Þjóðviljinn - 23.03.1975, Blaðsíða 20

20 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 23. marz 1975.
brenndu þorpi
vinnuafl fyrir herraþjóðina, átti
að svipta þær menntun og helst
fækka þeim að nokkru. Slik
„grisjun” var sérstaklega reynd i
Hvitarússlandi. Það er augljóst af
frásögnum um þorpin 600, sem
brennt var og ibúum útrýmt, að
eitthvað annað og meira var á
seyði en að ,,refsa” fyrir skæru-
hernað eins og gert var i öllum
hernumdum löndum með gisla-
töku og fjöldaaftökum. Það var
beinlinis stefnt að útrýmingu
fólks i stórum stil.
Hér fara á eftir nokkur sýnis-
horn af frásögnum þessarar
skeifilegu samantektar, sem birt
var i timaritinu Oktjabr, no. 9 og
10 i fyrra.
Konan sem myrt
var tvisvar
Fyrst fer frásögn konu sem
Fekla heitir Krútlova frá þorpinu
Oktjabrski. Dag þann sem hún
segir frá var hún „drepin tvisv-
ar”, og komst samt lifs af, ein af
þúsund manns. Hún er nú 65 ára
að aldri.
„Ég átti þá heima þarna á móti
verksmiðjunni. Ég hljóp þangað
og undir reykháfinn. Ég skreið
þar inn og þar sitja þá i strompin-
um fjórir af okkar körlum. Einn
var meira að segja skæruliði, hin-
ir ekki. Maðurinn minn var i
hernum en börn átti ég ekki, ég
var ein. Þarna sit ég um stund og
þá kemur þar að nágranni minn.
Hann hét Grib. Hann kemur sem-
sé og segir:
— Þið skulið skriða út, þjóð-
verjar dreifa miðum og ætla að
láta ökkur fá te og brauð. Komið
þið, það er allt i lagi með þá, það
er sagt að þeir gefi mönnum að
reykja.
Þessir menn tóku sig til og
skriðu út. Þeir voru siðan teknir
og farið með þá i klúbbinn.
Ég sat lengi lengi i reykháfin-
um og hugsaði: ætti ég ekki held-
ur að koma mér heim i skúrinn
minn. En við áttum skúra sem
stóðu i röð við verksmiðjuna.
Þegar ég var rétt komin að
skúrnum sá ég að þjóðverjar
voru þar fyrir með kúahóp sem
þeir höfðu rekið saman. Ég hugsa
þá með mér: best að ég standi hjá
þessum kúm. En þar voru fjórir
menn og litu eftir kúnum. Ég
hugsa þá með mér: best ég reki
kýrnar svo þeir sjái ekki að ég er
konan i húsinu. Þvi þeir spurðu
marga og mig lika:
— Sáuð þér ekki húsfreyjuna úr
þessu húsi?
Ég sagði:
— Hún er farin sú, hún er ekki
hér.
En þarna var ég sjálf komin.
Þvi ég var hrædd i strompinum,
hélt að þjóðverjar mundu kasta
sprengju þangað, sprengja verk-
smiðjuna og þá hefði ég farist
þar. Betra að deyja þar sem
frjálsara er um mann en i þvi
járnarusli.
Ég gekk inn i skúrinn minn og
þar var þá þjóðverji fyrir, en ég
ætlaði að fela mig þar. Ég leysti
þá kúna mina, rak hana út og stóð
við hópinn og vonaði hann þekkti
mig ekki ef ég færi.að reka kýrn-
ar. En þjóðverjarnir komu og
tóku mig og ráku mig á undan
sér.
Ég velti þvi fyrir mér, hvert
þeir væru að fara með mig. Við
komum að klúbbhúsinu og var ég
rekin þangað inn. 1 klúbbhúsinu
sitjum við svo lengi lengi, um tvö
hundruð manns. Þá segi ég:
— Kerlingar, þýskararnir
drepa okkur hérna.
— Ó, nei.
Þarna var Grib lokaður inni
lika, sá sem hafði kallað á okkur
út úr strompinum. Og þá segi ég:
— Hann Grib kom og kallaði á
son sinn og okkur öll þaðan.
Þá segir hann:
— Vertu ekki hrædd. Þeir eru
að leita að fjölskyldum skæruliða.
Það verður fundur.
Nú, við biðum svo eftir þessum
fundi. Klukkan er fimm og enginn
fundur. En þjóðverjarnir liggja
allir upp á járnbrautaruppfyll-
ingunni. Og miða vélbyssunum á
klúbbhúsið. Við horfum á þá út
um gluggana og þeir liggja
þarna. Með hauskúpumerki...
Hérna var eitthvað hvitt saumað
á búninginn. Svo voru þeir með
einskonar flöskur við beltið, gul-
ar, á við brennivinspela. Þessum
flöskum hentu þeir i klúbbhúsið
og það kviknaði i. Enginn fundur.
Það var kveikt i okkur utan frá.
Þeir sprautuðu á klúbbinn og
hann logaði allur. Einn af okkur,
sem var bókhaldari á skrifstof-
unni, braut upp gluggann og stökk
út með syni sinum. Og svo ein-
hver kona. Alls stukku þarna út
fimm manneskjur. Um leið og
þau stukku út sendu þjóðverjarn-
ir við járnbrautina skothrið yfir
þau. Þau hlupu hvert á eftir öðru
eins og gæsir og öll féllu þau. En
ég var fyrir aftan, datt hálfvegis
út um gluggann. Þarna var
skurður og runnar. Undir glugg-
anum var vatn og snjór undir. Ég
lá i þessum skurði. Ef að eldurinn
hefði staðið á mig þá hefði ég
brunnið þarna i skurðinum. En
vindurinn var af hinni áttinni og
stóð á geymslurnar. Þær brunnu
lika.
Þarna lá ég, en fólkið æpti og
veinaði og ýlfraði. Þau voru að
deyja. öllum röddum, það var
alveg óbærilegt.
...Þarna lá ég lengi og hugsa.
Best ég fari til Rúdno, þar á ég
kunningja, kannski felur mig ein-
hver. Kannski eru einhverjir eftir
á lífi þar.
Ég stóð á fætur. Ekki einu sinni
kött að sjá eða spörfugl, grafar-
kyrrð um allt... Gat það verið að
ég væri éin eftir i heiminum? Ég
hugsa sem svo: betur að þjóð-
verjar skjóti mig, eða ... Annars
verð ég að lifa ein i heiminum.
Jæja ég hugsa mér að ég skuli
fara til Rúdnó. Enga þjóðverja
var að sjá, þeir höfðu brennt
Oktjabrsk og voru farnir.
Ég var öll blaut. Skuplan min
hafði orðið eftir klúbbhúsinu og
skóhlifar af flókastigvélunum og
þau höfðu blotnað upp i vatninu...
Af mér leggur gufu eins og reyk.
Ég hélt það hefði kannski kviknað
i mér, fallið á mig brandur úr
klúbbnum. En það var ekki.
Þangað kom ég berhöfðuð. Ég
gekk að skúr einum við hús i út-
jaðri þorpsins. Þar stend ég og
heyri óp.... Þvilik óp, drottinn
minn, þvilik óp. Þeir höfðu þá
ráðist inn i þorpið hinum megin
frá og voru að reka fólkið á undan
sér, konurnar allar. Og flugvélar
fóru að skjóta á landið.
Ég stend við þessa hlöðu og
hugsa sem svo að ég skuli gá hvað
er að gerast. Þjóðverji kom auga
á mig um leið og ég gægðist fyrir
hornið. Aha, hann hljóp til min
og fór að berja mig með byssu-
skeftinu. Það blæddi úr kinn og
vörunum og tennurnar i mér
skekktust allar. Munnurinn var
fullur af blóði. Ég þurfti að ná
blóðinu út úr mér með fingrunum
til að anda.
Ég var rekin inn i skrifstofuhús
samyrkjubúsins. Fólkið, sem þar
var, sagði eins og hafði verið sagt
hjá okkur, að þjóðverjarnir
mundu velja úr og skjóta þá sem
eru skæruliðar en sleppa hinum.
Þá segi ég:
— Góðurnar minar, það er búið
að hafa svoleiðis fund hjá okkur,
það er enginn á lifi, allir brunnir
inni. Svo að það fer eins fyrir okk-
ur öllum, verið alveg róleg...
Nú, þarna var okkur haldið
lengi lengi. Þeir byrjuðu á karl-
mönnunum, þeim sem voru i öðru
herbergi. Þjóðverjarnir spurðu
einn pólitsæja (svo voru kallaðir
innfæddu kvislingar sem gegndu
lögregluþjónustu hjá þjóðverj-
um):
— Hvar er þessi maður sem
kann þýsku?
Þier kölluðu hann upp með
nafni. Hann gaf sig fram og sagði
eitthvað á þýsku. Þeir tóku undir
axlir hans, fóru með hann burt og
drápu hann. Annan fundu þeir
sem hafði verið, held ég, i Þýska-
landi i fyrra striðinu. Búmm, þeir
sendu kúlu i hausinn á honum.
Þá réðust karlmennirnir á
dyrnar. Ef að þeir hefðu gert það i
tima þá hefðu þeir getað hrifsað
til sin rifflana. Ef þeir hefðu bara
vitað... Þeir brutu upp dyrnar,
fimm menn gátu skotist út og
sluppu. Þeir flugu eftir akrinum.
Nú, þeir drápu hina karlmenn-
ina og við heyrðum að þeir skip-
uðu eklunum fyrir:
— Takið af þeim treyjur, ný
flókastigvél og gamósiur og húf-
urnar.
Þeir tóku af þeim drepnu húfur
og treyjur, settu þetta á þrjá
vagna.
Svo var komið að okkur.
Þeir komu með stóran kartöflu-
kassa og settu á hann vélbyssu.
öðru hvoru kom þjóðverji inn og
sótti þrjár, fjórar, fimm mann-
eskjur i einu, eins og hann gat ýtt
út á undan sér. Þvi hver vill
ganga undir byssukjafta? Nú,
móðir tekur með sér sín börn,
heldur utan um þau og fellur.
Fjölskyldurnar faðmast og fallat
Og þeir skjóta og skjóta úr vél-
byssunni.
Eg stóð fyrir aftan og lét ekki á
mér kræla. Hinar horfa i glugg-
ann og sjá allt.
— Þarna brennur dóttir min og
barnabörnin.
Og það fór engin að gráta,
hugsa sér.
Þarna voru þeir að skjóta, en
hinum megin var slökkvistöð
þorpsins. Þar sátu ennþá karl-
menn. Konurnar voru lokaðar
inni sér til að skjóta þær og karl-
arnir sér. Stærri börnin höfðu þeir
lokað inni með körlunum en þau
minnivoruhjá okkur. Þarna voru
konur lika frá Bobrújsk sem
höfðu flúið hingað til að bjarga
sér.
Við vorum aðeins sjö eftir, öil-
um öðrum hafði verið hent út
fyrir. A gólfinu voru stórar rifur.
Ég tróð höndunum i eina rifuna
og náði upp einni fjöl.
— Komið þið hingað, segi ég.
Sjálf var ég komin niður i
gryfju undir húsinu. Og allar hin-
ar á eftir mér.
Þjóðverji kom að sækja okkur
sem eftir vorum, en við höfðum
falið okkur, i þessari gryfju.
Þarna voru börn lika og hvað þau
æptu, drottinn minn. Þjóðverjinn
opnaði gryfjuna og öskraði:
— Upp með ykkur.
Við hreyfðum okkur ekki. Hver
vill ganga undir byssukjafta?
Hann fór þá að berja okkur i höf-
uðið með byssunni. Þá fóru þær
að skriða upp. Þær konur sem
ekki gátu gengið út fyrir, voru
skotnar beint uppi yfir okkur.
En ég og önnur kona frá Rúdno,
hún er enn á lifi, jáá, hún var með
telpu, litla ennþá, á öðru ári, við
skriðum lengra, undir gólfbita.
Ég var öll i blóði og sandi, ég
stakk andlitinu i sandinn til að
hósta ekki.... Þarna liggjum við,
gryfjan var opin og þeir ráku nið-
ur hausana til að gá hvort að ein-
hver væri eftir. Þeir sáu ekki til,
það var dimmt orðið. Það var
tunglskin, ég man það vel. Þeir
skimuðu um og sögðu svo við ekl-
ana.
— Takið hálm og kveikið i.
Eklarnir þorðu ekki annað,
náðu i hálm og settu á gólfið bæði
i þessu herbergi og hinu. Þá var
kallað:
— Berjið inn glugganaí
Þeir gerðu það og lögðu þá og
borðin og hurðirnar ofan á hálm-
inn.
— Kveikið i!
Það var gert.
— Snúið vöndla og hendið ofan i
gryfjuna!
Þeir héldu þar væri fólk enn og
vildu kæfa það. En það slokknaði i
hálminum og reykurinn náði ekki
til okkar.
Þarna lágum við undir gólfinu
alla nóttina, og þeir skutu eld-
flaugum svo það var bjart hjá
okkur stundum svo að saumnál
hefði sést. Hvað áttum við að
gera, verslingarnir. Herra minn
sæll og trúr! Þeir höfðu kveikt i
og við heyrðum þegar strekha
(mæniásinn) féll. En það var i
slökkvistöðinni en ekki hjá okkur,
eldurinn i okkar húsi slokknaði...
Framhaid næsta sunnudag.
FYRSTI HLUTI
/»Ég er f'rá brenndu
þorpi" heitir samantekt
þriggja sovéskra rithöf-
unda, Adamovitsj, Bril og
Kolesnik, sem byggir á
samtölum við um þrjú
hundruð manns, sem á sín-
um tíma komust lífs af
þegar um 600 þorp í Hvíta-
rússlandi voru brennd af
sveitum Hitlers.
Eins og menn vita ætluðu
nasistar að útrýma gyðingum og
gengu hart fram i þvi. Þeir höfðu
einnig uppi áætlanir um afdrif
slavneskra þjóða. Þær voru
metnar af fræðimönnum Himml-
ers og ákveðið lauslega hve mikið
væri i þeim af ,,góðu” blóði (mest
i tékkum), átti að gera það fólk að
þjóðverjum. Að öðru leyti áttu
slavneskar þjóðir að vera ódýrt
Konan sem
var myrt
tvisvar
Hvltarússland 1941 — úr albúmi þýsks liðsforingja.