Þjóðviljinn - 12.01.1975, Qupperneq 2

- f.c,r<í
U j *
2 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 12. janúar 1975.
Umsjdn: Vilborg Harðardóttir
Hver er
rétt skipan
mála
um baráttuleiö kvennahreyfingarinnar?
Höfundur eftirfarandi greinar,
Ari Trausti, sem talsvert hefur
skrifaö um þjóðfélagsmál undan-
farin ár, og tilheyrir hinum rót-
tækari armi vinstri hreyfingar á
tslandi, segist hafa fylgst meö
skrifum hér á jafnréttissíöunni
frá þvi aö hún sást fyrst i Þjóö-
viljanum.
Af innihaldi hennar má ljóslega
draga þá ályktun, skrifar hann,
að islensk kvennahreyfing nú-
timans, er enn á byrjunarstigi.
Ennfremur aö umræöur um mál
kvenna hafi veriö af skornum
skammti, enda má segja aö
vinstri hópar og fiokkar sneiöi
nokkuö vendilega framhjá
kvennabaráttunni. Baráttulinan
sem fram kemur á jafnréttis-
síðunni er sambland af óllkum
skoöunum einstaklinga, allt frá
þvi er kalla má kvenrembing
(femfnisma) — borgaraleg stefna
-tilréttrar baráttulinu — þeirrar
er tekur miö af stéttabaráttunni
og afstööu vinnandi alþýðu.
Sjaldgæft er að karlar hefji máls
á einhverju hér innansiðu, svo nú
ætla ég að leggja nokkur orö I
belginn. Stuttlega þó.
Tvöföld kúgun.
Konan hefur um langan aldur
veriö kúguð. Ekki aðeins sem
kvenvera, heldur einnig (með
fáum undantekningum) sem
hluti þeirrar stéttar, sem hún til-
heyrir. Vinnandi alþýða landsins
telur um 80% þjóðarinnar, þaraf
konur liðlega helmingur, séu
heimavinnur meðtaldar.
Takmark framsækinna afla er
að binda endi á þessa tvöföldu
kúgun. Höfuðvandinn er að strika
út þá leið sem barátta kvenna
verður að fylgja svo árangur
náist. Ein forsenda lausnar er aö
skilja hvernig ólikir þættir
kúgunarinnar eru tengdir inn-
byröis og svo þjóðfélaginu. Litum
á þrjú dæmi.
X er gift forstjóra skipafélags
og bankaráðsmanni (og meö-
eigandi hans). Y er eigandi
litillar bókabúðar.
Z vinnur aðallega heimavið en
gripur i fisk, þegar tarnir koma.
Þetta eru fulltrúar borgara-
stéttar, smáborgarastéttar, og
verkalýðsins. Liti menn á kúgun
konunnar aöeins kynbundna og
að hún stafi af „ofriki karla”
mætti Imynda sér að unnt væri að
stilla X, Y og Z undir einn hatt og
karlmönnum sem aðalandstæö-
ingi. Þetta er borgaralega afstað-
an. Liti menn hins vegar á þá
staðreynd að X, Y og Z hafa alls-
endis ólika stööu I þjóðskipulag-
inu, I atvinnunni og menningar-
lifi,er ekkj unnt að gera X, Y og Z
upp sameiginlega hagsmuni i
einu og öllu. Hver er þá hin fram-
sækna afstaða?
Til þess að geta svarað þvi
verður aö athuga hvort
kynbundin undirokun er þung-
vægari stéttarlegri, og hvor er
forsenda hvorrar — þvi auðvitað
geta X, Y og Z allar búið við
gamalt siðferðis- og lifsmynstur
kynhlutaverkaskiptingar og
afturhalds, þó X sé arðræningi en
^rðrænd Um efna- i og
stéttarlega kúgun gegnir
öðru máli. Söguþróun-
in sýnir að kynbundin undir-
okun er afleiöing stéttaskiptingar
frá fornu fari, löngu fyrir daga
auðvaldsins. Ólik framleiðslu-
staöa karla og kvenna og ýmissa
þjóöfélagshópa leiddi fyrst til
eðlilegrar verkaskiptingar og
fl jótlega til undirokunar
almúgans og um leið kvenna.
Auknum efnalegum völdum og
lykilstörfum (t.d. veiðum) fylgdu
þjóöfélagsvöld meiri en áður.
Með öðrum orðum: Stéttarleg
undirokun er forsenda kyn-
bundinnar undirokunnar, og hvor
um sig viðheldur hinni.
Sú stéttarlega er lika þungvæg-
ari, sem sést hvað best i
auðvaldsþjóöfélaginu og þar með
af dæminu um X og Z, þar sem
verkakonan, sem sætir tvöfaldri
kúgun, er meira okuð en X.
Framsækin afstaða er þvi ekki
fólgin i að krefjast „jafns réttar”
til að ná stöðu X eða Y eða karla
þeirra — heldur réttar til fullrar
vinnu, sömu launa og karlar, dag-
heimila, fullrar menntunarað-
stöðu o. fl. og beina spjótum að
undirrót meinsins, stéttaþjóð-
félaginu. „Við viljum liggja
ofaná” — er þvættingur. „Til
baráttu fyrir jafnrétti kvenna á
grundvelli vinnandi alþýðu” er
dæmi um hið rétta kjörorð.
Auðvaldið er
höfuðandstæðingurinn
1 allri baráttu verður að leita að
rótum meinsins. 1 kvenna-
baráttunni þýðir það samt ekki að
einungis skuli herjað á aðra teg-
und undirokunarinnar en ekki
hina. Heldur er átt við að
höfuöþunganum verður að beina
að grundva 11 arat r i ðum
tvöfaldrar kúgunar.
Flestar konur hafa a.m.k.
þriþætt áþjánarhlutverk i is-
lensku þjóðfélagi:
1. Sem húsmæður og uppalend-
ur barna — þ.e. aðilar er hlúa að
og endurnýja vinnuafl, sem
borgararnir kaupa.
2. Sem sá hluti vinnuaflsins,
sem auðvaldið getur ýmist lokkað
að atvinnutækjunum eða sent
heim til pottanna, eftir þvi hvað
þjónar hámarksgróðasókn þess
og breytilegum hag. Stór hluti er
neytendur og óframleiðinn þjóð-
félagshópur, um leið.
3. Sem láglaunahópur við
tilgreind „kvenmannsstörf”.
Augljóslega stafar ekkert af
þessu af „ofriki karla” — heldur
einkaeign pipuhattalýös á at-
vinnutækjum, þjóðfélagsvöldum
þeirra og gróðasókn. Auk þess
mætti vera ljóst að ef auðvaldið —
atvinnurekendur og rikisvald
þeirra — afnæmi þessi hlutverk
kvenna stæði það ekki deginum
lengur.
Grundvöllur kúgunarinnar,
margumrædd forsenda
þjáningarinnar er auövaldiö. Þar
er höfuðandstæðinginn að finna,
hvort sem handhafinn er Gissur
Gullrass eða frú Gullrass —
höfuðandstæðingurinn er ekki
Jón Jónsson alþýðumaður.
Sósialisk kvenna-
hreyfing eða ekki
sósialisk?
Nú er svo að vinnandi alþýða og
sérlega þá verkalýðurinn (karlar
og konur) eiga i stöðugri efna-
legri og pólitiskri baráttu við
sama vald og treystir og lifir á
tvöfaldri undirokun konunnar.
Baráttulinan i kvennahreyfing-
unni getur ekki annað en tekiö
mið af stéttabaráttunni, úr þvi
andstæðingur hennar er öörum
sameiginlegur.
Verkefni hreyfingarinnar felst
þvi I:
Margir telja eina af ástæðunum fyrir vaxandi sjálfsvitund kvenna og
þarmeð kvennabaráttu vera siaukna þátttöku þeirra á vinnumarkaön
um, þar sem þær lenda I verst launuöu, einhæfustu og oft erfiðustu
störfunum. — Myndin er af málverki Diego Rivera : Vélvæöing.
■ að fylkja saman öllum
konum sem unnt er að ná saman
til baráttu fyrir brýnum hags-
munamálum og framsækinni
fræðslu — gegn nefndum
áþjánarhlutverkum.
■ að fylkja til baráttu með
vinnandi alþýðu I stétta-
baráttunni. Mestu máli skiptir að
baráttan beinist hlutlægt að
auðvaldinu, þótt huglægar for-
sendur séu ólikar.
I þessu skyni þarf kvenna-
hreyfingu og verkalýðshreyfingu
(verkalýðsflokk + stéttarfélög)
Nú spyrja eflaust margir: — Úr
þvi að auðvaldið er aðaland-
stæðingurinn, hvert er markmið
baráttunnar og grunnur?
í svari við þessu er fólgin einna
mesta hættan á rangri afstöðu.
Suinir benda nefnilega á ákveðna
staðreynd, sem sé að fullkomin
frelsun konunnar undan öllu oki
er aðeins möguleg með rústun
auðvaldsþjóðfélagsins og
uppbyggingu sósialisks og
kommúnisks þjóðfélags, og svo’
er skjótlega dregin sú ályktun að
þess vegna sé öll „sérstök
kvennabarátta óþörf” eða enn
verra, að hana „megi aðeins
heyja á grundvelli sósialismans.”
Rétt er vissulega að markmið
baráttunnar er að reisa alræði
alþýðunnar, það er rétt að
sósialistar og kommúnistar eru
fremstir i kvennafylkingunni —
en ályktunin er röng og sneiðir
fram hjá aðalvandanum, nefni-
lega þeirri staðreynd að konur
eru ekki sósialistar að meiri-
hluta. Og þær verða alls ekki
sósialistar fyrst og svo liðsmenn
kvennahreyfingarinnar!
Nú geta konur verið félagar i
samtökum eða flokkum réttrar
gerðar, enda er það þeirra að
reka sósialiskan og kommúniskan
áróður á þeirra vegum — en sem
einangraðir hópar frá fjöldanum
komast þær konurnar ekki hænu-
fet nær takmarkinu.
Leið samfylk-
ingarinnar
Hvers kyns framsækin barátta
fyrir afmörkuðum baráttumálum
notar leið samfylkingarinnar.
Hún verður að taka mið af
vitundarstiginu almennt (og sér-
tækt) og þekkingu fjöldans — og
þvi hvar óvininum er skeinuhætt-
ast við núverandi aðstæður —
nefnilega að hróflað verði við
Framhald á 22. siðu.

ORÐ
jr
i
BELG
Faðerni og móðerni
ekki jafnt metið?
Inga.sem búsett er erlendis,
segist hafa verið að athuga á-
kvæðin um islenskan rikis-
borgararétt. — Ég var að
fletta honum Fjöivis minum,
skrifar hún, og rakst ma. á
þessa setningu:
„Barn fái islenskan rikis-
borgararétt við fæðingu 1) ef
það er skilgetið barn islensks
föður, 2) ef það er fætt hér á
landi og er skilgetið barn
móður sem hefur isl. rikis-
fang, enda eigi faðir þess
hvergi rikisborgararétt, eða
barnið fær ekki rikisfang hans
við fæðingu, 3) ef það er óskil-
getiðog móðir þess er islensk-
ur rikisborgari.”
Og við sem höfum verið að
telja okkur trú um, að amk. i
lagabókstafnum sé nokkurn-
veginn rikjandi jafnrétti kynj-
anna þótt framkvæmdin sé
svo önnur!
Forréttindi karla
í sundlaugunum
Margar konur, sem stunda
sundlaugina i Laugardal — og
gufubaðið þar, hafa látið i ljós
óánægju sina með hve körlum
og konum er mismunaö varð-
andi aðgang að gufubaðinu.
Það virðist semsé varla til
þess ætlast, að þær konur, sem
bæði stunda vinnu úti og eru
húsmæður, geti nokkurntima
komistþangaðmeð góöu móti.
Um helgar, þegar fólk á fri, er
það aðeins opið körlum, bæði
laugardaginn og sunnudaginn.
Mánudaga og miðvikudaga
eiga hinsvegar konur allan
daginn svo og föstudags-
morgna.
— En hvaða útivinnandi
húsmæður komast i miðri
viku? spyrja þær. — Eftir
vinnutima á kvöldin, er venju-
lega svarið, en þá gleymist að
einmitt á þeim tima eru þess-
ar sömu konur á harðahlaup-
um við að kaupa i matinn og
elda hann fyrir fjölskylduna
auk annarra heimilisstarfa.
Upphaflega var gert ráð
fyrir, að gufubað yrði fyrir
bæði karla og konur við
Laugardalslaugina. En það
hefur aldrei komist i verk að
byggja nema annað þeirra. Ef
það væri ekki svo þröngt sem
raun er á væri i sjálfu sér ekk-
ert á móti þvi að karlar og
konur fengju aðgang að
gufunni samtimis. En meðan
aðstaðan er aðeins einn litill
gufuklefi verður að gera þá
kröfu að bæði kyn fái jafnan
aðgang og skipt verði á milli
þeirra helgardögunum, karl-
menn fái td. laugardaginn og
konur sunnudaginn aðra vik-
una og svo öfugt þá næstu.
Ekki nóg að
rausa og röfla
Kona, sem vinnur á fjöl-
mennum vinnustað, sem er
nokkuð úr alfaraleið og þar
sem meirihluti starfsfólks er
konur sagði leiðindasögu:
Vinnutimi hefst kl. niu á
morgnana, matartimi er
klukkustund og vinnutima
lýkursiðankl.5.30Fæstir utan
yfirmannanna fara heim i

mat, þarsem strætisvagna-
ferðir eru ógreiðar og langt að
fara. Þessvegna var almennur
áhugi á að stytta matartimann
i hálftima og fá siðan að fara
hálftima fyrr heim siðdegis.
Ekki sist konurnar (flestar
billausar) höfðu hug á slikri
breytingu og um þetta var tal-
að fram og aftur i matar og
• kaffihléum þartil ein tók á sig
rögg og talaði um þetta við
yfirboðarana.
Ekki þóttust þeir geta staðið
að sliku nema að vel athuguðu
máli, en sögðust gera það ef
meirihluti starfsfólksins færi
framá það.
En viti menn! Sama fólk og
áður var búið að ræða máliö af
áhuga treysti sér nú ekki til að
standa að álitsgerö, beiðni eða
einhverju viðlika. Og matar-
timinn er enn óbreyttur.
Þetta mál, sem ekki er stór-
vægilegt i sjálfu sér, er gott
dæmi um til hve litils er fyrir
samstarfsfólk að rausa og
röfla og lýsa óánægju sinni
hvert við annað, eins og svo
algengt er á vinnustöðum, ef
það hefur svo ekki þá stéttar-
vitund sem með þarf til að
standa saman um málið þegar
á reynir. — vh