Þjóðviljinn - 15.02.1974, Blaðsíða 9

Föstudagur 15. febrúar 1974. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
af erlendum vettvangí
Uppreisnin í
LlP-verksmiöjunni;
Upphaf
eöa
endalok?
eftir Árna Bergmann
Hagræðing
og verkafólk
Verklýðsbarátta hefur haft
mikla tilhneigingu til að leita i
mjög fastan farveg: Samtök
launþega fást við launamál,
vinnutima, orlof, öryggi á vinnu-
stöðum og þar fram eftir götum.
Atvinnurekendur hafa að sjálf-
sögðu áhuga á að viðmælendur
þeirra fari sem minnst út fyrir
þennan ramma, af ótta við þann
pólitiska sprengikraft sem verk-
lýðsbarátta á nýjum vettvangi
gæti leyst úr læðingi.
En alltaf öðru hvoru ber veru-
leikinn sjálfur upp vandamál sem
þarf að taka nýjum tökum. bau
eru ekki hvað sist tengd þróun
stórfyrirtækja sem eiga útibú
viöa, i mörgum löndum, og kaupa
upp smærri fyrirtæki til þess eins
að leggja þau niður, eða þá að
eigin útibú eru lögð niður sam-
kvæmt hagræðingaráformum. Þá
vaknar sú spurning, hvað starfs-
fólkið fær gert sér til varnar.
Hvaða rétt hefur það eftir tiu eða
tuttugu eða þrjátiu ára starf við
verksmiðju, starf sem ef til vill
hefur gengið frá föður til sonar?
Eiga verkamenn að sætta sig við
það, að afkomu þeirra og framtið
sé ógnað með handaupprétting-
um nokkurra fjármálamanna i
fjarlægri höfuðborg? Og einatt er
ekki aðeins spurt um hlutskipti
starfsfólksins sjálfs — máski er
viðkomandi fyrirtæki eða útibú
ein af fáum stoðum litils bæjar; ef
það er úr sögunni vofir hnignun
yfir heilu samfélagi.
Fyrir nokkrum mánuðum sögð-
um við hér i blaðinu frá allfrægu
dæmi úr Þýskalandi. Kapitalisti
einn i vestur-þýskum smábæ
hafði siglt i algjört strand gler-
gerð sinni og ætlaði að loka. En
um 300 starfsmenn hans neituðu
að sætta sig við þau málalok og
héldu áfram að reka glergerðina
upp á eigin spýtur. Þeir endur-
nýjuðu framleiðsluna og réttu
fyrirtækið við fjárhagslega — um
leið breyttu þeir um starfsháttu
og skipulag, komu á stórauknum
launajafnrétti, unnu sjálfir
stjórnsýslustörf i sjálfboðavinnu
og þar fram eftir götum. Og þeir
eignuðust fyrirtækið.
Við snúum hjólunum
Þetta mál hefur þó ekki orðið
nándar nærri eins frægt og LIP-
málið svonefnda i Frakklandi,
sem hefur verið eitt mesta hita-
mál þar i landi um tiu mánaða
skeið og mest tiðindi hjá verk-
lýðshreyfingunni siðan 1968.
LIP heitir úraverksmiðja i
bænum Besancon, og er hún
kennd við stofnanda sinn. Hún
hafði i um það bil áratug átt i erf-
iðleikum, framleiðslan hafði vax-
ið mun hægar en hjá öðrum
frönskum úraverksmiðjum. Ekki
varð bent á neina skynsamlega á-
stæðu fyrir erfiðleikumfyrirtækis-
ins aðra en að þvi væri blátt á-
fram illa stjórnað. Svo fór að lok-
um að forstjórinn gafst upp og
lýsti LIP til gjaldþrotaskipta —
má vera að svissneskir meðeig-
endur i fyrirtækinu hafi átt nokk-
urn hlut að máli i þeirri ákvörðun.
En svo brá við að verkafólkið
neitaði að sætta sig við þetta.
Fyrst var það um þrjátiu manna
Undirritun samkomulags; fyrirtækið lifir, en biðu allir ósigur?
Verkafólk hjá LIP fagnar nýju ári
hópur sem neitaði að leggja niður
verkfærin, en þeim fjölgaði fljótt
meðal verkafólksins, sem komust
að þeirri niðurstöðu, að þeir væru
sá auður sem fengi hjólin til að
snúast. Og þvi væru það einmitt
þeir sjálfir sem ættu að taka á-
kvarðanir um það hvort fyrirtæk-
iö yrði áfram rekið.
samband kommúnista, sakað
CFDT („lýðræðissinna”) um að
hafa með hinu nýja samkomulagi
velt þeim byrðum sem þyngstar
verða á herðar verkafólksins. En
CFDT kveðst á hinn bóginn bera
það traust til hinnar nýju forystu
fyrirtækisins að allt muni fara á
hinn besta veg.
Átök
Þetta gerðist i april, og þegar
komið var fram á sumar var
framleiðsla komin i fullan gang.
Þettá vakti firna athygli. Fulltrú-
ar hinna þriggja verklýðssam-
banda, kaþólskra, sósialista og
kommúnista,kepptustum að lýsa
yfir stuðningi sinum við starfsfólk
LIP og lofa framtak þess. Fræði-
menn vinstrisinna settu á langar
tölur um þá fræðilegu læridóma
sem vinstrihreyfingin mætti af
þessari sögu draga. Stuðnings-
menn LlP-fólksins tók m.a. þátt i
að skipuleggja sölu á úrum þeim
sem það nú sjálft framleiddi og
gat boðið með betri kjörum en
aðrar verksmiðjur.
Eigendurnir, sem höfðu ætlað
að gefa fyrirtækið upp á bátinn,
brugöust hinir verstu við og
heimtuðu að stjórnvöld sendu lög-
reglu á vettvang og kæmu i veg
fýrir þennan „nytjastuld” á verk-
smiðjunni. Enda þótt samninga-
viöræður væru þá hafnar við full-
trúa rikisstjórnarinnar og at-
vinnurekendasamtakanna, lét
lögreglan til skarar skriða þann
14. ágúst. Tók hún verksmiðju-
byggingarnar og lokaði verka-
fólkið úti. þrátt fyrir mikla and-
stöðu ibúa Besancon og sam-
stöðuhreyfingu um land allt.
Samkomulag
Siðan þá hefur á ýmsu gengið,
en loks var undirritað samkomu-
lag i málinu þann 29. janúar.
Samkvæmt þvi á rekstur LIP að
hefjast aftur þann fyrsta mars og
gengur fyrirtækið inn i nýja sam-
steypu úraframleiðenda. Stjórn-
völd vilja þar með lýsa þvi yfir.
að málinu sé lokið, en óánægja
með þetta samkomulag er það
mikil og margvisleg, að þa'ð má
óliklegt heita að hinn nýi friöur se
tryggður.
Starfsfólk LIP fær þvi fram-
gengt að fyrirtæki þess verður
ekki lagt niður, og það fær að
halda þvi kaupi sem það hafði
komið á meðan það stjórnaði
sjálft og er hærra en annars gildir
i hliðstæðum iðnaði. Á hinn bóg-
inn verða ekki nema 300 endur-
ráðnir til vinnu þann fyrsta mars.
Að visu er þvi heitið að taka hina
600 aftur til starfa i byrjun sept-
ember og um næstu áramót — en
með þvi skilyrði samt, að fyrir-
tækinu vegni það vel, að stjórn
þess telji það unnt. Þessir siðustu
skilmálar hafa vakið upp ákafar
deilur meðal fulltrúa hinna ein-
stöku verklýðssamstaka hjá LIP
og utan. Sérstaklega hefur CGT.
Áhyggjur frjáls
framtaks
En atvinnurekendur eru liklega
enn áhyggjufyltri út af máli þessu
og hugsanlegum afleiðingum
Ce que
les travailleurs
ont découvert
dans Lip
occupé
par Edmond Mairo. Charlon Piagot, '
Andre Acqutor. Raymond Burgy.
Jacqucs Chérdque. Fredo Mcutet.
Jean-Paul Murcier, Claudo Perrtgnon.
niilttants CFDT
Ein af mörgum bókum: Hvað
fundu verkamenn í LIP þegar
þeir höfðu fyrirtækið á vaidi sinu?
þess. Þeim finnst að vegið hafi
verið að valdi þeirra og „frjálsu
framtaki” með þeim hætti að það
kunni að draga dilk á eftir sér.
Gabriel Mathey i miðstjórn
franska atvinnurekendasam-
bandsins segir t.d. um samkomu-
lagið um LIP: „Ég tel. að rikis-
stjórnin hefði aldrei átt að skipta
sér af þessu máli. Hér var um
gjaldþrota fyrirtæki að ræða. og
þaðhefði áttað mæta venjutegum
lögmálum kaupsýslu til að rétt-
læti væri fullnægt. Við búum i
landi frjálshyggju. en lög hafa
ekki verið virt, og það er hörmu-
legt”.
Atvinnurekendur munu einnig
hafa áhyggjur af þeim áhrifum
sem fordæmi baráttu starfsfólks-
ins við LIP mun hafa. Þeir vita
nú, að þeir geta ekki lokað útibú-
um sinum eins og ekkert sé. Að
verkamenn vita einnig sitt af
hverju um skiptingu valdsins i
þjóðfélaginu. Og að þessir verka-
jnenn hafa fengið nóg af að biða
eftir þvi, að forstjóra þóknist að
se8já þeim. hvað atvinnurek-
endasambandinu finnist. eða
Framhald á 14. siðu.