Þjóðviljinn - 16.11.1975, Blaðsíða 2

Margrét R.
Bjarnason
fréttamaö-
ur segir
frá ráö-
stefnunni
„Um konur
og fjölmiöla”
2 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 16. nóvember 1975.
Umsjón: Vilborg Haröardóttir.
Launa- og
stööumismunun
í norrænni
blaöamanna-
stétt
ÓRAUNVERULEG
KONUMYND
FJÖLMIÐLANNA
Þær Friöa og Margrét fóru á
vegum Kvenréttindafélags Is-
lands, sem fékk boð um þátttöku,
en sex þátttakendur voru frá
hverju hinna landanna, þaraf þrir
útnefndir af blaðamannafélögum
landa sinna og þrir af kvenrétt-
indafélögunum. Alls urðu þátt-
takendur 26 frá Danmörku, Nor-
egi, Finnlandi, Sviþjóð og Islandi,
allt konur sem starfa að ein-
hverju leyti við fjölmiðla, en tvær
sem von var á frá Færeyjum,
komust ekki þarsem þoka haml-
aði flugi.
Ráðstefnan var haldin i
Voksenásen, rétt fyrir ofan
Holmenkollen við Oslo, og stóð
i þrjá daga. Efni ráðstefnunnar
var skipt i tvennt, sagði Margrét,
og fjallað annarsvegar um starf
kvenna við fjölmiðla og hinsvegar
um mynd konunnar i fjölmiðlum.
Voru flutt erindi og siðan unnið i
starfshópum.
— Torild Skard, forseti lög-
þingsins, sem er önnur af tveim
deildum norska þingsins, hélt
inngangserindi, sem hún kallaði
„Konur og vald” og fjallaði mjög
skemmtilega um valdastöðu eða
öllu heldur valdleysisstöðu
kvenna á hinum ýmsu sviðum
þjóðlifsins, allt frá her, lögreglu
og dómstólum til kirkjunnar, — i
efnahagslifinu, verklýðshreyfing-
unni, stjórnmálum, menntakerf-
inu og i fjölmiðlum. Það kom
fram hjá henni m.a., að á norska
stórþinginu eru nú 16% þing-
manna konur og hlutfall kvenna i
rikisstjórninni hefur aldrei farið
yfir 1/5. Af æðstu stöðum i ráðu-
neytum, frá skrifstofustjórum og
uppúr hafa konur hæst komist i
6%.
Fjögra vikna athugun sem gerð
var 1973 leiddi i ijós, að konur
voru innan við fjórðungur þeirra
sem töluðu i sjónvarpi og útvarpi
og athugun á menntakerfinu
sýndi, að af stúdentum, sem hófu
háskólanám voru 29% konur, en
af þeim sem luku náminu voru
konur aðeins 17%.
Torild benti á, að engar konur
væru i ritstjórastöðum dagblað-
anna, hinsvegar væri meira um
það hjá vikupressunni og reyndist
hið sama gilda i hinum löndunum
þegar fulltrúar gerðu grein fyrir
launum og starfskjörum kvenna i
fjölmiðlum i hverju landi fyrir
sig.
Hlutfall
í stéttinni
Við samanburð á hlutfalli
kvenna i blaðamannastétt liggur
tsland nokkurnveginn i miðju.
Konur eru 14,6% félagsmanna i
norska blaðamannasambandinu,
15,1% i þvi danska, tæplega 20% á
íslandi, 27% i Sviþjóð og 30% i
Finnlandi. Konur eru i svipuðu
hlutfalli I yfirmannastöðum fjöl-
miðla i Finnlandi og er ástandió
að þvi leyti skást þar.
Sú almenna mynd sem
norrænir fjölmiðlar draga
upp af konunni er brengluð
og óraunveruleg og verður
að breytast. Þetta var ein-
róma niðurstaða ráðstefn-
unnar „Um konur og fjöl-
miðla" sem nýlega var
haldin í Noregi með þátt-
?
■
HIN ALSÆLA
EIGINKONA
MEÐ GÓÐA
FYRIRVINNU,
GOTT HÚS,
GÓÐAN BÍL,
GÓÐ BÖRN...
I Sviþjóð höfðú verið könnuð
laun karia og kvenna i blaða-
mennsku i þrem aldursflokkum
og kom þar i ljós, að ungar konur i
starfinu, 22—23 ára, höfðu heldur
hærri laun en jafngamlir karlar,
sömuleiðis 32—34 ára, en þær sem
voru 40—44 ára höfðu ekki nema
töku blaðamanna frá
fimm Norðurlandanna.
Þar var einnig borin sam-
an staða karla og kvenna í
blaðamennsku og reyndist
mismunun allmikil, eink-
um í sambandi við stöðu-
veitingar, en einnig hvað
snertir launakjör víðast
hvar, nema helst á íslandi.
91% af launum jafnaldra sinna af
karlkyni.
En einsog annarsstaðar eru það
karlmennirnir sem verða rit-
stjórar i Sviþjóð, og svo langt
gengur það að af 22 sérstökum
kvenna- og fjölskyldublöðum rit-
stýra konur aðeins helmingnum
eða 11, við hin 11 eru karlar rit-
stjórar. A 100 dagblöðum i Svi-
þjóð finnst ein kona sem er rit-
stjóri, 5—6 konur skrifa ritstjórn-
argreinar og nokkrar eru ritstjór-
ar menningarsiðna dagblaðanna.
...en þeir fylgja
ekki
eiginkonunum!
Fyrir utan ritstjórastöðurnar
er áberandi mismunur kynjanna i
erlendum fréttaskrifum og sjald-
gæft i öllum löndunum að konur
annist þau. En ástæðan er ekki
mismunandi áhugamál eða hæfi-
leikar, heldur hin, að erlendir
fréttamenn Norðurlandablað-
anna og fréttastofanna þurfa
mikið að ferðast og titt, að þeir
hafi bækistöð i útlöndum 2—3 ár.
En konur i blaðamennsku eiga
venjulega erfiðara með að kom-
ast að heiman en karlar og þar að
auki gefa ritstjórar sér þá for-
sendu varðandi búsetu erlendis,
— og hafa þar sjálfsagt nokkuð tií
sins máls, — að eiginmenn blaða-
kvenna segi ekki svo glatt upp
störfum sinum til að fylgja kon-
unum i útlegðina, þótt alltaf sé
Þátttakendur héðan voru
tveir, þær Fríða Björns-
dóttir blaðamaður á Tím-
anum og Margrét R.
Bjarnason fréttamaður út-
varpsins, og fékk jafnrétt-
issiðan Margréti til að
segja frá helstu atriðum
ráðstefnunnar.
náttúrlega gengiðað hinu visu, að
kona fylgi eiginmanninum hvert
sem hann fer og hvernig sem á
stendur um hennar störf.
Launamismunun
Launamismunun er hvarvetna
áberandi nema helst hér hjá okk-
ur og t.d. i Danmörku þar sem
samið er um sömu lágmarkslaun,
en siðan yfirleitt yfirborgað, er
þessi svokallaða „persónulega
aukagreiðsla” eða yfirborgunin
alltaf hærri hjá körlunum. Þeir fá
þannig i yfirborgun að meðaltali
17,79% af launum, en konurnar að
meðaltali 12,81% i almennri
blaðamennsku. Meðal ritstjórn-
arfulltrúa er yfirborgun karla að
meðaltali 21,51%, en kvenna
13,3%.
1 Finnlandi eru fleiri konur
starfandi blaðamenn en i nokkru
hinna landanna og þá jafnvel i
yfirstöðum, en samt kom fram i
athugun sem gerð var hjá útvarpi
og sjónvarpi 1971, að 67% stjórn-
enda þátta voru karlar. Laun
kvenna i þessum störfum eru að
meðaltali 4% lægri en karla og
þykir gott miðað við annað, þvi
þar kom fram við rannsókn, að
laun kvenna yfirleitt eru að með-
altali um 30% lægri en karla, —
t.d. fá konur i iðnaðinum aðeins
72% af launum karla við iðnaðar-
störf.
Arslaun norskra kvenna i
blaðamennsku eru að með-
altali 9% lægri en karla i stéttinni.
Við athugun á verkaskiptingu
kom i ljós, að af þeim konum, sem
vinna við dagblöðin eru 3% i
hærri stöðunum, 2% á miðlungs-
stiginu og 95% i lægst metnu
störfunum, en meðal karlanna
voru tilsvarandi hlutfallstölur
15%, 13% og 72%. Á vikublöðum
og timaritum voru hlutföllin
þannig að af konunum voru 13% i
hærri stöðunum, 8% miðlungs og
79% i lægst metnu stöðunum, en
af körlunum voru 39% i þeim
hæstu, enginn miðlungs og 61% i
neðsta flokknum.
Og hvernig
lítur þetta út
á Islandi?
— Ég vil taka fram, að sú taln-
ing sem ég gerði fyrir ráðstefn-
una var mjög gróf, segir Margrét,
— en eftir þeim upplýsingum sem
ég aflaði mér frá blöðunum,
hljóðvarpi og sjónvarpi taldist
mér til, að á ritstjórnarskrifstof-
um dagblaðanna ynnu rúmlega
100 manns og þaraf 25 konur,
flestar blaðamenn, nokkrar
handrita- og prófarkalesarar og
einstaka við ljósmynda- og filmu-
arkiv o.þ.h.
Við dagblöðin eru samanlagt
um 20 ritstjórar, ritstjórnarfull-
trúar og fréttastjórar — enginn
þeirra er kona! En á öðrum deild-
um blaðanna, þ.e. við skrifstofu-
störf, auglýsingar, afgreiðslu,
hreingerningar, akstur og pökkun
eru starfandi kringum 90 konur
og karlar um 50. A rekstrardeild-
um blaðanna má telja 20 stöður
yfirmannastöður eða „stjórastöð-
ur” (framkvæmdastjórar, skrif-
stofustjórar, auglýsingastjórar,
gjaldkerar o.s.frv.) og i 4 af þess-
um 20 eru konur.
Gróf talning hjá hljóðvarpi og
sjónvarpi leiddi i ljós, að af 23
stjórnunarstöðum skipa konur 5
og auk þeirra eru i fulltrúastöðum
i háum launaflokkum 4 konur, en
fulltrúar við rikisútvarpið eru
annars i mörgum mismunandi
launaflokkum. Af 8 fréttamönn-
um sjónvarpsins eru 2 konur og af
11—12 fréttamönnum hljóðvarps-
ins 4 konur auk fréttastjórans
sjálfs og er tiltölulega hæst hlut-
fall kvenna við blaðamennsku-
störf á fréttastofu útvarpsins.
önnur lausleg talning hjá rikis-
útvarpinu sýndi, að af þeim sem
eru i 20. launaflokki eða hærri eru
77% karlar og 23% konur, en neð-
an við 20. launaflokk eru 45%
karlar og 55% konur.
Konur i blaðamennsku hér fá
yfirleitt sömu laun og karlar fyrir
sömu störfin, en mikið vantar á
varðandi stöðujöfnun einsog töl-
urnar sýna. Konur hafa öðru
hverju ritstýrt vikublöðum, en
mesta framför i þvi efni að und-
anförnu er kannski að kona var
ráðin ritstjóri tslendings, sem er
pólitiskt fréttablað.