Þjóðviljinn - 16.11.1975, Blaðsíða 17

Sunnudagur 1«. nóveniber 1975. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 17
tNIELS HAFSTEIN
SKRIFAR
UM MYNDLIST
Opiö bréf
til þín
Komdu fagnandi!
Ég verð að senda þér linu i
skammdeginu, til þess að fá út-
rás, til þess að létta á hjartanu .
Það ku vera svo heilnæmt að
skammastog rifast, það hreinsar
sálina og gerir likamann sveigj-
anlegri i aðvifandi vindum. En
kannski er það þó mannskemm-
andi að nöldra á prenti, ég veit
það ekki, en þjóðfélagið er svo
yfirmáta alvarlegt og þungt i vöf-
um, andlegheitin upphafin og inn-
römmuð eins og skiliri af heilög-
um anda, að smávegis hliðarhopp
af veginum mjóa hljóta að orka á
einhvern svo hann raskist i deyfð-
inni, verst ef sami maður truflast
af lestrinum. En það er nú svo,
þegar endurtekningin frá þvi i
fyrra og hitteðfyrra riður húsum,
að maður óskar þess heitast að
vera gæddur kristilegu um-
burðarlyndi, og mikið væri það
dásamlegt að geta samsamast
þessari lamandideyfð i menning-
unni um stund, — þangað til búið
er að skrapa saman i farareyri til
annarra landa.
Veistu það, að endurminning-
arþjóðfélagið islenska er lýsandi
dæmi um minnimáttarkennd
gagnvart andlegum afrekum, all-
ir eru svo fjarskalega ánægðir
með sitt, i vitundinni um forn af-
rek, rósrauður bjarmi þátiðar-
innar skin ætið við þegar kikt er
út um kofadyrnar, — framtiðin er
eitthvað sem stjörnuspekingar
fjölmiðlanna bera ábyrgð á. Vig-
reifir menn eru þagðir i hel, það
þykir út i hött að hugsa upp á nýtt,
næstum þvi sjálfsmorð að skipta
um skoðun.
Minnimáttarkenndin birtist i ó-
trúlegustu myndum, t.d. er deilan
um Klambratúnshúsið skýrt
dæmi um það hvernig saman-
þjappað afl fjöldans slær vopnin
úr höndum ráðandi manna. Litil-
magninn, hinn fyrirlitni og út-
skúfaði, verðurpersónugervingur
almennings, sá miðpunktur sem
snUist er um. Þjóðin er nefnilega
svo langt á eftir i timanum, svo
illa meðfarin af vanhugsuðu
skólakerfi og uppeldisháttum, að
hið nærtækasta úr þekkjanlegu
umhverfi verður hennar hald-
reipi. Engu má fórna, ekki taka
áhæ ttu. Það eralltaf eilif hræðsl-
an við endurskoðun gamalla
gilda, það vantar kjark til að kú-
venda. Ef þú hefur lesið Innan-
sveitarkróniku kannastu við
þessa klausu:
„Þvi hefur verið haldið fram að
islendingar beygi sig litt fyrir
skynsamlegum rökum, fjár-
munarökum varla heldur, og þó
siður fyrir rökum trúarinnar, en
leysi vandræði sin með þvi að
stunda orðhengilsháttog deila um
titlingaskit sem ekki kemur mál-
inu við, en verði skelfingu lostnir
ogsetji hljóðan hvenærsem kom-
ið er að kjarna málsins. Afturá-
móti klífa þeir þritugan hamarinn
til að verða við bænarstað vina og
frænda, enda mundi landsbygð á
íslandi hafa lagst niður fyrir
mörgum öldum ef eigi væri svo.
Þó er enn ein röksemd sem is-
lendingar eru fúsir að hlita þegar
alt um þrýtur, en það er fyndni,
má vera aulafyndni.”
Langhundurinn i kringum
Klambratúnshúsið er orðin ansi
slitin aulafyndni, báðir aðiljar
hafa andskotast i málinu, af litlu
viti og með enn minni fyrir-
hyggju, ekki sist vegna þess að
báðir hóparnir eru fulltrúar arg-
asta afturhalds og ihaldssemi.
Það er ekkert undarlegt þótt
mönnum hlaupi kapp i kinn þegar
verja þarf innprentað listmat,
stuðningur hvers liðsmanns er
nauðsynlegur þáttur i baráttunni
gegn þeim sem ráðast á þetta list-
mat, annars vegar á raunveru-
leikadýrkunina og náttúrustæl-
ingarstefnuna, hins vegar á einn-
aráttar-akstur forhertrar kliku,
fámennrar en samhentrar sem
ráðskast hefur með myndlistar-
mál þjóðarinnar um langan ald-
ur.
En þessi barátta fer ekki ein-
göngu fram i sýningarsölum, les-
endabréfum dagblaðanna og i
munnlegum viðræðum, heldur
smeygir hún öngum sinumi hvern
þann kima sem hýsir myndlist af
einhverju tæi.
A sunnudaginn var fór fram
uppboð á innrömmuðum
myndum i Súlnasal Hótels Sögu,
að viðstöddu fjölmenni, þ.á.m.
mátti kenna mörg þekkt andlit úr
pólitik og viðskiptum, svokallað-
an peningaaðal borgarinnar, ný-
rika sem gamalgróna, sem fjár-
festir Mistum. Ég stóð við i rúma
tvo tima og kynnti mér þetta
undarlega fyrirbrigði, skráði
verðið á góssinu og virti fyrir mér
fólkið. Þarna voru myndir á
fleygiferð upp og niður sýningar-
skerm, skvaldur og glasaglaum-
ur, sterk ljós og röggsamur
stjórnandi sem manaði fólkið til
að kaupa, kaupa og kaupa. Allt
þetta minnti furðumikið á vöru-
markað eða rýmingarsölu í ein-
hverju stórmagasini, yfirborðs-
glans á öllu, sérlega lélegar
myndir glæstum römmum, og
lagerinn seldist upp. ömurlegasti
þáttur sjónarspilsins gerðist
strax i upphafi þegar væmin
mynd eftir þekktan föndrara var
hengd á skerminn: ung kona bauð
5000 krónur i gripinn, fullorðinn
maður hækkaði um 1000 krónur.
Konan stóð rétt hjá mér og var
fróðlegt að fylgjast með henni
þegar fram liðu stundir: fyrst var
hún glaðleg og spennt á svip, þá
smádökknaði andlitið af of öru
blóðstreymi, loksins var hún
komin með hitasóttargljáa í aug-
un. Varirnar voru strengdar, nas-
irnar flenntar, röddin skrærk og
hátónúð, hún neri saman höndun-
um af æsingi, — ef einhver hefði
rétt henni simaskrána mundi hún
hafa rifið hana i sundur! Myndin
var svo slegin manninum á rUm-
ar 80.000 krónur. Það kostuleg-
asta vjö þetta allt saman var þó
það, að nákvæmlega eins mynd
má kaupa i hvaða „málverka-
verslun” sem er fyrir 3000 krón-
ur! En hér er það náttúrulega
aðalatriðið að þoka ruslinu i hærri
flokká, láta það standa jafnt þvi
sem kállað er gild list og er ófor-
gengileg , fróðlegt verður að sjá
hverjú fram vindur i þessum efn-
um.
Meríningarvitar og fagurkerar
samfélagsins voru yfirleitt náföl-
ir af hneykslun, alveg dolfallnir á
þróuninni, og angistin i röddinni
var áiakanleg þegar þeir hvisl-
uðu: þetta er ekki hægt, ekki
hægt! Einn fagurkerinn skilaði
séráliti við hvert verk sem boðið
vartilsölu: „Þessi maður er einn
af okkar mestu snillingum, besti
fuglamálarinn okkar, ég skil ekk-
ert i þvi hvers vegna hann selst
ekki hærra,”! eða „Þetta er byrj-
andisem ekkert kann, og hann fer
á tugi þúsunda, eins og litil
sérvétta eftir Kjarval.”! Einn og
einn listamaður, sem glapist
hafði af draumsýninni um skjóta
frægð af háum prisum, læddist
skömmustulegur með veggjum út
þegar sál hans var slegin litilfjör-
legri krónu.
Þér finnst þetta kannski fyndið,
ferlega skemmtilegt?
Látum það vera.
En svona kaldhæðnislegt grin
birtistá fleiri stöðum, dálitið frá-
brugðið og hálla i framsetningu,
— á ég hér við skrif minna ágætu
kollega i dagblöðin. Þeir eru svo
hörundsárir og viðkvæmir að
ekkert skeyti geigar, heldur negl-
ist i hjartastað og situr þar fast.
Þér er auðvitað kunnugt um
hvernig þetta gengur fyrir sig:
grein birtist i Dagblaðinu, henni
er svarað i Visi, Morgunblaðið
hefur viðtal við annan málsaðil-
ann, loks kemur svo svar við þvi
samtali i Dagblaðinu. Þetta er
bara dæmi um gang mála i ein-
földustu mynd, stundum er þetta
miklu flóknara og smeygist inn i
útvarpið og þaðan annan hring á
blöðunum o.s.frv. Látum það nú
vera, en hverjir fylgjast svo með
þessum skrifum, varla fer al-
menningur að kaupa blöðin dag
eftir dag til þess að rugla sig i
kollinum, það eru i mesta lagi rit-
ræpumennirnir sjálfir sem lesa
þetta, og svo auðvitað sérvitring-
ar eins og ég sem halda þessu
saman fyrir framtiðina, og hlæja
sig máttlausa þegar illa liggur á
þeim! öfgarnar eru svo yfir-
gengilegar að engu tali tekur, oft-
ast eru orð málsaðilja rangtUlkuð
og krafist afsökunar á rangtúlk-
uninni, aðalatriðin gufa upp en
málsmeðferðin verður númer eitt
og tvö með persónulegum svi-
virðingum og dellu. Hér má
minnastdeilu bofgarlögmanns og
listfræðings Visis um árið, þegar
þeir voru æsifréttaefni viðkom-
andi blaðs, daglegir gestir i les-
endadálkunum, eins og fram-
haldssagan.
Þessi árátta að búta sundur
hugverk á prenti og færa það upp
á öðrum stað, allt úr lagi fært og
brenglað, er hvimleiðasti sjúk-
dómur sálarlifsins sem ég þekki.
væri nær að viðkomandi menn
settust niður i ró og næði og ræddu
ágreiningsefnin þar til sameigin-
lég yfirlýsing er fullmótuð og til-
búin til prentunar. ,,Og þó er það
svo aðveröldin virðist vera yfir-
full af eingetnum sértrúarvilling-
um, og með afbrigðum þröngsýn-
um, er alla vilja frelsa frá villutrú
og glötun.”!
Jæja, leiðist þér? Ég fer að
hætta þessu skrifi. Ég er búinn
að fá dálitla útrás i bili og er allur
orðinn léttari! Kannski ég endi
þetta bréf á þvi að minnast aftur
á Listasafn Islands. Það háeðla
fólk sem ræður þar húsum ætlar
vist að humma alla gagnrýni af
sér og halda áfram að sofa ofan i
kaffibollann? Safnráðið ætlar vist
að biða þess að einhver þing-
maðurinn beri fram óþægilegar
fyrirspurnir á Aiþingi. Eigum við
þá ekki að biðja hann i leiðinni um
að grennslast fyrir um málverka-
safnið sem danski listaverkasai-
inn býður okkur islendingum að
gjöf?
Með vinsemd og kveðjum
Niels Hafstein
rnrnm MaisECijMg rfínrnrn
1 ''ffi ' í i JL' 1 i 1 ■ i |gBf|i m m í WSBm Í ' : 4ÉBY/ f tm Stóraukið . j teppaúrval m nii íi.ii:K.iAU3vj>iA iK ■mmm SSIv# aJMdAHHJT SIO .mSBSf-A
Og enn aukum við úrvalið. Nú sýnum við
hverju sinni um 60 stórar tepparúllur — og
ekki nóg með það — þér getið þar fyrir utan
valið úr
yfir 100 sýnishornun
af hinum þekktu dönsku WESTON teppum,
sem við útvegum með tveggja til fjögurra
vikna fyrirvara. — Við bjóðum einnig skozkar
ryamottur og indverskar, kínverskar og tékk-
neskar alullarmottur.
Við sjáum um máltöku og ásetningu.
Teppadeild • Hringbraut 121 • Sími 10-60