar verði
reistur sérstakur skóli handa
börnum þess fólks, sem ekki
hefur lært þau sannindi, kynslóð
fram af kynslóð, að það eigi lif sitt
og sálarró undir þvi að húsöndin
fái að koma upp ungunum sinum,
og að áreitni bitmýsins sé fyrst og
fremst fyrirheit um góða silungs-
veiði i vatninu.
Mývatnsbændur kalla verk-
smiðjubyggðina við austanvert
vatnið „Hagsmunahverfi.”
Það hvarflar ekki að mér að
fólkið þar vilji skemma náttúru
Mývatnssveitar. Hættan liggur i
þvi að þarna hefur myndazt
byggð manna, sem ekki eiga
þegnrétt i vistriki sveitarinnar,
heidur lita það augum aðkomu-
mannsins, og hagsmunir þessa
góða fólks stangast á við hags-
muni þegna lifrikisins.
Ferðaútvegur skapar
einnig hættur.
Dæmið um kisilgúrverk-
smiðjuna i Mývatnssveit á raunar
ekkí aðeins að vera viti til
varnaðar i sambandi við vist-
fræðilega skipulagningu iðnaðar
á islandi yfirleitt, — heldur liggur
það i augum uppi, að hefjast
verður handa hið allra fyrsta um
brottflutning verksmiðjunnar á
einhvern þann stað, þar sem hún
veldur ekki tjóni.
Annað dæmi, sem draga má af
algildan fróðleik um hættulega
vistpólitiska þróun, getum við
raunar nefnt úr sömu sveit, enda
þótt það sé hvergi nærri jafn gróft
og : kísilgúrhneykslið, — enda
stendur siðara dæmið þó að
minnsta kosti i óbeinum tengsl-
um við hið ævaforna og dásam-
lega vistriki Mývatnssveitar. Hér
er átt við túristaiðjuna.
Mývatnssveit hefur lengi laðað
að sér skemmtiferðamenn,
útlenda sem innlenda, vegna
fegurðar landslags, náttúrundra
og furðulegrar auðlegðar i mynd
fugla og fiska.
Heimamenn ágætir,
mývetnskastir allra Mývetninga,
hafa komið þarna upp
sumargistihúsum með prýðilegri
ferðamannaþjónustu. Þeir hafa
raunar ekki gert annað en að
selja það yndi, sem skoðun
dásemda þessa vistrikis getur
veitt skilningarvitum ferða-
manna um sumartimann.
Gestgjafarnir við Mývatneru
þegnar vistríkisins. En salan er
bara orðin svo mikil, vegna
vaxandi eftirspurnar ferða-
manna, að hún stofnar nú unaðs-
semdum vistríkisins i voða.
Bændur við Mývatn kvarta nú
undan ágengni ferðamanna, sem
geri'st nærgöngulir við hreiður og
valdi þess konar ókyrrð i sveitinni
að fulglalifinu, sem ferða-
mennirnir koma til að skoða, sé
stefnt i hættu.
Túristaiðjan, i þeirri mynd sem
hún er nú rekin á landi hér, er
vissulega eitt þeirra atriða, sem
taka þarf til skjótrar og gagn-
gerðrar athugunar frá vistfræði-
legu og vistpólitisku sjónarmiði.
Álverið: alvar-
legustu mistökin.
Og svo við endum með dæmi
um alvarlegustu mistökin, sem
orðið hafa i vali milli hagsmuna
islenzks vistrikis og kapitals i
uppbyggingu iðjuvers, þá vil ég
ekki trúa þvi, að þeir aðilar, sem
heimiluðu Alusuisse að reisa
verksmiðjuna i Straumsvik án
hreinsitækja, hafi gert sér grein
fyrir þvi hermdarverki, sem þeir
voru að fremja á lifi þessa lands,
— fremur en verkfræðingarnir,
sem dreifðu 10 tunnum af DDT-
skordýraeitri á bakka Sogsins, til
þess að draga úr áhrifum
mývargsins á afköst verka-
mannanna.
Tillaga okkar, flutnings-
mannanna þriggja, um vistfræði-
legar og vistpólitiskar rannsóknir
til undirbúnings áætlanagerð um
nýtingu orkulinda landsins,
miðar að þvi að komið verði i veg
fyrir óhappaverk af þessu tagi.
(Ræðan er nokkuð stytt).
Helgi Seljan
Framhald af 5. siðu.
niður i lestur leikrita og fá sig
seint fullsadda'.
Þess eru jafnvel mörg dæmi, að
margra ára leikstarfsemi hafi
leitt til þess, að leikarinn fór
sjálfur að setja saman smáleik-
þætti, sjálfum sér til ánægju ot
hugarhægðar og öðrum til nokk-
urs gamans.
Ekki er þar um neina listsköp-
un að ræða, enda ekki skoðað sem
slikt af hálfu höfunda. hJn
skemmtilegur árangur af starfi
getur hér komið fram og ég tek
sveitapiltinn aftur til vitnis, hann
hefur samið gamanþætti af tölu-
verðri kunnáttu og glatt sam-
borgara sina með góðlátlegu
skopi i skemmtilegum búningi.
Auðvitað dettur honum ekki i hug
að ætlast til neinnar annarrar
I viðurkenningar en þeirrar, sem
felst i glaðværum . hlátri sam-
komugesta. Allt þetta,og miklu
fleira en hér er talið, er vissulega
nokkurs virði, jafnt einstaklingn-
um sem oft daufu félags- og
menningarlifi dreifbýlisins.
Ég hika þvi ekki við að telja
leiklistarstarf áhugafólks
menningarstarf og ég vil gjarnan
undirstrika það, að þvi fylgir i
mörgum tilfellum meiri reisn og
meiri menning en mörgu af þvi,
sem hástöfum er auglýst og talið
til hinnar æðstu menningar á
stundum. Enginn skilji þó orð min
svo, að ég viöurkenni ekki æðri
list og menningu en þá sem fram-
leidd er við erfið skilyrði úti á
landsbyggðinni, siður en svo. Við
erum einmitt svo lánsöm að eiga
mikla listamenn i sköpun og
túlkun á flestum sviðum og vist
virði ég þá og dái. Enn siður vil ég
miklast eða ofmetnast af leik-
starfi áhugafólks, enda væri það i
hróplegu ósamræmi við þess
eigin skoðanir og álitá starfi sinu.
Aðeins -vildi ég með þessu
greinarkorni, þó i litlu væri, vekja
athygli á'þyi, hve merkilegt starf
hér væri unnið, starf sem rétti-
lega á að meta.
Ég gæti nefnt ótal fleira máli
minu til sönnunar: Ég gæti sagt
i'rá leiktjaldamálaranum okkar
eystra, sem festir myndir á léreft
af þeirri iþrótt, að margur lærður
mætti öfunda hann af, leikur
sjálfur. þegar tök eru á, fylgist
með leikstarfi i heimabyggð sinni
og næsta nágrenni af lifi og sál, en
i mundi aldrei láía sig dreyma um
’ listamannsnafn. Og vel á minnzt .
| Margur hefur einmitt við gerð
; leiktjalda fengið svalað löngun
sinni til að fást við að mála og
skilað hvoru tveggja: ágætum
árangri fyrir auga sýnignargests-
ins og innri ánægju áhugastarfs-
ins.
Og ætli þetta siðasttalda sé
ekki þegar allt kemur til alis
nokkuð dýrmætt i þessu linnu-1
lausa iifsþægindakapphlaupi
okkar. þar semalltof margt verður
að vikja fyrir öflun imyndaðra
lifsgæða. Þetta er kannski bezti
og verðmætasti árangur
áhugastarfsins, þó hljótt fari. Ég
þekki a.m.k. vel þessa tilfinningu
og vil kalla hana ,,ekta.".
Sizt af öllu vildi ég gera greiri
þessa að langloku. nóg kann hún
að missa marks, þó það sé forð-
azt.
Að lokum öríá orð til þeirra
sem stjórna ..alvöru"-leiklistinn(
okkar. Vilduð þið nú ekki hjálpa
okkur, hinum litilsigldari I listinni
til þess að ná feti lengra með því
að senda okkur öðru hverju leik-
stjóra eða leiðbeinendur og opna
leikhúsin ykkar lyrir áhugafólki,
sem vildi sjá og læra.
Ég sá um daginn „Sjálfstætt
fólk”, og mikið gladdi það mig að
sjá áhugaleikarann lleimi Ingi-
marsson skila sinum bónda sann-
ari og óýktari en hinum tókst, að
undanskildum Bjarti sjálfum.
Gæti ekki hugsazt, að þið
grædduð jafnvel á þvi að kynnast
beztu kröftum landsbyggðarinn-
ar, gæli ekki hugsazl, að þeir
mættu komast á leiksviðin ykkar
án þess að hætta va>ri á, að þeir
óhreinkuðu fjalirnar eða hina
annars ágætu list ykkar.
Mætti t.d. biðja um Sigurð Hall-
marsson á Húsavik i gott hlutverk
i Þjóðleikhúsinu, ég held enginn
yrði fyrir vonbrigðum.
Þið getið rétt okkur hjálpar-
hönd við uppbyggingu blómlegs
áhugastarfs og ég efa, að þið
rækið skyldurnar við leiklistina
að fullu fyrr en þið hjálpið okkur
og aðstoðið duglega. Eitt megið
þið vera viss um. Það stendur
ekki á okkur að þiggja hjálpina.
Helgi Seljan
Lömun
Framnald af bls. 6.
Allt þeila vissi ég áður en ég
fyrst leit tækið augum og fylgdist
með þvi að starfi i lækningastofu
Aléjefs og hjálpaði til að festa
rafskautin á hinn lamaða iikams-
hluta sjúklingsins.
Læknirinn athugaði sjúklinginn
fyrir og eftir aðgerðina. Engin
framför. En nú kemur röðin að
einum, sem fær slika meðferð i
ellefta sinn. liann kannast orðið
vel við þá tilfinningu, sem að
gerðinni fylgir. En allt i einu
kcmur eitthvað nýtt til sögunnar,
sem þó er jafnframt æði kunnug-
legt.
„Læknir! ”
Röddin lýsir undrun og fögnuði.
Stóra táin á fætinum, sem lam-
aðist i slysi fyrir mörgum árum,
er farin að kvika.
Læknirinn er ekki siður ánægð-
ur en sjúklingurinn. Á morgun er
næsta lota. Aléjef veit, að ekki
nægja færri en ca. 30 lotur.
Eftir 30 aðgerðir með Mioton hef-
ur margur maðurinn gengið héð-
an óstuddur, sem áður varð að
bera inn.
Á tveim siðustu ráðstefnum i
Stokkhólmi og Briissel báru
læknavisindamenn frá mörgun.
löndum saman þann árangur,
sem náðst hefur á þessu sviði.
Það kom i ljós, að starfshópur
Aléjefs er um margt i farar-
broddi, enda er það einróma álit
þeirra erlendra sérfræðinga, sem
heimsótt hafa Borgarsjúkrahúsið
i Kiev. A. Gavrilenko (APN'
Borðtennis
Framhald af bls. 11.
þingsins, en hann gat ekki
komið. Þingið sendi honum
kveðjur og þakkir fyrir störf
hans.
1 fyrstu stjórn Blaksam-
bandsins voru kjörnir:
Albert Valdimarsson, for-
maður,
Guðmundur Arnaldsson,
Magnús Gunnlaugsson,
Halldór Jónsson,
Guðmundur Valtýsson.
1? or ð t e n n i s s a m b a n d í s 1 a n d s
(BTÍ).
I'essir yðilar stóðu að stofnun
sambandsins:
tþróttabandalag Reykjavikur,
Héraðssambandið Skarphéðinn.
Iþróttabandalag Keflavikur,
Iþróttabandalag Hafnarfjarðar,
Ungmennasamband
Kjalarnesþings;
Héraðssamband Súður-Þingey-
inga,
íþróttabandalag Akureyrar,
Ungmennasamband Borgar-
fjarðar,
Iþróttabandalag Akraness.
1 fyrstu stjórn Borðtennis-
sambandsins voru kjörnir:
Sveinn Áki Lúðviksson, formað-
ur,
Gunnar Andrésson,
Pétur Ingimundarson,
Sigurður Guðmundsson,
Margrét Bjarnadóttir.
Með tilkomu þessara tveggja
nýju sérsambanda leggjast nið-
ur störf Blaknefndar og Borð-
tennisnefndar ISl, sem starfað
hafa með ágætum undanfarin
ár.
Nú eru þvi innan 1S1 12 sér-
sambönd fyrir þessar iþrótta-
greinar: Knattspyrnu, hand-
knattleik, sund, frjálsiþróttir,
skiði, golf, körfuknattleik, fim-
ieika, babminton, blak og borð-
tennis.
Blak
Framhald af 10. siðu.
Tilkynna skal þátttöku fyrir
26. okl. 1972, kl 20,90, ein-
hverjum eftirtalinna manna,
sem skipa mótanefnd:
Guðmundur Ólafsson, Ernin-
um, . simi 83516
Hjálmar Aðalsteinsson,
KR, simi 13233
Sigurður liall, Ármanni, simi
33526
Útför eiginmanns míns,
Ilenrýs A. Hálfdánarsonar
skrifstofustjóra
ler fram frá Dómkirkjunni 1 Reykjavik fimmtudaginn 16.
nóvember n.k. kl. 13.30.
Þeir, sem minnast vilja hins látna, eru vinsamlegast
beðniraðláta Slysavarnafélag Islands eða Dvalarheimili
aldraðra sjómanna njóta þess.
Fyrir hönd móður hins látna, barna, tengdabarna, barna-
barna og annarra vandamanna.
Guðrún Þijrsteinsdóttir.
Þökkum innilega samúð og vinarhug við andlát og útför
ffi
Guðmundar Magnússonar
múrarameistara
Kambsvegi 22.
Eiginkona, börn,
tengdabörn og barnabörn.