Þjóðviljinn - 13.12.1973, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 13. desember 1973. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
aö dæmum fortíðar til aö
varast víti í framtíðinni
Timaritiö Réttur, 3. hefti 56. ár-
gangs, er nýkomið út og er efnið
að vanda fjölbreytt og áhugavert.
Það er sem hér segir: Leiðari,
Landhelgin, Chile og hreiðrið á
Miönesheiði, grein eftir ölaf R.
Einarsson, Fasisminn í Chile og
viðbrögð verkalýðs heimsins, eft-
ir Einar Olgeirsson, Rikis-
stjórarnir, ljóð eftir Neruda,
grein eftir Sverri Hólmarsson um
Islandsferð breska rithöfundarins
Williams Morris fyrir hundrað
árum, minningargreinar um þrjá
baráttumenn úr fyrsta liðskjarna
Islenskra sósialista, sem létust i
sumar, greinarkorn um Hans
Teubner, sem stóð framarlega I
fylkingu þýskra kommúnista á
striðsárunum, ljóö eftir banda-
riska skáldið Carl Sandburg, Úr
ráöherra, samdi við Heath um
bráðabirgðavopnahlé i land-
helgismálinu. Sjálfsagt verða
einhver stórfróðleg leyniskjöl
viðvikjandi þessum atburðum af-
hjúpuð á sinum tima, þegar
stjórnarvöldum Bandarikjanna
og Bretlands þykir ekki ómaksins
vert að halda þeim leyndum leng-
ur. En okkur kæmi vel að vita
þetta aðeins fyrr, fremur en fyrst
eftir þrjátiu ár eða meir, eins og
fróðleikinn frá Þór Whitehead.
Hitt er annað mál að upp-
lýsingarnar frá Þór eru sem letur
á veggnum; af þeim er rökrétt að
draga lærdóm varðandi atburði,
sem fylgdu i kjölfar Keflavikur-
samningsins 1946. Það er lika gert
i forustugrein Réttar, þar sem
spurt er, hvort hótunum um beint
Hyggjum
30. mars 1949, þegar gasi og kylfum lögreglu og heimdallarskrils var beitt gegn almenningi, sem mót-|
mælti bolabrögðunum við að hnoða lslandi inn i Nató. Þá sýndi sig sem oftar, hversu grunnt er áfasism-
, anum I islensku borgarastéttinni, enda aðalflokkur hennar, ,,sjálfstæðis”flokkurinn, aö verulegu leyti
byggður upp af gömlum nasistum.
Hlutverk lögreglu og dómsvalds f borgaralegu þjóðfélagi er að sjálf-
sögöu ekki fyrst og fremst að vernda hinn almenna þegn fýrir afbrota-
mönnum, heldur valdaaðstöðu borgarastéttarinnar gegn launafólki. 1
þeim tilgangi beitir borgarastéttin hverju sinni þvi ofbeldi, sem þurfa
þykir, á tslandi sem annarsstaðar. Þeim sem eru svo barnalegir að
halda aö „þetta gerist aldrei hér” má benda á, aö leiötogar hérlendrar
verkalýöshreyfingar og sósialisma hafa þráfaldlega orðiö að sæta of-
sóknum af hálfu lögreglu og dómsvalds. Meðal þeirra, sem hnepptir
hafa verið i fangelsi að Skólavörðustig 9 vegna pólitiskra skoðana.er til
dæmis ekki eldri maður en núvcrandi iðnaðar- og heilbrigðsmálaráð-
herra Magnús Kjartansson.
Hugleiöingar í
tilefni síðasta Réttar
herfjötrum, grein eftir Einar 01-
geirsson, önnur grein eftir sama
höfund um Atlantshafsbanda-
lagið, grein um Þingvallafundinn
1873 eftir Einar Laxness og að
lokum Innlend viðsjá, þar sem
raktir eru atburðir í landhelgis-
málinu.
Svikaráð
Bandarikjastjórnar
Niðurstöður rannsókna Þórs
Whiteheads sagnfræðings, á
skjölum bandariska utanrikis-
ráðuneytisins, sem hann hefur
birt i greinaformi undanfarið,
sanna svo ekki verður um villst
að þegar frá upphafi hernáms
Bandarikjanna á Islandi sat
stjórn þeirra á svikráðum við Is-
lenskt sjálfstæði og var staðráðin
I að hafa her áfram i landinu eftir
striðiö, þvert ofan i þau loforð
sem bandariskir ráðamenn gáfu
Islenskum stjórnarvöldum.
Forustumenn svokallaðs Sjálf-
stæöisflokks þá voru sjálfsagt
engin mikilmenni, en þó efalaust
eitthvað gæfulegri en braskara-
bullur þær og andlitsleysingjar,
sem nú skipa forustulið flokksins.
Þannig er vikið að þvi i leiðara
Réttar nú að Ólafur Thors hafi
gugnað fyrir hótunum af hálfu
Bandarikjastjórnar 1946 og sam-
þykkt nauðugur að gera við þá
Keflavikursamninginn. Orðrétt
segir i leiðaranum: „Það var
vafalaust sá verknaður, er hann
(Ólafur) hafði i huga, þegar hann
svaraði venjulegu niði um
kommúnista á þingflokksfundi i
Sjálfstæðisflokknum (um að þeim
væri ekki treystandi) með þess-
um orðum: „Kommúnistarnir,
það eru þeir einu menn, sem ég
hef svikiö." „Vitaskuld var það
ekki stórmannlegt að gugna fyrir
ofbeldishótunum stórveldis og
gera við það þjóðhættulegan
samning, en ólikt er sú afstaða þó
mannlegri en afstaða núverandi
hernámssinna, sem vilja hafa
herinn hér af tveimur ástæðum
einkum : i fyrsta lagi vegna vonar
um bandariskt mútufé og i öðru-
lagi til hliöstæðra verka og herinn
I Chile, ef hérlendum marxista-
og umbótaöflum skyldi takast að
ná hliðstæðu fylgi og samfylkingu
Allendes tókst i Chile.
Var okkur hótað ofbeldi(
1949, 1951 — ogi 1973?
1 framhaldi af hinum fróðlegu
upplýsingum um baktjalda-
makkið i Islandsmálum á her-
námsárunum er eðlilegt að marg-
ur spyrji nú hvað hafi gerst á bak-
við tjöldin 1949, þegar okkur var
með kylfuhöggum þrælað inn i
Nató, i mai 1951, áður en herinn
kom, eða áður en ólafur Jó-
hannesson, núverandi forsætis-
hernaðarofbeldi hafi verið beitt
til að knýja forustum. okkar inn
i Nató og til að taka við hernum,
og hvort forustumenn okkar hafi i
þau skipti — likt og 1946 —- logið
visvitandi að þjóðinni til að fá
hana til að sætta sig við téðar ráð-
stafanir i stað þess að skýra henni
frá hótununum.
Ríkisstjórnin
framdi landráð
Varðandi komu hersins 1951
segir svo orðrétt i leiöara Réttar:
„En viö vitum hvað gerðist opin-
berlega: Islensk rikisstjórn baö
erlendan her um að gera innrás i
landið án samþykkis Alþingis, —
braut þannig landráðakaf la
hegningarlaganna,— framdi bein
lagaleg landráö."
Þetta er ekki annað en hver
skyni borinn íslendingur veit, en
aldrei sakar að á það sé minnst.
Það er staðreynd að vera Banda-
rikjahers hér á landi er alger lög-
leysa og hefur alltaf verið. Sam-
kvæmt islenskum lögum ber þvi
að lita á bandarisku dátana hér
sem sakamenn, og hver sá ts-
lendingur sem á einhvern hátt
reynir aö réttlæta veru þeirra hér
eða leitast við að fá hana fram-
lengda er þar með orðinn sam-
sekur. Að öllu eðlilegu ætti þvi
ekki að þurfa neinar viðræður við
Bandarikin um uppsögn her-
samningsins — við eigum fullan
rétt á að segja könunum að fara
heim fyrirvaralaust, svo að is-
lenskum lögum sé framfylgt. En
það er nú eins og það er: Einlægir
hernámsandstæðingar eru i mikl-
um minnihluta á Alþingi, en
borgaraflokkarnir ýmist staglast
enn á kaldastriðsrökum fyrir þvi
að fá að hafa óbreytt ástand eða
þeir velta vöngum yfir gervi-
lausnum.
Nató: Varðhundur
gegn alþýðu
þátttökurikja
t grein sem ber fyrirsögnina
Eðlisbreyting Atlantshafsbanda-
lagsins? er þvi haldið fram að
Nató hafi upphaflega verið
stofnað sem árásarbandalag á
sósialisk lönd.en síðan hafi stefna
bandalagsins breyst á þá lund, að
það skuli „einbeita sér gegn al-
þýðu Natólandanna, hvenær sem
hún er það sterk að sigur lýðræðis
og sósialisma sé hugsanlegur, —
og gegn frelsisbaráttu nýlendna,
hálfnýlenda og nýfrjálsra rikja.”
Um atriöi sem þetta má deila:
ég fyrir mitt leyti efast um að
höfuðhlutverk Nató hafi nokkurn-
tima verið annað en varðhunds-
hlutverk gagnvart alþýðu Vestur-
Evrópurikja, þar sem marxiskir
flokkar voru einmitt viöa mjög
sterkir eftir siðari heimsstyrjöld,
ekki sist sökum þess að þeir höfðu
hvarvetna verið lifið og sálin i
andspyrnuhreyfingunni gegn
nasistum. En hvað sem þvi liöur,
þarf enginn að efast um hvers
eðlis Nató hefur alla tið verið.
Varast þarf viti Dana
1 öðrum greinum þessaiieftis er
fróðleg skilgreining á atburðun-
um i Chile i tengslum við okkar
viðureign við hliðstæð og sömu öfl
og standa á bakvið illvirkin þar,
það er að segja bandariska
heimsveldisstefnu og innlenda
borgarastétt. — I fyrri heftum af
Rétti hafa undanfarið birst mjög
fróðlegar upprifjanir frá verka-
lýðsbaráttunni hérlendis á striðs-
árunum, og er aldrei nógsamlega
vakin athygli á þeirri fortið. Upp-
lausn velferðarþjóðfélags sósi-
aldemókrata i Danmörku, sem nú (
blasir við eftir kosningarnar þar,
er af sumum fréttaskýrendum
talin ekki hvað sist þvi aö kenna,
að forustumenn kratanna og
verkalý ðssa m taka nna hafi
trassað að minna almenning á
baráttuna, sem þaö kostaði aö
afla verkalýðnum mannsæmandi
lifskjara, svo og það að ennþá
væri óvinurinn, sérhyggjulýöur
borgarastéttarinnar, fyrir hendi i
þjóðfélaginu og reiöubúinn aö
hrifsa kjarabæturnar af fólkinu
aftur, ef sofnað væri á verðinum.
Danskur almenningur hafi verið
farinn að halda að kjarabæturnar
væru eitthvað sem alltaf hefði
veriö og óhugsandi væri að frá
honum yrði tekið. Þessvegna gaf
hann sig lýðskrumsáróðri á vald
með þeim afleiðingum, að nú
vaða uppi i Danmörku siðlaus
afturhalds- og sérhyggjuöfl, sem
engum hafði dottið i hug aö gætu
náð sér á strik i svo þroskuðu
þjóðfélagi, sem Danmörk
sósialdemókrata hefur verið
kölluð.
Velferðarllfskjörin:
ávöxtur baráttu
kommúnista á
millistriðsárunum
Þetta er það sem islenskt
launafólk má ekki láta sig henda
— að gleyma dæmum fortiðar-
innar og sofa á verðinum. Það má
ekki gleyma þvi að hin góðu lifs-
kjör, sem islenskur almenningur
nýtur nú, eru bein afleiðing
stjórnmála- og verkalýösbaráttu
kommúnista og annarra róttækra
sósialista á millistriðsárunum.
Og sú barátta var ekki átakalaus
hér fremur en annarsstaðar.
Borgarastéttin beitti hér eins og
annarsstaðar lögreglukylfum og
atvinnuofsóknum gegn baráttu-
mönnum verkalýðsins, og hún er
hvenær sem er reiðubúin aö gripa
til þeirra vopna og annarra, ef
hún aðeins þorir þaö fyrir verka-
lýðnum. Að baráttunni á milli-
striðsárunum er vikiö i
minningargrein Réttar um þá
þrjá, sem kvaddir voru i ágúst, þá
Guöbrand Guðmundsson, Arsæl
Sigurðsson og Kristin E. Andrés-
son. Um Guðbrand segir m.a.:
„Þetta er máske táknrænt fyrir
þau lifskjör, er alþýðu manna bjó
við á þessum krepputimum, og
koinmúnistarnir ekki sist urðu að
sæta, að Guðbrandur, — sem alla
ævi var fátækur maöur á venju-
legan mælikvarða —þótti I okkar
hópi þá standa sérstaklega vcl að
vígi h vað lifsafkomu snerti! Hann
hafði nefnilega fasta atvinnu.”Og
siðar I sömu grein segir: (,Guð-
brandur var um skeið i miðstjórn
Koinmúnistaflokksins, — lengst
af tiðkaðist ekki að birta nöfn
þeirra, cr þar voru, af ótta við at-
vinnuofsóknir og hugsanlegt bann
á flokknum.” Stuttar málsgrein-
ar sem þessar segja mikla sögu.
t þjóðfélagslegri baráttu is-
lenskra sósialista (i fróðleiks-
skyni fyrir krata og fleiri mætti
geta þess i framhjáhlaupi.aðoröiö
„jafnaðarmaður” er upphaflega
islensk þýðing á þvi alþjóðaorði)
hefur Réttur mikilvægu hlutverki
að gegna sem fræðilegt málgagn
og tengill gamallar sögu og nýrr-
ar. Tilvera sliks rits er eitt af skil-
yrðunum fyrir þvi, að islenskur
verkalýður lendi ekki i sama
feninu og frændur okkar Danir:
að gelyma baráttusögn sinni og
sofna á verðinum.
dþ