Þjóðviljinn - 13.06.1973, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 13. júni 1973. PJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Halldór
Sigurösson
skrifar
Um allan heim fylgjast menn af
athygli með Watergate-hneyksl-
inu sem er reyfara likast. Hingað
til hefur það þó ekki teygt anga
sina út fyrir landamæri Banda-
rikjanna. En nú hefur það gerzt.
Sá angi nær til Mið-Amerikurikis-
ins Costa Rica, og snýst málið um
það að óprúttnir viðskiptajöfrar
hafa verið ásakaðir um tilraunir
til ,,að kaupa Costa Rica”.
A sama tima hafa tveir af nán-
um samstarfsmönnum Nixons
verið ákærðir fyrir glæpsamlegt
athæfi, þeir John Mitchell, fyrr-
verandi dómsmálaráðherra, og
Maurice Stans, fyrrverandi við-
skiptaráðherra. Báðir voru þeir i
forystu fyrir endurkjörsnefnd
forsetans. Aðalatriði ákærunnar
er að þeir hafi reynt að stöðva
rannsókn bandarisku kauphallar-
nefndarinnar á framlagi Roberts
L. Vescos til kosningasjóðs
Nixons og siðan logið til um málið
hvað eftir annað frammi fyrir
rannsóknarréttinum. Vesco þessi
settist að i Costa Rica fyrir hálfu
ári.
I siðustu skýrslu William
Rogers, utanrikisráðherra, sem
hann gaf þinginu um utanrikis-
stefnu Bandarikjanna takmark-
aðist kaflinn um Costa Rica við
stuttan pistil um bandariska.að-
stoð i baráttunni við marlariu og
gin- og klaufaveiki.
En á þessu ári hefur Costa Rica
fengið efnahagslega aðstoð sem
er svo mikil að hún slær allt út i
tólf ára þróunarhjálp Bandarikj-
anna innan Framfarabandalags-
ins. Það ætti ekki aö reynast yfir-
völdum landsins erfitt að sjá út,
að þau öfl sem standa að baki
þessarar aðstoðar eru verri en
malaria og gin- og klaufaveiki til
samans.
Aðalhlutverkið leikur Robert L.
Vesco, 37 ára repúblikani og fjár-
málamaður frá New Jersey i
Bandarikjunum. Hann er þekktur
fyrir að nota „óvenjulegar” að-
ferðir til að afla sér skjóttekins
gróða. Honum skaut eins og eld-
flaug upp á stjörnuhimin alþjóð-
legra fjármála i ársbyrjun 1971
þegar hann sölsaði undir sig fjár-
festingafyrirtækiö Investors
Overseas Services (IOS) með
mjög svo vafasömum aðferðum.
Höfuðstöðvar risafyrirtækisins
IOS voru i Genf. Það var stærsta
fjárfestingafyrirtæki heims utan
Bandarikjanna. Inn i fyrirtækið
streymdu fjármunir frá spari-
fjáreigendum, aðalega vestur-
evrópskum, og námu þeir alls 1.5
miljörðum dollara. Fyrirtækið er
nú etv. einum miljarði fátækara,
að mestu leyti vegna svindls.
Stofnandi IOS er Bernard Corn-
feld, 45 ára Bandarikjamaður
sem berst mikið á og hefur alltaf
umhverfis sig heilan herskara af
svokölluðum einkariturum. Hann
var handtekinn fyrir nokkrum
dögum af svissneskum yfirvöld-
um og á yfir höfði sér allt að 15
ára fangelsi fyrir fjármálabrask.
Hann kom til Sviss frá London, en
þar hafði hann verið dæmdur
fyrir nauðgunartilraun á ungri
konu.
Um leið og hann var handtekinn
voru gefnar út handtökuskipanir
á fimm núverandi og fyrrverandi
forstjóra IOS. Meðal þeirra eru
Robert Vesco og James Roosevelt
sonur Franklins D. Roosevelts,
fyrrverandi Bandarikjaforseta,
og áður sendiherra Bandarikj-
Watergate
útflutningsvara
Stórsvindlarinn Vesco er í óöa önn
við „aö kaupa Costa Rica”
Kort af Costa Rica. Landiö er um helmingur islands að stærð og hcfur
l.Sniiljón ibúa. Verður landið „eign” stórtækasta fjármálasvindlara I
sögu Bandarfkjanna áður en langt um liður?
Bcrnard Cornfeld, stofnandi IOS, ásamt tveim „einkariturum” sinum.
anna hjá Sþ. (Af aöstoðarmönn-
um Vesco sem ekki hefur verið
stefnt má nefna Donald Nixon,
bróður forsetans, og Donald F.
Nixon, bróðurson forsetans, en
hann hefur siðan 1971 starfað sem
aðstoðarmaður Vescos við stjórn-
unarmál.)
Þó bæði Bandarikin og Sviss —
stórveldi fjármálasiðgæðisins —
séu nú á hælum Vescos er ekkert
sem bendir til þess, að hann þurfi
aö mæta fyrir rétti á næstunni.
Hann nýtur nefnilega verndar
forseta lýðveldisins Costa Rica,
José Figueres (gengur undir
nafninu „Don Pepe”), en i áróðri
Bandarikjamanna hefur hann i
heilan mannsaldur verið notaður
sem tákn fyrir hástig lýðræðis i
heiminum.
Um sama leyti og ákærurnar
voru gefnar út lýsti Vesco þvi yf-
ir, að hann hefði fengið rikisborg-
ararétt i CostaRica. Aður hafði
hann tekið á leigu iburðarmikið
stórhýsi i höfuðborg landsins, San
José. Einkaflugvél hans, 150 sæta
Boeing 707, sömu gerðar og emb-
ættisflugvél Bandarikjaforseta
stendur á flugvellinum utan við
San José. Auk Vescos hefur hálfri
tylft af hæst settu samsæris-
mönnum þeim sem störfuðu með
honum verið veitt dvalarleyfi i
Miö-Amerikurikinu.
Vesco og fjórir tugir samstarfs-
manna hans eru ákærðir fyrir
„eitt stærsta fjármálasvindl” i
sögu Bandarikjanna. Aðilinn sem
ákærir er bandariska kauphallar-
nefndin, The Securities and
Exchange Commission (SEC).
Málið snýst um það sem SEC
kallar „kerfisbundinn þjófnað”
frá IOS sem nemur 224 miljónum
dollara (rúml. 20 miljörðum isl.
króna.)
1 þvi markmiði að stöðva rann-
José Figueres (Don Pepe) forseti
Costa Kica (sá ineð kústinn);
bissnismaður með tilhneigingu til
stjórnmálaafskipta.
sókn kauphallarnefndarinnar á
þessu máli greiddi Vesco 250 þús-
und dollara i kosningasjóð Nixons
— og Mitchell og Stans endur-
greiddu honum peningana þá
fyrst er hneykslið var komið á
forsiöur blaðanna. I kjölfar þessa
hefur formaður SEC, G. Bradford
Cook sem Nixon skipaði nýlega,
orðið aö segja af sér og etv. verð-
ur hann einnig ákærður.
Um þessar mundir er Vesco i
óöaönn að festa miljónirnar sinar
i atvinnulifi Costa Rica. 224
miljónir samsvara hálfum öðrum
fjárlögum i Costa Rica — og þær
eru i dollurum. Hinn valdamikli
Figueres forseti hefur eftir öllu að
dæma hlotið sinn hlut óskertan.
Að sögn SEC hefur costarikanska
fyrirtækinu Sociedad Agricola y
Industrial San Cristóbal verið
veitt grunsamlegt „lán” að upp-
hæð 2.150.000 dollarar úr einum af
sjóðum Vescos. Fyrirtæki þetta
er i eigu Frigueres-fjölskyldunn-
ar.
Sami Vescosjóður er sagður
hafa dælt 60 miljónum dollara i
Interameric. Capital sem er fjár-
festingarfyritæki i Costa Rica. Þá
er verið að rannsaka torkennilega
yfirfærslu á miljónum dollara á
bankareikning Don Pepes i New
York. Don Pepe sagði nýlega i
viðtali við Lundúnablaðið The
Observer: „Eg er fjármálamað-
ur með tilhneigingu til stjórn-
málaafskipta”. Hann hefur skrif-
að Nixon bréf og beöið hann að
Framhald á bls. 15.
Tyrkneski rithöfundurinn Yasar Kemal:
Að berjast gegn kúgun
meö því aö skrifa
Tyrkneski rithöfundur-
inn Yasar Kemal var
fyrir skömmu staddur i
Stokkhólmi, vegna s.]ón-
varpsupptöku á einu
verka hans. Dagens Ny-
heter hafði þá viðtal við
hann sem hér fer á eftir,
nokkuð stytt i þýðingu:
Frásagnargleði hans viröist
ótakmörkuð, og allt i einu segir
hann setningu sem skýrir ákafa
hans:
— Bezta leiðin til þess að berj-
ast gegn kúguninni er að skrifa
um hana.
Og það hefur hann gert i bókum
sinum, sem lýsa baráttu fólks til
þess að verða frjálst, baráttunni
fyrir mannsæmandi lifi. Hann
segist ekki einungis lýsa löndum
sinum, heldur öllum sem lifa viö
svipuð kjör. Bækur hans hafa
verið þýddar á 39 tungumál.
— Eg er mjög háður siðum og
hefð lands mins, segir hann, — og
hann fór að semja skáldverk eftir
að hafa fyrst safnað saman þjóð-
legum kvæðum og söngvum. Það
Yasar Kemal: Beztu sögur mlnar skrifa ég ekki
er mikið til af þeim, og farand-
söngvarar ferðast um og segja
frá atburðum sem hafa gerzt á
öðrum stöðum. A siðustu árum
hafa þeir orðið róttækari, og kem-
ur nú oft fratn i kvæðum þeirra
beinn pólitiskur áróður. Kemal er
sjálfur mjög ánægður með að far-
andssöngvari nokkur hefur lært
utanað eina af sögum hans, sem
hann siðan túlkar fyrir fólkið bet-
ur en höfundurinn, eða ekki siður
a.m.k.
1 bókum sinum hefur Kemal
m.a. lýst þvi hvernig dýrlingar
verða til og ýmsar helgisögur;
m.a. segir hann frá einum, sem
var gerður að helgum manni
þrjátiu sinnum. Og Kemal vill
láta taka þetta alvarlega og segir
aö svona fyrirbæri séu ekki bara
til þarna i Tryklandi hjá frum-
stæðu fólki, heldur alls staðar,
t.d. hafi Sviar sinn Ingmar Berg-
man.
Ein bóka hans hefur selzt i
300.000 eintökum i Tyrklandi og
verið mjög umtöluð og vinsæl,
trúlega um of, þvi fasistasamtök
ein söfnuðu eins miklu af henni og
hægt var og lét brenna á báli með
mikilli viðhöfn.
Það er eins gott að gera sér
grein fyrir þvi áður en lagt er út á
rithöfundarbrautina i Tyrklandi
að það er enginn dans á rósum.
Allir tyrkneskir rithöfundar okk-
ar aldar hafa verið i fangelsi og
sumir liflátnir. Kemai er fangels-
aður um það bil á 6 mánaða fresti.
Nú i dag er mest þörfin að segja
frá þvi, hvernig farið er með nátt-
úruna. í næstu sögu sinni ætlar
hann að lýsa þvi hvernig farið er
með ána, og sýna fram á að það
er samhliða kúguninni á mann-
eskjunni.
Kemal er mjög hrifinn af börn-
um og leikur sér mikið við þau.
Hann segir af þeim sögur:
— Það eru svo góðar sögur, að
ég vil ekki skrifa þær.