Þjóðviljinn - 15.02.1974, Síða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN i Föstudagur 15. febrúar 1974.
i 56. sinn eru fulltrúar ís-
lenskrar bændastéttar
komnir saman til Bún-
aðarþings hér i Reykja-
vik og munu ráða
ráðum sínum næstu tvær
til þrjár vikurnar. Tíminn
er ekki ákveðinn/ hann fer
eftir því, hve mörgum og
umfangsmiklum málum
verður vísað til þingsins,
en þegar blm. Þjóðviljans
leit þar inn annan dag
þingsins var almennt ekki
búist við langri þingsetu að
þessu sinni, þvi „aðeins"
var þá vitað um 15 mál,
sem fyrir þingið kæmu og
ekki gert ráð fyrir að neitt
þeirra mundi valda veru-
legum deilum
Hvaða gildi hefur þetta árlega
þing fyrir bændur i landinu? Er
þetta vettvangur til að rabba vitt
og breitt, kynnast og bera saman
skepnuhöld og horfur eða eru
þarna teknar örlagarikar mót-
andi ákvarðanir fyrir landbúnað-
inn?
Nú liggur fyrir alþingi endur-
skoðað frumvarp til jarðalaga,
þar sem gert er ráð fyrir að
byggðaráð heimamanna geri
m.a. tillögur um úthlutun og nýt-
ingu landssvæða hvert i sinu um-
dæmi og hafi allt að þvi úrslita-
vald um eigendaskipti og ráðstöf-
un jarða. Hver er afstaða bænda?
Trýggja þessi lög búrekstur á
jörðum og verða þau til að halda
sveitum fremur i byggð?
Með þessa hluti i huga svo og þá
spurningu hvaða mál þingsins nú
yrðu mikilvægust að þeirra áliti,
átti Þjóðviljinn stutt spjall við
nokkra þingfulltrúanna.
Aðallega veiðimenn,
sem sækja i Skaga-
f jarðarjarðirnar
— Búnaðarþing er ráðgefandi
stofun um öll helstu landbúnaðar-
mál, sem upp koma með þjóðinni,
sagði Gisli Magnússonbóndi i Ey-
hildarholti, Ripurhreppi, Skaga-
firði. Flest og jafnvel öll laga-
frumvörp þar að lútandi, sem
fyriralþingi koma, eru send Bún-
aðarþingi til umsagnar. Þetta er
semsagt ráðgjafarstofnun fyrir
landbúnaðinn, en hefur að sjálf-
sögðu ekki úrslitavald, þ.e. lög-
gjafarvald.
Stundum er einnig fjallað um
mál, sem snerta þjóðina i heild og
ekki eru einskorðuð við landbún-
að eða bændastéttina. Hvað þá
um viðkvæm mál? Gerið þið t.d.
ályktun um herstöðvamálið?
— Nei. Þvi miður.
Gisli kvaðst álita, að jarðalaga-
frumvarpið ætti tvimælalaust að
öðlast lagagildi ef til vill með
smábreytingum, og vonast til að
Gisli Magnússon
það yrði til að halda jörðum i
byggð og tryggja að þær yrðu
nýttar til búrekstrar. Talsvert
væri um að aðrir aðilar og fjár-
sterkari en bændur byðu i jarð-
irnar.
— í Skagafirði eru það aðallega
veiðimenn, sem sækjast þannig
eftir jörðunum, sagði hann.
Um mikilvægasta málið nú
vildi Gisli engu spá. Aðeins væru
komin fram um 15 af kannski
Stefán Halldórsson
Litið
inn á
Magnús Sigurðsson
Búnaðarþing
40—50 og ótrúlegustu mál ættu til
að verða mikilvæg hitamál, þegar
farið yrði að ræða þau.
Rekstargrundvöllur
ræktunarsambandanna
knýjandi mál
— Þetta eru samtök bænda til
að koma ýmsum sinum áhuga-
málum fram og mest gildi Bún-
aðarþings kannski að fjallað er
um þau málefni, sem uppi eru
hverju sinni varðandi landbúnað
og lif fólksins i sveitunum og i
dreifbýli, ekki sist þau mál, sem
Iöggjafarþingið er að fjalla um,
þvi þeim málum, sem varða land-
búnaðinn er yfirleitt visað til um-
sagnar Búnaðarþings, sagði Stef-
án Halldórsson, bóndi á Hlöðum,
Glæsibæjarhreppi, Eyjafirði.
— Einskorðar þingiðsigvið þau
áhugamál ykkar, sem varða
landbúnaðinn beint?
— Það er langmest fjallað um
þau mál, en lika koma fram á
Búnaðarþingi ýmis mál, sem
heyra til di'eifbýlinu öllu, en yfir-
leitt eru ekki tekin fyrir hér
flokkspólitisk mál.
Jarðalögin samkvæmt frum-
varpinu áleit Stefán verða til bóta
i öllum tilvikum, þótt eitthvað
þyrfti að visu enn að laga það til,
þvi brýn nauðsyn væri fyrir sveit-
irnar að geta haft meiri stjórn á
sinum byggðamálum. — Það hef-
ur færst i vöxt á siðustu árum,
sagði hann, að braskað er með
jarðir, hlunnindajarðir allskonar,
bæði veiðijarðir, malartekjujarð-
ir og fleiri, og þeim haldið i óeðli-
lega háu verði, þannig að það er
ekki fyrir bændur að hef ja búskap
á slikum jörðum eða kaupa þær.
En með þessum lögum geta
sveitastjórnir haft nokkra stjórn
á kaupum og sölu jarða til að
tryggja að þær séu áfram i bú-
setu, séu þær á annað borð bú-
setuhæfar, og til að tryggja að
þær iendi ekki i höndum fjár-
sterkra aðila, sem nota þær i allt
örðum tilgangi en til búskapar.
Af þeim málum, sem fram voru
komin á miðvikudag taldi Stefán
tillögu frá alþingi um umhverfis-
mál þýðingarmikla, en mikilvæg-
asta málið þó rekstrargrundvöll
ræktunarsambandanna. Rekstur
ræktunarsambandanna hefði
gengið illa undanfarin ár viða um
land. Þau hefðu upphaflega feng-
ið rikisstyrk við stofnun 1947, en
siðan gengið illa að endurnýja
vélakostinn.
— Vegna fjárhagsörðugleika
hafa ræktunarsamböndin neyðst
til að leigja út verkfærin til ann-
arra aðila,-og þá fyrst og fremst
Vegagerðar rikisins og það hefur
aftur valdið þvi, að bændur hafa
fengið minni vinnu og á mun ó-
heppilegri tima en ella.
Það má ekki slita sundur
félagskerfi sveitanna
— Búnaðarþing hefur ráðgef-
andi áhrif á lagasetningu alþingis
varðandi landbúnaðarmál, en
beinir einnig til alþingis málum
að eigin frumkvæði, sagði Magn-
ús Sigurðsson bóndi á Gilsbakka,
Hvitársiðu i Borgarfirði. Þetta er
veigamesta hlutverkið, en ótelj-
andi önnur mál landbúnaðarins
koma einnig upp hér og yfirleitt
látum við okkur fátt mannlegt ó-
viðkomandi. Þó reynum við að
leiða hjá okkur deilumál, sem
ekki snerta landbúnaðinn beint,
þvi annars gætum við karpað hér
i það óendanlega, þvi auðvitað
hafa menn hér mismunandi
stjórnmálaskoðanir.
Magnús sagði bændur yfirleitt
ánægða með jarðalagafrumvarp-
ið, sem væri tilkomið að þeirra
frumkvæði og sprottið af þeirri
þungu ásókn i jarðnæðið af hálfu
þéttbýlisfólks, sem leitt hefur til
vandræða i sumum sveitum.
— Einstakir fjársterkir aðilar
hafa gert mikið af þvi að kaupa
upp hlunnindajarðirnar, sagði
hann, sérstaklega veiðijarðirnar,
einkum hér suðvestanlands i ná-
grenni þéttbýlisins. Það er boðið
hátt verð i þessar jarðir og menn
standast það náttúrlega ekki, en
hrepparnir, sem hafa forkaups-
réttinn, ráða ekki við að nota
hann.
Með lögunum væri gert ráð fyr-
ir stjórn á meðferð landsins,
byggðaráðum i hverju héraði,
sem hefðu áhrif á ráðstöfun jarð-
næðisins og meiningin væri að
reyna að hafa stjórn á hvaða land
væri notað til landbúnaðar, hvaða
land undir t.d. sumarhúsasvæði
o.s.frv.
— Við sveitafólkið gerum okkur
grein fyrir, að þéttbýlisfólkið þarf
að eiga aðgang að landinu og geta
Snæþór Sigurbjörnsson
notið náttúrunnar, sagði hann, en
þetta verður að vera skipulagt
þannig, að ekki séu teknar jarðir
úr ábúð og slitið sundur félags-
kerfið i sveitunum, sveitafélögin
veikt og bókstaflega slitið sundur
nágrennið ef svo má orða það.
Um slikt hefur verið talsvert i
mörgum hreppum, ekki sist i
minu héraði, Borgarfirðinum.
Magnúsi fannst erfitt að meta,
hvað yrði mikilvægasta málið á
þinginu, það kæmi oft ekki i ljós
fyrr en eftir á. En hann vildi
vekja sérstaka athygli á tillögu
um kjötrannsóknastöð, sem gæti
átt eftir að verða þýðingarmikil,
ekki sist fyrir samskipti fram-
leiðandans og neytandans. Oft er
deilt um gæði vöru einsog kjöts,
t.d. um það hve feitt það skuli
vera, sagði hann, en slik rann-
sóknastofnun mundi jöfnum
höndum móta kjötgæðaþróunina i
framleiðslunni og fræða almenn-
ing, sýna t.d. neytendum framá,
hvað er i rauninni æskileg vara.
— Og svo er útflutningur hrossa
klassiskt deilumál hér á þinginu
og hefur enn einu sinni verið lagt
fram, svo það er um nóg að rífast
ef menn vilja!
Verðmæti framleiðslu
metið eftir gjaldeyri
— Hér mætast málin, að ofan og
neðan, sagði Snæþór Sigurbjörns-
son, bóndi á Gilsárteigi i Eiða-
þinghá, S.-Múl. um Búnaðarþing-
ið! Mörg mál eru send hingað til
umsagnar frá alþingi, bæði frá
einstökum alþingismönnum og
deildum og nefndum þess og eins
senda hingað mál til meðferðar
einstakir bændur, bændasamtök,
búnaðarfélög og aðalfundir bún-
aðarsambanda og margir fleiri
aðilar, t.d. hefur Kvenfélagasam-
band Norðurlands nú beint þvi til
Búnaðarþings og Búnaðarfélags
Islands að verðleggja vörur, unn-
ar úr islenskri ull.
Þetta er heimilisiðnaður, sem
ekki hefur verið greiddur sem
skyldi og ullin er geysiverðmæt
vara. Okkur bændum hefur
stundum verið legið á hálsi fyrir
að vanhirða ullina, sem á sér
ýmsar ástæður, en hún er vissu-
lega i of lágu verði til framleið-
enda. Viðhorfið hefur samt breyst
og ástæðan er að nú er ullin orðin
undirstaða stórfellds iðnaðar,
bæði i verksmiðjum og við heim-
ilisiðnað. Hún er orðin útflutn-
ingsverðmæti og það er svo um
marga, að þeir fara ekki að
sprerra eyrun og gera sér grein
fyrir verðmætinu, fyrr en eitt-
hvað gefur gjaldeyri. Innanlands-
neysla, hvort sem er til fæðis eða
klæðis, er ekki talin til verðmætis
i okkar dýrtiðarþjóðfélagi, þótt
hún spari dýran innflutning.
Af jarðalagafrumvarpinu ef að
lögum yrði vænti Snæþór þess, að
það hjálpaði til að halda jörðum i
byggð, þar eð það auðveldaði
mönnum bæði að komast yfir
jarðir og ætti að koma i veg fyrir
óeðlilegt brask manna, sem vildu
festa lausafjármuni sina i fast-
eignum.
Af þeim málum sem komin
voru fyrir þingið taldi Snæþór
stærst erindið um endurskoðun
laga um jarðræktar- og húsa-
gerðarsamþykktir i sveitum.
— Þetta varðar fjárhag rækt-
unarsambandanna, en starfssvið
þeirra hefur færst mikið út miðað
við það sem eldri lög gera ráð fyr-
ir, sagði hann. I stað þess eina
hlutverks að rækta jörðina hefur
þróunin orðið sú, að vélar rækt-
unarsambandanna hafa verið
notaðar t.d. á vetrum til að halda
opnum samgöngum, bæði þjóð-
vegum, heimreiðum á sveitabæi
og einnig flugvöllum viða um
landið.
Þróunin hefur þvi miður orðið
sú i heilbrigðismálunum, að erfitt
er að fá lækna útá landsbyggðina,
t.d. á Austfirði, þar sem mjög
viða vantar lækna i læknishéröð.
Tveir læknar sem sitja á Egils-
stöðum þurfa t.d. að þjóna lækn-
ishéraðinu I Borgarfirði, Djúpa-
vogi, Breiðdal, og ákveðinn tima
á þessum vetri á Seyðisfirði lika,
og hafa þeir tekið flugvélar i sina
þjónustu. Á Egilsstöðum hefur
nýlega verið stofnað flugfélag og
það var héraðslæknirinn sem var
aðalforgöngumaður að stofnun
þess. Ræktunarsambandið sér
svo um að halda flugvöllunum
opnum, svo flugvélarnar nýtist
bæði til læknisþjónustu og flutn-
inga.
En fjármál ræktunarsamband-
anna íiafa þvi miður ekki verið
svo góð sem skyldi, rekstrarfé
hefur vantað og fé til endurnýj-
unar tækjanna og vandamál f jár-
hagsgrundvallarins verður að
leysa.
Hefur mestan áhuga
á jarðhitaleit
— Þetta er æðsta ráð landbún-
aðarins, sagði Lárus Ag. Gislason
bóndi að Miðhúsum i Hvolhreppi,
Rangárvallasýslu, um gildi Bún-
aðarþingsins og tók að öðru leyti i
sama streng og þeir hinir um
verkefni þess. — Hér komum við
með okkar kröfur og reynum að
ýta þeim fram einsog aðrar stétt-
ir, sagði hann, en við erum nú
yfirleitt heldur hógværir, bænd-
urnir.
Hann sagði, að það hefði verið
rétt hjá formanni Búnaðarfélags-
ins, Ásgeiri Bjarnasyni, i setn-
ingarræðu, að hagur bænda hefði
batnað að undanförnu og minni
munur væri nú á milli tekna
þeirra og annarra stétta. Vildi
hann þakka það m.a. góðærinu sl.
tvö ár, en einnig hinu, að leiðrétt-
ing hefði fengist á verðlagsgrund-
vellinum.
Það kemur fram, að þegar
fjallað var um jarðalagafrum-
varpið á Búnaðarþingi i fyrra var
það samþykkt með einu mótat-
kvæði, — Lárusar. Hversvegna
var hann á móti þvi?
— Þótt ég viðurkenni afar-
marga kosti frumvarpsins, sagði
Lárus, hefur það lika marga galla
og ég greiddi atkvæði á móti til að
vekja athygli á göllunum, svo það
yrði betur skoðað. Aðalgallana
taldi hann að setja byggðaráð og
þarmeð skerða völd sveitastjórn-
anna sjálfra að hans áliti. Eins
sagðist hann vera á móti þvi að
leggja niður Landnám rikisins, en
það felst i frumvarpinu.
— Ég vil þvert á móti fá þvi
aukin verkefni. Upphafleg verk-
efni hafa minnkað, það voru aðal-
lega nýbýlin, og nú vil ég láta það
Lárus Ag. Glslason
fá uppbyggingu heykögglaverk-
smiðja, sem ég álit eitt af
stærstu málum landbúnaðarins
núna.
Merkasta málið af þeim, sem
fram voru komin, taldi Lárus
vera jarðhitarannsóknir i dreif-
býlinu.
Orkumálin eru svo þýðingar-
mikil núna, sagði hann, og þá ekki
sist að finna og nýta jarðhitann.
—vh